Lesbók Morgunblaðsins - 16.03.1991, Síða 10

inguna við Front de Seine til þess að vera
öruggur um að íbúðirnar myndu seljast. En
listamennirnir eiga alls ekki að lifa af aug-
lýsingum ... Ég bað Gérard Garouste fyrir
stuttu að gera merki fyrir nýjan stjórnmála-
flokk. Hann er fyrsti iistamaðurinn sem
samþykkir slíka vinnu. Ég held að komandi
kynslóðir muni leggja meiri áherslu á inni-
haldið en umbúðimar. Fólk er búið að fá
sig fullsatt af öllu þessu auglýsingaflæði
og of mikið af auglýsingum getur drepið
þær. Við höfum meiri þörf fyrir rómantík
í dag og þar af leiðandi leitum við meira
til listanna — en ekki til þessarar póstmód-
emísku listar."
ListinÍDag
Tengslin á milli lista og auglýsinga hafa
áldrei verið eins augljós og náin og í dag.
Þó margir listamenn taki gagnrýna afstöðu
til auglýsingaheimsins eru sumir (of marg-
ir?) sem vinna hreinlega svipað og auglýs-
endur, enda margir lærðir auglýsingateikn-
arar áður en þeir fóru að fást við myndlist.
Andy Warhol er sjálí'sagt kunnasta og um-
deildasta dæmið. Aður en hann varð þekkt-
ur fyrir Campbell’s-súpudósirnar og Brillo-
stálullarpakkana hafði hann unnið m.a. sem
auglýsingateiknari fyrir tískublöðin Vouge,
Harpers Bazar og fleiri. Warhol áieit að
Coca-Cola-flaska væri jafn mikilvæg og
málverk frá endurreisnartímanum. Hann
gagnrýndi aldrei neitt né dásamaði og vildi
gera öllum hlutum jafnt undir höfði. „Ef
þið viljið vita allt um Andy Warhol þurfið
þið aðeins að horfa á yfirborð mynda minna,
kvikmynda og eigin persónu: það er ég, þar
á bak við leynist ekkert."
Síðan em listamenn eins og t.d. Hans
Haacke, Haim Steinbach, Barbara Kmger,
Jenny Holzer og Bertrand Lavier, sem gagn-
rýna frekar veldi og mátt auglýsinganna
en fá um leið ýmisiegt iánað frá þeim.
Haacke segir: „Þegar ég tileinka mér stíl
auglýsinganna vil ég bæði gera grín að
þeim og vinna með þeim.“ í verkinu
Deutsche Bank/Mercedes Benz Continuité
(1987) tengir Haacke saman tvær þýskar
stofnanir sem eiga það sameiginlegt að fjár-
festa báðar í nútímalist og fjármagna Apart-
heid í Suður-Afríku. Hann notar auglýsinga-
spjöld og Mercedes-vörumerkið til þess að
koma skilaboðum á framfæri og hefur aug-
lýsingin þess vegna eingöngu praktískt hlut-
verk hér eins og hann segir sjáifur. Haim
Steinbach fær lánaða leturgerð úr auglýs-
ingafrösum, leikur sér með hana og setur
í nýtt samhengi, líklega til þess að fá okkur
til þess að líta öðmm augum á auglýsing-
una næst. Hann stillir líka upp vömm eins
og þær væru í útstillingargiugga og skiptir
þannig einfaldlega um hlutverk og gildi
vömnnar. Baudrillard talar um það að hlut-
imir séu venjulegir eingöngu þegar þeir eru
nýttir til einhvers, en um leið og þeir fara
að tákna þá hverfur af þeim hversdagsleik-
inn. Barbara Kruger, sem var áður ritstjóri
tískublaðsins Mademoiselle, notar gríðar-
stóra hnyttna leturfrasa sem hún fellir inn
í ljósmyndir eða. texta, oftast til þess að
mótmæla veldi karlpeningsins eða neyslu-
þjóðfélagsins. „What big muscles you have!“
„I shop, therefore I am“ o.s.frv.
Það má kannski segja að nafnarnir
Philippe Thomas og Philippe Cazal standi
næst auglýsingaheiminum, því báðir nýta
þeir sér hann beint og lætur t.d. Cazal aug-
lýsingstofur stundum vinna verkin fyrir sig.
„Ég vil gera listræna hluti sem fólki fínnst
það hafa séð áður,“ hefur Cazal sagt. En
það er Philippe Thomas sem gengur líklega
lengst með stofnun eigin stofu sem hann
kallar „Ready-mades belong to everyone”.
Með því að kaupa verk sem stofan býður,
verður kaupandinn um leið höfundur verks-
ins þegar hann undirritar það sínu nafni.
Verkin sem Philippe Thomas sýnir á sýning-
unni vom gerð sérstaklega fyrir sýninguna.
Hann bað 5 auglýsingastofur, BDDP
(Frakkland), Chyat/Day/Mop (Bandaríkin),
Leagas og Delaney (England), Rothe
(Þýskaland) og TBWA (Ítalía) að ímynda
sér auglýsingaherferð um hans eigin stofu.
Síðan skyldi dómnefnd skipuð fólki úr lista-
og auglýsingaheiminum ákvarða hvaða til-
laga væri best, yrði hún síðan verðlaunuð,
og allar tillögumar sýndar á sýningunni.
Mörkin á milli auglýsinga- og listaheims-
ins virðast þannig stundum vera æði óljós.
Þó að sýningin sé ofhlaðin og ruglingsleg
er hún samt mjög fróðleg og skemmtileg
yfírferðar. Hún vekur ýmsar spumingar,
stundum mjög óþægilegar að vísu, en sann-
ar okkur það að myndir em aldrei sak-
lausar heldur hafa þær í sér fólginn mátt
og sannfæringarkraft sem fáa lætur ósnort-
inn.
Sýningunni lauk 25. febrúar síðastliðinn.
Höfundur er listfræöingur og býr i París.
KRISTJÁN J. GUNNARSSON
Heimsósómi
Vér íslensku öreigaskáld,
atómsins dætur og synir,
hvort mun nú helsprengjan góða
'hverfa úr vorum ljóðum?
Tregt verður tungu að ríma
týnist oss Hirosíma,
ber verðum vér að baki
burtkallist Nagasaki.
Er nú enginn sem man
andskotans Kanann
að djöflast í Vietnam?
Eða vorn ástkæra vin
ofurbyltingarahetjuna
Hósémin,
en alla smælingja
orkaði sæla að gera
með atbeina rauðra Kmera
sem endanlegt frelsi
kotungum kusu til handa
frá kapítalismans nauðum
og buðu öreigum allra landa
að sameinast dauðum.
Ó, Kalli vor Marx
sem hverfanda hvel
er þinn skalli,
hívop og tos,
sjá Stalín er dreginn af stalli
og stútað er Sjáseskú,
an arðræningjarnir
afturgengnir
yrkja vor blómlegu
samyrkjubú.
Ó, félagi Castró,
félagi Castró
á Kúbunni!
A kúpunni
ert jafnvel þú.
Það er næstum einsog
vér eigum ei lengur
orðið neina heilaga kú.
En Havel
þá komst þú!
JÓNAS FRIÐGEIR
ÆT
I stofunni
minni
Ég kveiki...
stórkostleg átök
styrjaldarástand
í stofunni minni
fljúga nú yfir
fjarstýrðar bombur
í stofunni minni
skriðdrekar vaða
skjóta og drepa
í stofunni minni
vélbyssukjaftar
vængjaðar flaugar
í stofunni minni
sprengjum er varpað
brotunum rignir
í stofunni minni
sárt er að sjá hér
særða og dána ...
í stofunni minni
allt sem ég vil er
(slenskur friður
í stofunni trunni
...ég slekk.
Höfundur er skáld í Reykjavík.
Utanúr Tékkó
á oss að tékka
hér úti við norðurpól.
Skein oss sól.
Vér elskuðum þig
og ekki þar fyrir minna
þótt ýmsir teldu oss
fyrrum í flokki hinna
sem læstu þig inni.
En þóað þú heyrir
þusað um þetta og hitt
mun þér samt, Havel,
skiljast við nánari kynni
að vér vorum einungis
alltaf að hugsa
um öryggi þitt.
Og núna vér viljum þig eiga
með húð og með hári
sem hald vort og traust
þegar tekur að harðna í ári.
Því
hver hefði trúað
að öreigabyltingin brysti,
að barnið sem vöndinn kyssti
kaghýtt yrði og kúgað?
Vér, sem grátklökk
gengum frá vorum kristi
finnum oss nesti
og nýja skó
enda sjálfur Gorbatsjóv
orðinn kapítalisti.
Hvert vandræðaskáld
sem áður þinn andskota gisti
þér krýpur með kurt og pí.
Vér hyllum þig, félagi Havel,
og hefjum vorn söng á ný.
Höfundur er - fyrrverandi skólastjóri og
fræðslustjóri í Reykjavík.
VALDEMAR LÁRUSSON
Eins og
mánaskin
Eins og gráfölur máni
gægist milli skýjaflóka
regnþrungins næturhimins,
leitar vitund mín orða
í þokuhjúpi þagnar, gleymsku
og getuleysis,
án sýnilegs árangurs,
orða sem hafa einhveija merkingu,
en eru ekki sett á blað
aðeins til að fylla hvíta örk
pappírsins,
leitin er löng en að lokum;
ber hún árangur?
Eins og mánaskinið, sem
brýst gegnum skýjaflóka
regnþrungins næturhimins
og nær að baða jörðina
köldu Ijósi sínu örfá
augnablik.
Þannig er Ijóð mitt án orða
sem hafa merkingu,
köld lýsing atburða
sem engan varða.
Höfundur er leikari og hefur gefiö út Ijóöa-
bók.
Hvað höfð-
ingjarnir
hafast að...
Ætla mætti að það væri að béra
í bakkafullan lækinn, að fara
að ræða hér dægurmál, eins
og saddamísku og Síberíu
vist. En mig langar tii að fletta upp flötum
á þessum málum, sem mér fínnst hafa
gleymst í umræðunni um friðarverðlaun
Nobels og heilagt stríð.
Friðarverðlaunahafínn í austri notar
nefnilega enn þann dag í dag Síberíuvist
og KGB-fangelsi, fullum fetum.
Það er þónokkuð síðan að mér bárust
ömggar fréttir af því að tveir rómversk-
kaþólskir prestar frá Litháen vora dæmdir
til slíkrar vistar og virðast ekki horfur á
að henni sé að ljúka.
Séra Alfonsas Svarinkas er 63 ára gam-
all. Hann var prestur í Vidukle í Litháen
uns hann var handtekinn af KGB, 26. jan-
úar 1983. En það var ekki fyrsta handtaka
hans, heldur sú þriðja. Orsökin var að hann
starfaði í kaþólskri nefnd, sem barðist fyrir
trúfrelsi. 6. maf sama ár var hann dæmdur
til sjö ára dvalar í vinnubúðum númer 36,
á Perm-svæðinu í Síberíu. Síðar, eða fyrir
tveim árum, var hann fluttur í KGB-fangels-
ið í Vilnius. Þá var jafnframt tilkynnt að
hann yrði látinn laus 23. janúar 1993.
Séra Sigitas Tamkevicius er 49 ára gam-
all. Hann var prestur í bænum Kybartai í
Litháen. Han var meðlimur í sömu nefnd
og séra Svarinkas. Hann var handtekinn
6. maí 1983 og ákærður fyrir andsovéskan
áróður. Ásökun KGB var, að hann notaði
messurnar fyrir þennan áróður og að hann
semdi og dreifði bæklingum nefndarinnar
erlendis. Einnig var hann ákærður fýrir
þátttöku í prentun og útgáfu fréttablaðs
kaþólsku kirkjunnar í Litháen. 2. desember
1983 var hann svo dæmdur í sex ára dvöl
í vinnubúðunum í Síberíu.
Séra Svarinkas var vísað úr landi í Lithá-
en í þrjú ár, en séra Tamkevicius í fjögur
ár. Hann var samt einnig fluttur í rannsókn-
arfangelsið í Vilnius og gefíð upp að hann
yrði látinn laus 6. maí 1993.
Þegar Rysjkov, forsætisráðherra Sov-
étríkjanna, kom í opinbera heimsókn til
Noregs í fyrra, var hann minntur á þessa
presta, en án árangurs. Þrátt fyrir þetta
og margt fleira er rekja má, veitti norska
nóbelsnefndin friðarverðlaunin svo sem
kunnugt er. Hafa því sumir gengið svo langt
að biðja um að nafn fyrri friðarverðlauna-
hafa verði máð út í skrám hennar. Til eru
þeir málsmetandi Norðmenn sem telja að
skrifa beri nafn nefndarinnar með litlum
bókstöfum framvegis, ef þess gerist þörf
að minnast hennar yfírleitt.
Þegar þetta er skrifað, 19.2. 1991, em
utanríkisráðherra íraks og friðarverðlauna-
hafinn að þinga um frið. Hvað annað? Nú
vill svo til að marx-lenínistar víða um heim
bregðast við og tala máli Saddams Hussein.
Jafnvel framkvæmdastjóri Sameinuðu þjóð-
anna er farinn að tala saddamskri tungu.
Hvað yrði sagt hér uppi á íslandi ef fram-
kvæmdastjóri fýrirtækis færi að gefa opin-
berar yfírlýsingar gagnstæðar við þær sam-
þykktir stjórnar fyrirtækisins, sem hann
ætti að framkvæma? Sjónvarpsáhorfendur
hafa horft á hann gefa yfirlýsingar gegn
þeim er falið var að frelsa Kúveit.
Erling Folkvord, talsmaður marx-lenínis-
tanna í Noregi hóf líka að ræða um „árásar-
aðilana, hina imperíalísku Bandaríkjamenn,
sem væm að bijóta niður lítið saklaust
land“, auðvitað írak.
Þessum aðilum og öðram, sem veija gerð-
ir íraka, verður ekki tíðrætt um meðferð
þeirra á Kúrdum, stríðið við íran, bömin
sem slátrað var þar og notkun efnavopna.
Skotflaugar á íbúðarsvæði í ísrael og
Saudi-Arabíu. Þeir nefna ekki heldur Kú-
veit, né Litháen. Þetta em hvort tveggja
héruð í föðurlandinu.
Stór-rússneskir draumar em að liðast í
sundur. Stór-arabískir draumar em að kafna
í fæðingunni, en sam-evrópskur vemleiki
siglir hraðbyri inn í vemleikann.
Ég fæ ekki betur séð en við verðum að
biðja að minnsta kosti Álendinga og íbúa
Grænlands og Færeyja að taka upp stjóm-
málasamband við Vestmannaeyjar og
Grímsey, svo að við getum stofnað stór-
íslenskan raunvemleika, hvemig sem við
svo útskýram hann í orðabókum.
SIGURÐUR H. ÞORSTEINSSON,
Klúkuskóla, Strandasýslu.