Lesbók Morgunblaðsins - 27.09.1986, Blaðsíða 14

Yísur
Akreppuárunum sátu tvö
skáld á knæpu einni í
Hafnarstræti og áttu
ekki fyrir kaffinu. Þeg-
ar svo stóð á var stundum þrauta-
ráð að fara heim til roskinna
hjóna, sem bjuggu í miðbænum.
Þau höfðu bæði mikið dálæti á
skáldum oggóðum kveðskap.
Nú fannst þeim að þeir, skáldin,
gætu ekki komið alveg tómhentir,
en annað var ekki tiltækt en ef
hægt væri að hnoða saman vísu,
sem ekki hafði heyrst áður. Þeim
kom saman um að nota annríki
sitt og hafa slíka stöku upp á
vasann, eða öllu heldur á vörum.
Sá sem byrjaði sagði:
Eitt sinn fagur ástareldur
ungfrúar í hjarta brann.
En þá vafðist fyrir hinum að
botna, svo að báðir gætu sætt sig
við. Hvemig sem þeir reyndu varð
útkoman ekki betri en þetta:
I kreppunni varð karlinn geldur,
kannski hún nái í skárri mann.
Með þetta fóru þeir. Báðir eru
nú dauðir oggrafnir. Undirritaður
lærði vísuna og hefur ekki spumir
af að annað af skáldskap þeirra
hafi lifað.
Frímann Jónasson f. 1901 er
skagfírðingur. Var lengi skóla-
stjóri á Akranesi, Kópavogi og
víðar. Hann hefur gefið út nokkr-
ar bamabækur. Um Heklugosið
1947 orti hann:
Augun flúðu þangað þrátt,
þarsembrúðurfjalla
vindum gnúð við heiði hátt
hreykirprúðumskalla.
Hjami typpt við himintjöld
hamra lyfti riðum.
Gæfískiptumeinaöld,
ekkiriftigriðum.
Hált er að trúa á Heklurið,
háski búinn sefur.
Rofiðnúsíngömlugrið
gígafrúin hefur.
Leika á þræði mold og mar,
myrkt til hæða að líta.
fjallsinsæðaropnaðar
eldi skæðumspýta.
Mökkinn svarta gyllir glæst
gígabjartasttundur.
Dýrðar skart og skelfing hæst
skiljast vart í sundur.
Rödd úr
myrkri
Ljóð eftir Katarina Jo
KATARINA JO
ÆT
Eg verð hrædd
Ég verö hrœdd
þegar þú talar um sjúkdómsgreiningar á
fóstrum
Ég verö hradd
þegar þú segir
aÖ viö getum sparaÖ stórar upphœÖir
Ég verö hrœdd
þegar þú segir
aö bráöum
þurfi engin fötluö börn aö fæöast
Hvaö œtlaröu aÖ gera viö okkur
sem erum þegar til
Kristín Bjarnadóttir er leikkona og Ijóðskáld og býr nú
í Svíþjóð.
í myrkrinu
Nú er nótt
Allir aörir sofa
Ég sit hér og skrifa
finnst gott aÖ vera ein
er ekki hrœdd
Ég elska myrkriö
ÞaÖ snertir mig ofur létt
varfœrnum höndum
Þaö heldur bliölega utan um mig
og strýkur mildilega
yfir órólegar hugsanir mínar
Ég hlusta
á kyrröina
Til þín sem
sérð og heyrir
Þú sem sérö og heyrir
hvernig líturöu á mig
Líturöu á mig sem fatlaöa manneskju
sem á aö vera hljóö og góÖ
svo þú getir vorkennl mér
Séröu bara heyrnartcekiÖ mitt
og hvita hnappinn
Séröu bara augu min
Sem þú getur ekki horfst i augu viö
Þú sem sérö og heyrir
líttu á mig
og hlustaöu
á hvaö ég hef aÖ segja
Um ást
Ég vil skrifa um ást
Ég er haldin vonlausri ást
Þaö hljómar eins og kjökur
og kjánaskapur
Þaö er asnaleg tilfnning
aÖ bera svo sterkar tilfnningar
til stráks
En þannig er þaö
En eftir hvem er þessi ástar-
vísa, getur nokkur sagt mér
það?
Logann slekk ég Lofnarelds
lífsafþekkingunni.
Bíð í hlekkjum hinsta kvelds,
hverf svo blekkingunni.
Nú skuium við aðeins velta
vísunni dálítið betur fyrir okkur.
Það er nefnilega hlægilega
auðvelt að ríma saman blekk-
ingu og þekkingu. Og þær eru
líka margar „stökurnar, sem
um það vitna. Ef við hugsum
ekki, en látum klið rímsins
duga, fáum við það efni út úr
vísunni, sem okkar kemur best.
Líklega það helst, að vonsvikinn
maður yrki, sem lætur vitið
taka völdin yfir tilfinningasem-
inni. Stúlkan vill heldur annan,
við því verður ekkert gert, sjálf-
ur telur höfundurinn á yrking-
arstundinni, að það taki því
ekki að fella hug til annarrar
konu. Sögu hans þekkjum við
ekki. Kannski er þetta líka bara
leikur að orðum og rími, óljóst
hugsað.
JGJ
Kristín Bjarnadóttir þýddi
Katarina Jo er aðeins nítján ára gömul. Hún
er blind frá fæðingu og alvarlega heyrnar-
skert. Ljóðabók hennar Varkárar hendur
(Varsamma hánder) vakti athygli í Svíþjóð
þegar hún kom út í fyrravor. Kannski vegna
þess að hér var á ferðinni ungskáld sem
óhjákvæmilega „sá“ heiminn á annan hátt
en meirihluti fólks. Og víst er um það að
Katarina gefur innsýn í heim fatlaðra. Engu
að síður lýsa ljóð hennar í einfaldleika sínum
ofur almennum tilfinningum og hugsunum.
í bókinni má finna bæði myrk og björt
ljóð. Ljóð um gleði og sorg. Ljóð um leit
og hræðsluna við að hrasa. Fyrir kemur að
biturð vegna fötlunarinnar dylst ekki, eins
og í Ijóðinu Um ást.
I blaðaviðtali segist Katarina hafa verið
fjögurra ára þegar hún áttaði sig á því að
hún skynjaði ekki á sama hátt og aðrir.
— Eg lifði lengi í þeirri trú að „sjá“
væri einhver yfirnáttúrulegur eiginleiki hjá
mörgum. Það virtust engin takmörk fyrir
því hvað fólk gat séð. Það sá ýmisiegt sem
var hvergi nærri. Slíkur eiginleiki gefur vald.
Katarina Jo býr hjá foreldrum sínum og
tveimur systrum, skammt fyrir utan Stokk-
hólm. Hún les allt sem hún kemst yfir,
jafnvel þótt bókmenntirnar séu ekki til á
blindraletri. Hún notar elektrónískt hjálpar-
tæki með lítilli myndavél sem nemur
lesmálið sem síðan varpast yfir á plötuna
sem Katarina les af. Tækið framkailar sem
sagt blindraletur á staðnum. Sjálf byrjaði
Katarina að skrifa á ritvélina sína þegar
hún var aðeins sjö ára gömul.
Það er ágætt að nota blindraletur, segir
hún, þá geta fæstir lesið það sem ég skrifa,
ef ég kæri mig ekki um það. Það að vera
heyrnarskert, segir hún há sér jafnvel meira
en blindan. En einnig þar hefur tæknin
hjálpað henni að skynja þann heim sem við
lifum í og gert henni kleift að stunda skóla-
nám með heyrandi og sjáandi unglingum.
Ljóðabók hennar, sem er frumraun höf-
undar, fjallar ekki síst um átökin við myrkrið
og loks sáttina við það.
K.B.
Ég veit
aÖ þú ert hjá
sjáandi
heyrandi
Ég hata hana
Á móti stelpu
sem sér og heyrir
á ég enga möguleika
Þú og þitt
gamla vídíó
Þú situr bara og glápir
á vídíóiÖ þitt
Þú horfir á bardagamyndir i löngum bunum
Allt sem þú sérö
gerir þig óttasleginn
Svo liggurÖu vakandi
alla nóttina
Þú heldur
aö ekki sé hœgt aÖ tala viö aöra
Þú heldur
aö nauösynlegt sé aÖ lúskra á þeim
ÞaÖ er til fólk
sem þénar vel
á einmanaleika þínum
14