Lesbók Morgunblaðsins - 18.02.1989, Side 3

Lesbók Morgunblaðsins - 18.02.1989, Side 3
LESBÚK [m] @ [r] [q] [u] mm] |Bj [tj ® 'S E1 l]j S ® Útgefandi: Hf. Árvakur, Reykjavík. Framkvstj.: Haraldur Sveinsson. Ritstjórar: Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson. Aðstoö- arritstjóri: Björn Bjarnason. Ritstjórnarfulltr.: Gísli Sigurösson. Auglýsingar: Baldvin Jóns- son. Ritstjórn: Aöalstraeti 6. Sími 691100. Dauðinn var hugleikinn spænska skáldinu Frecerico Garcia Lorca; hann orti um dauðann, hann teiknaði dauðann og dauðinn kom síðan til skáldsins fyrir aldur frám. Bergdís Gunnarsdóttir skáld skrifar um Lorca: hve sælt að dvelja með þér, dauði minn. Ferðablaðið fjallar meðal annars um vetrargolf í Florida, bæði einkenni á golfvöllum þar sem eru 800 talsins, svo og um golfstaðinn Grenelefe, með þremur 18 holu völlum. Þangað hafa íslenzkir golfleikarar farið, enda er verðið þar hóflegt. Forsíðan er af myndverki Kjartans Ólasonar málara, sem opnar í dag sýningu á Kjarvalsstöðum. Kjartan er einn af yngri kynslóðinni og byijaði að láta til sín taka þegar nýja málverkið svokallaða stóð í blóma. Hann hefur gengið í gegnum mótunarskeið eins og allir á þessum aldri, en er þó fyrir all löngu búinn að ávinna sér persónulegan stíl. Hin latneska áletrun á myndinni merkir bókstaflega: Maður er manni úlfur, eða með öðrum orðum, að maðurinn er sjálfur sér verstur. IMáttúrubyggð er nýtt hugtak og í samræmi við þá hreyfingu, að ganga minna á auðlegð náttúrunnar og umgangast hana öðruvísi. Einar Þorsteinn Ásgeirsson hönnuður hefur teiknað garðhús og klasa eða þyrpur slíkra húsa vill hann byggja saman og mynda náttúrubyggð. FEDERICO GARCIA LORCA í þýðingu Þorgeirs Þorgeirssonar Kviða um drungans dapurleika (Úr Tatarakviðum) Meðan hakar hanagalsins höggva eftir morgunroða niður hlíðar næturfjalsins nálgast Soledad Montoya, gullinkopar hennar hörunds hefur keim af jó og skugga. Blakkir steðjar bijósta hennar bunga af söngvum ekkaþungun. — Soledad, hvers saknar þú svona ein í morgunsárið? — Söknuðurinn sá er minn, seg mér, kemur hann þér við? Má ég sakna þá ég sakna sjálfrar mín og lífsgleðinnar? — Soledad, þinn harmur hefur > hestsins líki semað ólmur strýkur niðrá strönd og óðar steypir sér í hafsins öldur. , — Nefndu ekki sjóinn! Svarta sorgin tekur þá að vætla uppaf rótum ólífunnar undir laufarísli hljóðu. — Soledad, þín sorg er mikil, sár þinn ógnarlegi harmur, tár þín beiskur sítrónsafi, súr í munni vonarkeimur. — Þjáning sífeld sem mig lætur sinnulausa um húsið ráfa, fara úr rekkju framí eldhús með flétturnar í ettirdragi. Hamslaus þjáning holdi og klæðum . hefur breytt í logaglóðir. Æ, serkur minn úr léttu líni! Æ, lenda minna draumsóleyjar! — Nú laugarðu þinn líkama sem lævirki í morgundöggvum og róar þannig harmaheitt hjartað, Soledad Montoya. Neðar í dalnum ymur áin undir laufi og himinbláma. Árdagsljósið er að skreyta óviðbúin graskersblómin. Ó, trylt er þjáning tataranna! Trylt og hrein og yfirgefin. Þjáning dimmra þungra strauma og þúsund annarlegra morgna. Sjá grein um Lorca á bls. 4. R B B Lengi býr að fyrstu gerð Nýverið heyrði ég ungan frænda minn lesa úr Grettisljóðum fyrir móður sína. Mér kom á óvart hvað lesturinn var skýr og blæbrigðaríkur og gat ekki betur heyrt en hann glöggvaði sig furðu vel á efni og anda ljóðsins. Þegar ég hafði orð á þessu við móður drengsins, sagð- ist hún hafa látið hann lesa fýrir sig ljóð frá því hann byijaði í bamaskóla til að þjálfa hann í lestri og framsögn og vekja með honum tilfínningu fyrir málinu. Mér þótti þetta eftirtektarvert, ekki síst með tilliti til þeirrar umræðu sem farið hef- ur fram á undanfömum misserum um vemd- un íslenskrar tungu. Áherslan í þeim um- ræðum hefur að mestu verið bundin við hættuna af innrás erlendrar menningar (ómenningar) áhrifa með tilkomu nýrrar fjarskiptatækni. Mest hræðast menn áhrif enskunnar og hafa ýmsar skoðanir komið fram um hvem- ig bregðast skuli við til vamar móðurmál- inu. Meðal þess sem rætt hefur verið um er að setja íslenskt tal inn á allt erlent sjón- varpsefni sem hér er sýnt. Ég lýsi van- trausti á þessa hugmynd sem mér finnst vera í ætt við forsjárhyggju. Að vísu bendir ekkert til að verið sé að skoða þessa leið í alvöru vegna þess hvað hún er kostnaðar- söm, en úr þvf verið er að flagga hugmynd- inni, er ekki óeðlilegt álit þeirra sem ekki geta sætt sig við hana komi fram. Ég gef lítið fyrir þá röksemd að þetta tíðkist hjá öðrum þjóðum. Þjóðveijar og Frakkar eru til dæmis margfalt fjölmennari en við og geta gert sig skiljanlega á eigin tungumáli um mestalla Evrópu. íslenska skilst hins vegar ekki nema á íslandi (og í Færeyjum). Við emm og verðum enn frekar á næstu árum í þjóðbraut og mikilvægi þess að skilja og tala erlend tungumál fer stöðugt vax- andi. Það er ómetanlegt að eiga daglega kost á sjónvarpsefni utan úr heimi, þótt vissulega megi segja að bandarískt efni hafi verið óþarflega hátt hlutfall af því efni. Á þessu er að verða nokkur breyting. Ég þekki fólk sem lítur á þættina um Derrick sem þýskukennslu og ég er ekki í vafa um að hinn danski Matador og afbragðsgóðir þættir um réttarhöldin yfir Quisling hafa hresst upp á dönsku(og norsku-)kunnáttuna og vakið áhuga og nýjan skilning á þessum grannþjóðum okkar. Mér finnst jafn fráleitt að talsetja slíkt efni og mér þykir sjálfsagt að texta það. Enda eru allir íslendingar læsir. Á hinn bóginn tel ég víst að allir séu sammála um að talsetja bamaefni. Ef það ætti að taka það frá manni að heyra ítali tala ítölsku, Frakka tala frönsku og Englendinga ensku í kvikmyndum sem koma frá þessum löndum færi maður á mis við mikið. Það er eins og eigi að hafa vit fyrir fólki, reisa einhvem andlegan Kínamúr utan um tungumálið. Girða kringum tijá- stofninn í stað þess að hlúa að rótunum. Það sem fyrst og fremst á að efla, styrkja og he§a til vegs og virðingar er barnaskóla- kennsla. Kennsla í íslensku og því sem íslenskt er á að hafa miklu meira rúm en nú er. Framhaldsskólakennarar hafa sagt mér að þeir fengju oft nemendur sem væru illa læsir og hefðu lítinn orðaforða. Hvemig eiga þessir unglingar að læra önnur tungu- mál, þegar þeir skilja illa sitt eigið. Hvemig eiga böm að tileinka sér hinar ýmsu náms- greinar þegar þau þurfa að nota megnið af orkunni til að stauta sig gegnum efnið? Ég tel að þeir sem fá góða kennslu í íslensku í barnaskóla, lestri, framsögn, málskilningi, málfræði og er innrætt virðing fyrir því sem íslenskt er, séu ekki í hættu fyrir erlendum áhrifum. Þetta fólk verður alltaf „kyrrt á sinni rót“ þótt það drekki í sig menningu (eða ómenningu) annarra þjóða, — hvort heldur sem er hér heima eða erlendis. Ég held líka að lestur og skilning- ur á ljóðum sé afar mikilvægur í bamaskóla. Málshættir og orðtök voru samofín dag- legu máli almennings í landinu til skamms tíma og áttu áreiðanlega sinn þátt i að efla málskilning. Því miður hefur mjög úr þessu dregið og þegar menn slá fram málshætti er eins víst að rangt sé með hann farið. Einnig rugla menn saman, eins og frétta- maðurinn sem sagði í sjónvarpinu að „ýmis- legt benti til kynna“ í stað þess að segja að eitthvað gæfí til kynna, eða benti til að ... Þetta er kannski sakleysislegur rugl- ngur en oft brengla menn málsháttum eða .,i'ðtökum með þeim hætti að það er bersýni- legt að þeim er slegið fram án þess að leiða hugann að því hvað orðin raunverulega merkja. Hér á landi og eflaust annars staðar þyk- ir sýnu merkilegra að vera framhaldskóla- kennari en bamakennari. Þetta á auðvitað rætur í meiri menntun kennara í fram- haldsskólum og flóknara kennsluefni. Hins vegar er þetta að mínu mati í öfugu hlut- falli við mikilvægið. Bamakennarar ættu að vera allra kennara virtastir og best laun- aðir og til þeirra ætti að gera mestar kröf- ur. Ekki kröfur um að hafa lokið einhveijum einingum við Háskóla íslands, heldur kröfur um þeir kunni að kenna. Og fyrst og fremst að þeir kunni að kenna lestur og skilning á íslensku máli. Þekking fólks í kennara- stétt er gagnslaus fyrir aðra en það sjálft ef það býr ekki yfir hæfileika til að miðla þessari þekkingu. Þó að það sé sérstök gæfa að lenda hjá góðum kennara á hvaða skólastigi sem er, má ætla að eftir fermingu geti þau börn sem raunverulega vilja læra náð árangri þrátt fyrir áhugalausa kennara, með því að vinna það efni sem námsskráin segir fyrir um. Þetta er erfiðara fyrir bam á fyrstu skólaárum nema það hafi „kennara" heima hjá sér. Einstæð móðir sagði mér frá syni sínum sem fór í menntaskóla og stóð sig svo vel í fyrstu prófunum að um miðjan vetur var hann færður í betri bekk. Hann bað fljót- lega um að vera settur aftur í sinn gamla bekk. Þegar móðir hans spurði hveiju þetta sætti, sagði hann „Ég vil frekar vera með þessum krökkum og ég get lært hvar sem er.“ Kannski er þetta óvenjulegt sjálfstæði, en kjami málsins er sá, að svona er hægt að tala ef maður hefur fengið þá undirstöðu sem oftar en ekki ræður úrslitum um sjálfs- traust og námsárangur. Það verður aldrei of mikil áhersla lögð á það. að lengi býr að fyrstu gerð. JÓNÍNA MlCHAELSDÓTTIR LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 18. FEBRÚAR 1989 3

x

Lesbók Morgunblaðsins

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.