Lesbók Morgunblaðsins - 30.05.1987, Qupperneq 3

E
r
l-BBWr
11 @ i) @ @ 0 a b a (a a m ® ®
Útgefandi: Hf. Árvakur, Reykjavik. Framkvstj.:
Harakfur Sveinsson. Ritstjórar: Matthías
iohannessen, Styrmir Gunnarsson. Aðstoð-
arritstjóri: Bjöm Bjarnason. Ritstjórnarfulitr.:
Gísli Sigurðsson. Augtýsingar: Baldvin Jóns-
son. Ritstjóm: Aðalstrœti 6. Sími 691100.
* w
Norður-
landalist
frá því um aldamót hefur verið kynnt heims-
byggðinnim m.a. með sýningu í París, sem
Laufey Helgadóttir segir frá. Þama er einn
af okkar mönnum, Þórarinn B. Þorláksson
og margir úrvals listamenn frá hinum Norð-
urlöndunum, enda stóð norræn myndlist að
ýmsu leyti í blóma um þetta leyti.
Sjöan
frá BMW hefur verið endumýjuð og með
þvflíkum metnaði bílasmiðanna í Miinchen,
að þýzk bílablöð tala nýja viðmiðun í flokki
lúxusbíla, enda fær sjöan fleiri stig en Benz
og Jaguar. Jón B. Þorbjömsson bílaverk-
fræðingur skrifar um þennan nýja gæðing.
Forsíðan
Á myndinni er Edda Jónsdóttir grafíklista-
kona við pressuna á grafíkverkstæði sínu
og að baki má sjá nokkrar myndir listakon-
unnar, sem verða á sýningu hennar í nýjum
sýningarsal Gallerís Borgar í Austurstræti,
þar sem verzlunin Torgið var áður.
Ljósm. Lesbók/Ámi Sæberg
Stórskáld
af írlandi er kynnt í þessu blaði: Seamus
Heaney, sem ljóðelsk þjóð eins og við teljum
okkur vera, hefur gott af að kynnast. Grein-
in um Heaney er þýdd, en Karl Guðmundsson
leikari hefur þýtt nokkur ljóð eftir skáldið.
Gaukurinn og
regnið
Jónúr Vör þýddi
Allar gáttir himinsins
hafa opnast. í stríðum
straumum
fellur regnið yfir landið
og fólkið við vinnu sína,
húsin, sem standa
á gömlum trjábolum,
eru eins og skip á bárum,
vinnudýrin og amboðin
synda í eðjunni
og minna okkur á fiska,
ef einhver hefði rænu á
að hugsa.
Svo er allt afstaðið
jafn skyndilega og það
byrjaði. Kvöldsólargeislar
varpa sér yfír grasið
og bylgjur akranna,
allt verður að glóandi
gulli og gimsteinum.
En samt hefur óttinn
grafíð sig djúpt inn í
brjóst manna og dýra.
Skáldin segja: Nei,
það tekur því ekki
að fella nokkur vesöl tár
í þetta mikla haf.
En við, vinnuþrælarnir,
sem eigum hér heima,
sumir aðkomnir
úr fjarlægum stöðum,
erum stundum þöglir,
tveir og tveir,
tvö og tvö,
ungur piltur og stúlka,
við tökumst í hendur
svo lítið ber á,
og bíðum náttmála
og hvíldarstundanna,
þegar við getum,
eins og hin vinnudýrin,
varpað af okkur okinu.
Þá gellur við rödd gauksins
Flýtið ykkur, hrópar hann,
slítið af ykkur allar viðjar.
Svo hefur hann kallað
í þúsund ár.
Ó, gaukur, gaukur,
ertu nú að kalla á okkur,
sem elskumst
en eigum engan samastað
í regninu og storminum,
ertu að segja okkur
að fara heim,
hinn mikli hvíldardagur
okkar sé loksins
runninn upp,
ó, gaukur, gaukur,
ertu að segja það?
Alþýðusöngur frá landinu ókunna, enginn veit hvar eða á hvaða
öld hann hefur verið ortur, hver eða hverjir hafa fært hann í letur.
Lítil þúfa
. . þingmanna hlassi
átt er svo ill að einungi
dugi; að minnsta kosti er
nýja kosningakerfið ekki
svo með öllu illt, þó að því
hafi verið sendur nokkuð
tónninn eftir reynsluna í
vor.
Reynslan staðfesti tvö
aðaleinkenni kerfisins. í fyrra lagi er það
aldeilis yfirgengilega margslungið og lítt
skiljanlegt. I síðara lagi er því svo háttað
að smábreytingar í einu kjördæmi geta haft
sprenghlægilega víðtæk áhrif á úrslit hér
og þar um landið; þetta var nógu flókið í
gamla kerfinu sem bliknar þó gersamlega
við hliðina á því nýja, af því að nú er úthlut-
un uppbótarsæta hvers flokks svo mikið háð
því hvar hinir flokkarnir eru búnir að fá
jöfnunarsæti á undan. Af þessu tvennu leið-
ir óhjákvæmilega líka hið þriðja: Hinar
óralöngu afleiðingakeðjur smábreytinga á
fylgi, þær em auðvitað jafn flóknar og
óskiljanlegar og annað í kerfinu, og þess
vegna öldungis ófyrirsjáanlegt fyrir kosn-
ingar hvemig jöfnunarsætin falla.
Þetta er að ýmsu leyti vemlega til bóta,
og em líklega tveir meginkostimir.
Annar kosturinn er sá, að líkumar á því
aukast til muna fyrir hvem einstakan kjós-
anda að eitthvað velti einmitt á hans eina
atkvæði. Að vísu munaði hvergi í síðustu
kosningum svo mjóu, en ýmsar breytingar
hefðu ekki þurft að nema meira en fáum
tugum atkvæða, jafnvel ekki það, til að
hafa víðtækar afleiðingar, þannig að mögu-
leikinn var alls ekki langsóttur að einhvers
staðar kynni að velta á einu.
Nú er það einmitt eitt af vandamálum
fulltrúalýðræðisins hve glöggt kjósendur
hljóta hver og einn að finna til vanmáttar
síns: Hvenær í ósköpunum á nokkur hlutur
eftir að ráðast af einmitt mínu atkvæði?
Hvað þýðir eiginlega fyrir mig að vera að
standa í því að kjósa, jafnvel að hafa áhyggj-
ur af því fram og aftur hvemig ég eigi að
veija atkvæði mínu, þegar það breytir svo
örugglega aldrei neinu?
Mér er jafnvel sagt að í vissri tegund af
stjómmálafræði sé það meiriháttar vísinda-
leg ráðgáta hvers vegna í ósköpunum
kjósendur kjósa; eftir kenningunni væri
nefnilega svo miklu rökréttara að þeir kysu
einmitt ekki, fyndist það ekki ómaksins vert.
Nú, blessað nýja kosningakerfið, sem
eykur svo stórlega líkumar á því að hvert
eitt atkvæði ráði úrslitum um eitthvað, það
er að þessu leyti greinilega til bóta; það
hlýtur að gefa kosningarathöfninni aukið
gildi í vitund hvers kjósanda; ætli það heiti
ekki að „styrkja innviði lýðræðisins"?
Ráði úrslitum um eitthvað. En um hvað?
Það er kjósandanum fyrirfram hulin ráð-
gáta. Jú, raunar er hugsanlegt að atkvæðið
hans bæti við flokkinn hans heilu þingsæti,
annað hvort í því tiitekna kjördæmi eða í
heildarúthlutuninni (og hjá Framsóknar-
flokknum getur þetta tvennt jafnvel farið
saman). En það er ekkert sennilegra en í
gamla kerfinu. Hin auknu líkindi era til
þess að atkvæðið eina láti heila ranu jöfnun-
arþingsæta steypa stömpum út og suður
um landið, á aldeilis ófyrirsjáanlegan hátt.
Þess vegna hefur nýja kerfið þann megin-
kost, að það freistar kjósenda lítið til að
spekúlera í nýtingu atkvæðanna. í gamla
kerfinu var alltaf talsverð freisting að kjósa
gegn sannfæringu sinni til þess að hafa
einhver tiltekin áhrif á uppbótarsætin. Það
var kannski bara einn flokkur í kjördæminu
sem maður taldi hafa möguleika á upp-
bótarsæti, og þá vildi maður kannski, eða
vildi eftir atvikum einmitt ekki, styðja hann;
en nú er þetta svo blessunarlega margslung-
ið að það tjóar ekkert að reyna að spá í
það fyrirfram.
Nýja kerfíð veitir kjósendum sem sagt
ekki aðeins aukna ástæðu til að neyta at-
kvæðisréttar síns. Það gefur þeim líka aukið
tilefni til þess að kjósa einmitt það framboð-
ið sem þeim geðjast best að, í stað þess að
gufla út í baráttu sæti eða ónýtt atkvæði.
Það er kannski rétt að endurskoða kosn-
ingalögin, þótt ung séu, en helst ættum við
nú ekki að svipta þau þessum góðu kostum.
HELGI SKÚLI KJARTANSSON
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 30 MAÍ 1987 3