Lesbók Morgunblaðsins - 14.02.1987, Blaðsíða 3

naaw
@ ® 11 ® ju] d m E H ® d B 0 ®
Útgefandi: Hf. Árvakur, Reykjavik. Framkvstj.:
Haraldur Sveinsson. Ritstjórar: Matthias
Johannessen, Styrmir Gunnarsson. Aðstoó-
arritstjóri: Björn Bjarnason. Ritstjómarfulltr.:
Gisli Sigurösson. Auglýsingar: Baldvin Jóns-
son. Ritstjóm: Aöalstrœti 6. Sími 691100.
Forsíðan
Á myndinni er málverk dönsku listakonunnar Ninu
Sten-Knudsen frá 1983, sem hún nefnir ÚLFA og er
ein af 58 myndum eftir 13 listamenn á kröftugri og
skemmtilegri sýningu, sem nú stendur yfír í Norræna
Húsinu og verður þar eina viku til viðbótar. Þetta eru
verk eftir ungt fólk, sem kallar sig „Dönsku villingana"
og tileinkaði sér nýbylgjuna í málverki uppúr 1980, en
síðan sést á sýningunni, hvernig málin hafa þróast.
Á Kjarvals-
stöðum
stendur yfír stór, giæsileg og fróðleg yfirlitssýning á íslenzkri
abstraktlist, sem hófet lítillega með FÍnni Jónss}mi uppúr
1920, en aðallega með Svavari Guðnasyni á fjórða áratugn-
um. Uppúr 195o varð hún að einskonar rétttrúnaði í list, en
nú þrífet hún með öðrum listformum. Það er Gunnar Kvar-
an listfræðingur, sem rekur sögu abstraktlistar á islandi.
Eiríkur
bjarteygði
er víst ekki mjög þekkt sögupersóna hér. Samt er þetta
nafn á íslenzkri söguhetju, en höfundurinn, Rider Hagg-
ard, sem frægur er fyrir Námur Salómons konungs,
reyndi að skrifa “íslendingasögu" eftir áskorun og til
þess að gera það sem bezt, fór hann til íslands. Illugi
Jökulsson segir frá Haggard og Eiríki bjarteygða.
IMýlegt kvæði
f rá Kína
Lo Khan
Gamla
skáldið
Jón úrVörþýddi
Nú nenni ég ekki
að vera mjög frægur.
í augum sumra
eru Ijóð mín
mér til minnkunar
annaðhvort ár.
Stundum segir
lærður maður:
Þetta skáld
lyftir þjóð vorri
á ný
þangað sem snillingar
hennar náðu
fyrir þúsund árum.
Ég heyrði fugl
varpa sér til ætis
úr mikilli hæð,
vissulega var það
gert af mikilli
listfengi og kunnáttu.
Móðir mín var alþýðukona
og kenndi mér
þessi einföldu orð.
Það ætti að vera uppeldis-
skylda að innræta böm-
um að rækta með sér
gleði. Ekki kæti eða
galsa, sem þó er mein-
laust, heldur gleðina, sem
býr í sérhverju sem hend-
ir mann með einum eða öðrum hætti. Það er
í valdi hvers og eins að láta gleðina lita
viðhorf sitt til eigin reynslu og annarra eða
láta eins og hún sé ekki til. Það er nefni-
lega hægt að venja sig á gleði, rétt eins
og nöldur, öfund og áhugaleysi.
Við látum oftast eins og við getum ekki
gert að því hvemig við bregðumst við að-
stæðum, „við erum bara svona gerð“ og því
verður ekki breytt. Þetta er auðvitað sagt
gegn betri vitund. Meðlæti og mótlæti hefur
þau áhrif sem við sjálf kjósum, þótt margir
þráist við að gangast við því. Allt ræðst af
því hvort við virkjum viljann sem býr í okk-
ur öllum, eða látum eins og við vitum ekki
af honum.
„Ég vildi óska að meira væri um jákvæð-
ar fréttir, því maður fyllist alltaf einhverri
sjálfsánægju þegar öðmm gengur vel,“
sagði fullorðin kona við mig nýverið. Hún er
í hópi þeirra sem gerir jafnan annarra gleði
að sinni og þessi kennd er samofin viðhorfí
hennar til daglegra starfa. Þess vegna verða
jafnvel erfíðustu viðfangsefni viðráðanlegri
en ella.
Andstæða hennar em þeir sem þola ekki
við þegar öðmm gengur vel, verða fálátir
B
B
Gleðieða
gleðileysi
þegar öðmm er hælt og allt viðhorf þeirra
ræðst af samanburði við þá sjálfa. Jafnvel
fjölskylda og nánustu vinir em þar ekki
undanskildir. Allir kannast við tilsvarið „það
er munur!“ með tilheyrandi armæðusvip,
þegar velgengni einhvers úr vinahópnum
er til umræðu. „Þeir geta það þessir!!“ er
stundum bætt við. Þessu fólki virðist fyrir-
munað að gleðjast fyrir annarra hönd. Það
er eins og einhver sviði eða verkur grípi um
sig þegar lánið fellur öðmm í skaut. „Ég
get ekki séð að hann sé neitt betur að því
kominn en ég„ hugsunin tekur völdin.
Svona viðbrögð koma eins og ósjálfrátt
frá ágætasta fólki. Þau þurfa engan veginn
að vera vitnisburður um fátæklegt innræti.
Þetta er miklu fremur vani, eða öllu heldur
óvani, sem oft er má rekja til andrúmslofts
á bernskuheimili eða vinnustað.
Það er óþarfí að tíunda hvomm líður
betur í dagsins önn, þeim sem verður hjart-
ans glaður þegar öðmm gengur vel og lítur
á sérhveija lífsreynslu sem jákvæða lexíu,
eða hinum, sem burðast með óánægju yfír
eigin hlutskipti og lítur á minnsta viðnám
sem andstreymi og óheppni. Hvort tveggja
er heimatilbúið, ánægjan og óánægjan.
Eiginlega er með ólíkindum hvað við emm
lítilþæg gagnvart okkur sjálfum. Við búum
yfír feikilegri orku til að virkja það besta í
eigin eðli, en látum hana oftast renna frá
okkur óbeislaða, rétt eins og forfeður okkar
gerðu við fossana og sátu í myrkri þótt
þeir hefðu getað sótt ljós í bæjarlækinn.
Sama máli gegnir um viljann. Við getum
notað hann til að ljósvæða sálartetrið, en
við getum líka snúið okkur undan og látist
ekki vita af þessum virlqunarmöguleika, því
það kostar fyrirhöfn að virkja viljann, rétt
eins og vatnsföllin.
Það er alltof algengt að fólk láti um-
mæli og óánægju annarra koma sér úr
jafnvægi. Óverðskuldaðar ávirðingar.get-
gátur eða kerskni, sest þá að í vitund þess
sem fyrir því verður sárasaklaus og veldur
vanlíðan og jafnvel biturð. Menn taka þann-
ig sjálfviljugir á sig að verða einhvers konar
raslatunna fyrir annarra manna ósiði og
óvild.
Þetta er raunar alveg ótrúlegt. Að gera
aðra að stjómendum eigin hugar og afsala
sér hinum frjálsa vilja, sem býr í okkur öll-
um og getur breytt því sem við viljum
breyta í eigin skapgerð og umhverfi
En kannski þykir okkur eftir allt saman
ekki svo slæmt að líða illa úr því við
göngumst upp í heimatilbúinni vanlíðan. Það
gefur okkur líka tækifæri til að sökkva
okkur niður í sjálfsvorkunn, sem verður eins
og hvert annað fíkniefni þegar menn byrja
að láta hana eftir sér. Fyrir þá sem ánetj-
ast henni er hreint ekki auðvelt að snúa til
baka. Sérhvert smáatvik verður tilefni
píslarvættis og sjálfsupphafningar og menn
varpa smám saman ábyrgðinni af sjálfum
sér yfir á umhverfið.
Það era gömul og ný sannindi að það sem
hendir mann skiptir minnstu máli. Það er
hvemig við bregðumst við því sem ræður
úrslitum. í því efni er gleðin yfír eigin lífí
og annarra ómetanlegur fömnautur.
Bama- og unglingabókin Pollyanna er
ágætis kennslubók, en hún er löngu ófáan-
leg og er verðugt viðfangsefni að láta
endurprenta hana. Þar er kennt að engar
aðstæður séu svo vonlausar að ekki felist í
þeim einhver gleði og lærdómur. Málið er
bara að hafa réttan áttavita.
JÓNÍNA MICHAELSDÓTTIR
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 14. FEBRÚAR 1987 3