Lesbók Morgunblaðsins - 14.02.1987, Blaðsíða 4

EFTIR ILLUGA
JÖKULSSON
ReisuJegvr íslenzkur bær frá söguöld. Það er Eiríkur, sem etur kappi við and-
stæðing og fer létt með hann.
nýlendutímum þegar hvíti maðurinn færði
ríki sitt í allar áttir og þurfti að sanna al-
menningi heima fyrir hvers lags villimenn
var við að eiga. Af þessu tagi er sú eina
bók Haggards sem enn lifir góðu lífi en
hann kannast líka flestallir við: Námur
Salómons konungs. Hitt vita færri að Rider
Haggard leitaði einnig fanga hér á íslandi
og skrifaði sína eigin íslendingasögu sem
er á margan hátt kostuleg lesning. Það er
sagan um Eric Brighteves eða Eirík bjart-
eygða.
Henry Rider Haggard fæddist árið 1856
við Bradenham í Norfolk og var af góðu
fólki, sem kallað er; faðir hans var lögfræð-
ingur. Sonurinn gekk í skóla í Ipswich í
nágrannahéraðinu Suffolk og var það stað-
fastur metnaður föður hans framan af að
HRider Haggard var í kringum síðustu alda-
mót einn frægasti og víðlesnasti rithöfundur
enskrar tungu. Þeir eru til sem fullyrða að
einungis vinur hans Rudyard Kipling hafi
slegið honum við í almenningshyllinni og þá
Haggard hafði lengi
haft áhuga á íslandi.
Hann hafði lesið
nokkrar íslendinga-
sagnanna í æsku og
þegar þau hjón fóru að
eignast börn, las hann
sögurnar líka fyrir þau.
Hvattur áfram af vini
sínum ákvað hann að
skrifa sína eigin íslend-
ingasögu og komst eins
og sjálfsagt má telja að
þeirri niðurstöðu, að til
þess að geta skrifað
slíka sögu, þyrfti hann
fyrst að komast til
lands miðnætursólar-
innar.
er þó nokkuð sagt, eins dáður og elskaður
Kipling var um þær mundir. Haggard skrif-
aði æsilegar ævintýrabækur, gjaman um
hvíta manninn á framandi slóð í baráttu við
bæði barbara og galdramenn, og því varla
að furða þó hann nyti vinsælda á þessum
Eiríkur bjarteygði berst við Skallagrím
berserk. Myndirnar í upprunalegu útg-
áfu bókarinnar gerði Lancelot Speed.
hann fetaði í fótspor sitt og helgaði sig lög-
um. Af því varð þó ekki í bili, faðirinn tók
að efast um að lagabókstafurinn hentaði
pilti og eftir nokkurt óráð var hann gerður
að ritara Sir Henry Bulwers sem stjórnaði
lendum Breta í grennd við Natal í Suður-
Afríku. Þangað sigldi hinn ungi Haggard,
þá aðeins nítján ára gamall, og eyddi þar
næstu fímm árum ævi sinnar.
Mannvonska Og
fantabrögð
í þá daga setti Búa-vandamálið mestan
svip á suðurhluta Afríku, eins og raunar
enn í dag þó nú heiti það öllu heldur vanda-
mál svertingjanna. Búarnir voru sífellt í leit
að jarðnæði þar sem þeir gætu verið í friði
fyrir Bretum sem sífellt færðu sig upp á
skaptið þarna um slóðir, og þeir víluðu ekki
fyrir sér að strádrepa svertingjaættbálkana
sem fyrir voru. Bretar, sem jafnan hafa
talið sér trú um að þeim bæri skylda til að
halda uppi lögum og reglu í veröldinni (auk
þess sem þeir vildu sjálfir seilast til áhrifa),
öttu kappi við Búana og þarna suður frá
var tefld refskák og iðulega kom til harðra
átaka þó ekki syði alveg upp úr fyrr en um
aldamótin. Fyrir Rider Haggard var þetta
æsandi og spennuþrunginn tími og mótaði
bæði lífsstörf hans og skriftir upp frá því.
A þessum slóðum lét hann Námur Salómons
konungs gerast og fleiri bækur sínar.
Árið 1881 sneri Haggard aftur heim til
Englands. Hann var þá kvæntur maður og
tók til við laganámið sem faðir hans hafði
upphaflega ætlað honum en jafnframt
stefndi hugurinn í fleiri áttir. Árið 1882 gaf
hann út bókina Cetewayo and His White
Neighbours þar sem hann segir frá Suður-
Afríku og eijunum þar og er haft fyrir satt
að frásögn hans hafí verið bæði lipur og
trúverðug, svo fremi sem maður aðhyllist
upplýsta nýlendustefnu hinna bestu
Breta... En Haggard fór líka að fást við
skáldskap og 1884 kom fyrsta skáldsaga
hans út, Dawn eða Dögun. I þeirri bók ríkir
eiginlega eintómt myrkur; hún er rúmlega
þúsund blaðsíður að lengd og þar vaða uppi
alls konar vondir menn sem reyna að slá
hver annan út í illsku og fantabrögðum.
Hún fékk að vonum hraksmánarlega útreið
gagnrýnenda en Haggard Iét það ekkert á
sig fá, ári síðar birtist frá honum önnur
skáldsaga, the Witch’s Head eða Noma-

Eiríkur
bjarteygði
Sagt frá „íslendingasögu“
eftir höfund Náma Salómons konungs