Lesbók Morgunblaðsins - 27.06.1987, Page 7
Dómurinn, 1957.
um var Flóka falið að teikna ákveðin við-
fangsefni, vegna þess að eitthvað hafði rekið
á flörur blaðsins, sem þótti í sérstöku sam-
ræmi við myndheim hans, eða stíl. Honum
fannst hann komast í feitt fyrir nokkrum
árum, þegar hann var beðinn um myndlýsing-
ar við Gargantúa, klassískt 15. aldar ritverk
eftir Rabelais. Þar var hann á heimavelli.
En stundum kom Flóki og falaðist eftir
verkefnum; sagði, að nú áraði ekki sem bezt
fyrir viðkvæma snillinga. Það vantaði „mo-
neypeninga" í svipinn. En hann var annars
ekki að beija sér. Hann talaði fátt um sína
hagi, en það var hægt að finna hvað honum
leið. Uppá síðkastið fannst mér undirtónninn
svartsýnni og dýpra á gleðinni. Ég skynjaði
vonbrigði hans vegna þess að síðustu sýning-
ar hans skiluðu ekki þeim árangri í sölu, sem
hann hafði vonazt eftir. í vaxandi mæli gætti
þess einnig, að gagnrýni um sýningar hans
væri vandræðaleg, líkt og gagnrýnendum
fyndist þeir margbúnir að segja það sama
og væru ekki færir um að leiða neitt nýtt í
ljós. Gliman við Bakkus var örðug síðasta
áfangann og þótt gríman væri aldrei fjærri
til að bregða upp, skynjaði maður eitthvað,
sem mér þótti sárt að horfa á og verkaði eins
og innri kvöl.
Hafi Flóki verið einfari í eðli sínu, sem ég
hygg að sé rétt, var hann einnig sér á bás í
listinni. Kóloristinn úr skólanum afneitaði lit
að mestu og það lengsta sem hann gekk í
þeim efnum var að taka sér rauðkrít í hönd.
Hann gerðist maður línunnar og ævinlega var
hún fínleg eins og listamaðúrinn sjálfur. Það
fór ekki milli mála, að hann var teiknari af
guðsnáð. Stundum hefur hann verið dreginn
í dilk með súrrealistum, en það stenzt tæp-
ast. Fantasíur hans eru allar úr heimi
bókmennta og vísast er hann skyldari mönn-
um eins og Odilion Redon, Böcklin og Aubrey
Beardsley. Persónumar á leiksviði Flóka eru
einatt „yndislega úrkynjaðar" svo sem sagt
var um yfirstéttarkonur Vínarborgar um alda-
mótin. Karlamir em stundum útlifuð gamal-
menni, en samt að vasast í syndinni; stundum
varúlfar, stundum kýklópar. Kvenverumar
em þó oftast fyrirferðarmeiri, lostafagrar í
spillingunni, dækjur með vansköpuð illfygli í
kringum sig. í þessum „ormagarði nomanna"
var Flóki í essinu sínu. En samt eins og séra
Sigurður í Holti orti um Halldór Laxness:
...alltaf á verði
og ögn til hliðar
við aðra menn.
GÍSLI SIGURÐSSON
homið. Hann var um tíma í sinni ástkæm
Kaupmannahöfn og nærri ár vestur í Cleve-
land í Bandaríkjum, en það breytti engu fyrir
hann; myndheimur hans hélt áfram að vera
sá hinn sami, byggður á bókum frá síðustu
öld og aftar úr tímanum. Hann leitaði fanga
hjá „skuggadrengjunum" sínum eins og hann
kallaði þá; 18. og 19 aldar höfundum eins
og De Sade, Rimbaud, Heine, Lautréamont,
Baudelaire, Strindberg og Poe, en einnig hjá
höfundum miklu aftar úr tímanum, þar á
meðal bókum um flölkynngi.
Ég hygg, að hann hafi teiknað eitthvað í
Lesbókina á hveiju einasta ári undanfama
tvo áratugi og síðustu myndina, sem birtist
á forsíðu Lesbókar síðastliðinn laugardag,
kom hann með viku áður en hann lézt. Stund-
Tetknað fyrír Lesbók: Við sögu Jónasar Hallgrímssonar: Stúlkan í turninum.
áður en ég varð sjálfur læs. Hún er magnað-
ur persónuleiki, móðir mín - og henni verður
allt að stórbrotnum lífsmyndum og hún las
fyrir mig af mikilli ánægju og inniifun. Þær
amma og hún voru alltaf heima. Amma fór
næstum ekki út, nema þegar hún skrýddist
peysufötunum og fór á miðilsfundi. Hún var
sérkennileg kona. Hún var spíritisti og skyggn
g'álf... Ég fór oft með henni til Láru miðils.
Eg beið yfirleitt í eldhúsinu og heyrði í verun-
um að handan innan úr stofu".
Flóki er einn þeirra listamanna, sem staðið
hafa í sérstöku sambandi við ömmu sína. Á
bamsaldri svaf hann í sama herbergi og hún.
Amman safnaði blöðum og hafði inni hjá sér
fjölda af köttum og fugla hafði hún í búrum.
En þegar Flóki var kominn af unglingsaldri
búinn að njóta tilsagnar hjá Jóhanni Briem
og Sigurði Sigurðssyni og vera hjá Hjorth
Nielsen í Konunglega fagurlistaskólanum í
Höfn, fór hann að setja svip á bæinn og þá
hittumst við stundum á Laugavegi 11, sem
þá var samkomustaður skólanemenda, lista-
manna og rithöfunda og margt spaklegt
hjalað yfír súkkulaðibollum og ijómavöfflum.
í fyrri bókinni um Flóka, sem út kom 1963,
segir Jóhann Hjálmarsson skáld svo frá k)mn-
um þeirra Flóka á Laugavegi 11:
„Einn dag árið 1958 var ég kynntur þar
fyrir viðkvæmnislegum og feimnum ungum
spjátrungi klæddum grænum flauelisfötum,
heljarstórri slaufu sem minnti á fiðrildi úr
ævintýrum, utanyfír í gráum rykfrakka og
með hanska á höndum. Augnaráðið var flótta-
legt, bak við gleraugu flöktu augun eins og
bláir fuglar í búri, munnurinn eins og fram-
andi jurt sem ýmist lokar krónu sinni eða
opnar, kinnbeinin slavnesk, hárið mikið og
féll í dökkum liðum, andlitið fölt eins og sum-
artungl, handtakið það kraftlausasta sem ég
hafði þá nokkumtíma kynnst. Hann talaði
með höndunum og þau fáu tilviljunarkenndu
orð sem hann sagði eins og send til að dylja
það sem honum bjó raunverulega í hug. í
fari þessa unga manns var eitthvað sem stakk
í stúf við allt umhverfið og það sem venjuleg-
ur íslendingur á að venjast".
Síðari bókin um Flóka kom út seint á síðast-
liðnu ári; útgefandinn einn af vinum lista-
mannsins, Úlfur Hjörvar, og í formála segir
Aðalsteinn Ingólfsson mjög réttilega:
„Um sjöunda áratuginn miðjan tók reyk
vískur piltur ákvörðun sem á sér enga hlið-
stæðu í íslenzkri listasögu, nefnilega að
afneita henni alveg og skapa sér myndveröld
svo langt utan við endamörk hennar, að þang-
að kæmist aðeins fúglinn fljúgandi. í einni
svipan sagði hann skilið við helztu stefnur
og strauma tuttugustu aldar myndlistar og
þann hugsunarhátt sem þeim fylgdi, og hvarf
aftur til nítjándu aldar og á stundum aftur
í gráa fomeskju".
Það breytti engu þótt tíminn liði; nýjar'
stefnur gengu yfir eins og hæðir og lægðir,
en alltaf hélt Flóki sig við sama heygarðs-
Skriftafaðirinn, 1976.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 27. JÚNÍ 1987 7