Lesbók Morgunblaðsins - 21.02.1987, Side 2
Átta ljóð eftir
JORGE LUIS
BORGES
Sigurður A. Magnússon íslenskaði
Draumurinn
Meðan klukkur miðnættis sólunda
ríflegum tíma
ætla ég að fara lengra en skipverjar Ódysseifs
til landsvæða draumsins, sem eru ótilkvæm
mennskri minningu.
Ur þessum undirdjúpum bjarga ég brotum
sem eru skilningi mínum óþrotleg:
jurtum úr frumstæðri grasafræði,
allrahanda dýrum,
samræðum við framliðna,
ásjónum sem ævinlega eru grímur,
orðum úr eldfornum tungum
og á stundum hiyllingi ólíkum öllu
sem dagurinn getur fært okkur.
Ég verð allir eða enginn. Ég verð hinn
sem ég er án þess að vita það, sá sem horft hefur
á hinn drauminn, vöku mína. Hann íhugar hana
mæðurór og brosmildur.
Sjálfsmorðinginn
Ekki ein einasta stjama verður eftir í nóttinni.
Ekki heldur nóttin sjálf.
Ég dey og með mér summan
af óþolandi alheimi.
Ég afmái pýramídana, minnispeningana,
meginlöndin og andlitin.
Ég afmái samanlagða fortíðina.
Ég geri söguna að dufti, fánýti og hjómi.
Nú horfi ég á hinsta sólsetur.
Ég hlusta á síðasta fuglinn.
Ég ánafna neindina engum.
Eg er
Ég er sá sem veit sig engu síður hégómlegan
en hégómlegan áhorfanda sem í spegli
þagnar og glers fylgist með spegilmynd
eða líkama (það er eitt og sama) bróður síns.
Ég er, þöglu vinir, sá sem veit
að ekki er til önnur hefnd en gleymska
né önnur fyrirgefning. Einhver guð hefur fundið
mennsku hatri þessa kynlegu lausn.
Ég er þráttfyrir mörg og merkileg ferðalög
sá sem aldrei hefur ráðið framúr völundarhúsi
tímans ieintölu eða fleirtölu, þreytandi ogfurðulegu,
og er handa einum og öllum.
Ég er ekkert, sá sem aldrei beitti sverði
í orustu. Ég er bergmál, tóm, neind.
Áðuren barningsmenn Odysseifs
fengju þurrausið hið víndökkva haf,
get ég giskað á óútskýranleg form
þess forna guðs sem nefndur var Próteifur.
Hann hélt ölduhjörðum sjávar til haga
og átti spádómsgáfu,
kaus að fara leynt með kunnustuna
og tvinna saman tvfræð goðsvör.
Að kröfu manna hrá hann sér
í Ijónslíki eða eldslíki brennanda
eða líki trés sem varp forsælu á fljótsbakkann
eða líki vatns eða týnist í vatninu.
Láttu ekki hugfallast yfir Próteifi hinum egypska,
þú sem ert í senn einn maður og margir.
Brunanburh, 937 e.Kr.
Enginn við hlið þér.
í gærkvöld felldi ég mann í orustu.
Hann var kappsfullur og hávaxinn, af hreinum ættlegg
Anlafs.
Sverðið smaug inní brjóstholið, lítið eitt til vinstri.
Hann steyptist til jarðar og var hlutur,
æti handa hröfnum.
Til einskis bíðurðu hans, kona sem éghef ekki augum leitt.
Þau munu ekki bera hann heimleiðis skipin sem flúðu
yfir hin gulu vötn.
í afturelding
mun hönd þín leita hans útúr draumnum.
Hvíla þín er köld.
í gærkvöld felldi ég mann í Brunanburh.
Útlaginn (1977)
Einhver rekur götuslóða íþöku
og hefur gleymt konungi sínum, sem var í Tróju
fyrir svo mörgum árum;
einhver hugsar um erfðalönd sín
og nýja plóginn og son sinn
og er kannski ánægður.
Innan endimarka heimskringlunnar steig ég, Ódysseifur,
niðrí Höll Hadesar
og sá skugga Þebverjans Tíresíasar
sem leysti ástir snáka úr læðingi
og skugga Heraklesar
sem drepur skugga Ijóna á sléttunni
og dvelst samtímis á Ólympstindi.
Einhvergengur um strætin ídag — Bolívar, Chile —
kannski ánægður, kannski ekki.
Ég vildi ég gæti verið hann.
I minningu Angelicu*
Hversu margar hugsanlegar ævir hafa slokknað
í þessum látlausa og agnarsmáa dauða,
hversu margar hugsanlegar ævir sem forsjónin
færir minningunni eða gleymskunni?
Þegar ég fell frá deyr tiltekin fortíð;
með þessu blómi hefur framtíð dáið
í tillitslausum vötnum, óvarin framtíð
sem stjörnumar lögðu í rúst.
Einsog hún er ég líflaus gagnvart óþrotlegum
örlögum sem hendingin býður ekki framar;
skuggi minn leitar þorrinna goðsagna
um föðurland krýnt ævarandi sæmd.
Marmarahella hirðir um minningu hennar;
yfir okkur vex ógnvæn sagan.
•Angelica, frænka skáldsins, drukknaði í sundlaug sex ára gömul.
Angelica er líka alþjóðlega heitið á hvönn.
Toiragnpir
Edda Islandorum eftir Snorra, eintak af fyrstu útgáfu,
prentað í Danmörku.
Bindin fimm af verkum Schopenhauers.
Bindin tvö af Ódysseifskviðu Chapmans.
Sverð sem stríddi I eyðimörkinni.
Indíánaþyrnir með snáksfæti sem afi minn kom með
frá Lima.
Prisma úr kristalli.
Nokkrar tærðar Daguerre-myndir.
Hnattlíkan úr tré sem Cecilia Ingenieros gaf mér og
faðir hennar átti.
Stafur með bogadregnu handfangi sem ég gekk við
um sléttur Amríku, í Kólombíu og í Texas.
Ýmsir málmhólkar með skírteinum.
Las Empresas eftir Saavedra Fajardo, bundin í þefgóð
spænsk spjöld.
Endurminning um ákveðinn morgun.
Ljóðlínur eftir Vergilíus og Frost.
Röddin hans Macedonio Femandez.
Ástríki og samræður fáeinna vina.
Vissulega eru það töfragripir, en gagnslausir gegn
myrkrínu sem ég get ekki nefnt,
gegn myrkrinu sem ég má ekki nefna.
Argentfnska skáldið Jorge Luis Borges (1899-1986) var fæddur í
Buenos Aires, en menntaður í Evrópu. Árið 1921 sneri hann aftur
til heimalandsins og gerðist einn af frumkvöðlum ultraista-hreyfingar-
innar og stofnaði ásamt fleirum módemistatfmaritið Proa. Meðan
hann var að ná sér eftir sjúkdóm samdi hann fyrstu smásögu sína,
en hafði áður einkum fengist við ljóðagerð og gagnrýni. Sögumar
gerðu hann heimsfrægan, þó margir telji Ijóðlist hans standa enn fram-
ar. Af ýmsum er Borges talinn mesti snillingur sem skrifað hefur á
spænska tungu eftir Cervantes, enda var hann hvað eftir annað sæmd-
ur alþjóölegum bókmenntaverðlaunum. Hann hafði sérstakt dálæti á
íslenskum fombókmenntum og kom á efri árum í þrjár „pílagrfms-
ferðir" til íslands (1971, 1976 og 1978). Hann var blindur síðustu
áratugi ævinnar.
2