Lesbók Morgunblaðsins - 27.04.1991, Síða 4
Brekkan þar sem Bræðraborgarstígur kemur niður á Vesturgötu var stundum nefnd Sveinsbrekka því að Sveinsbakarí var
í stóra húsinu á borninu nr. 1. Þar réð ríkjum Sveinn Hjartarson bakari frá Reynimel (Bræðraborgarstíg 22). Húsið þar
fyrir ofan á hægri hönd er nr. 3. Það tilheyrði Halatorfunni en Hali var elsta býlið við Bræðraborgarstíg, var komið snemma
á 19. öld. Timburhúsið til vinstri er nr. 4. Það reisti Ellert Schram skipstjóri og bjó þar fyrstu búskaparár sín.
Úr sögu
Bræðraborgarstígs
nöfn okkar undir þetta bréf, að biðja hina
heiðruðu bæjarstjórn, að hún vildi veita fé
úr bæjarsjóði til þess að vegur yrði lagður
af hinum svokallaða Hlíðarhúsastíg fyrir
vestan hús Jóns Guðmundssonar og vestan
Hala (Braeðraborgarstígur 5) upp túnið og
suður holtið, því að færsla að heimilum
okkrum, hvort heldur það er mór eða ann-
að, er okkur örðug fyrir vegleysi. Ef þessu
verður framgengt, sem við vonumst til, erum
við ekki ófúsir á að leggja til dagsverk án
endurgjalds. Veg þennan vildum við geta
fengið í haust. Við treystum því að bæjar-
stjórnin ekki neiti þessari bæn okkar, þar
eð hún í líku tilfelli hefir veitt fé víðsvegar
í umdæmi bæjarins, að vegir yrði lagðir,
og aðdráttur manna hægari."
Undir þetta bréf rituðu þeir Runólfur
Runólfsson í Steinbæ (Brbst. 11), bræðurn-
ir Sigurður og Bjarni Sigurðssyni í Bræðra-
borg_ (Brbst. 14), Guðmundur Magnússon
og Ólafur Jónsson í Brekkuholti (Drafn-
arstígur 5), Eyvindur Jónsson í Ilala (Brbst.
5) og Runólfur Árnason í Hábæ (Brbst. 7).
Bæjarstjórn tók ekki afstöðu til þessarar
beiðni en vísaði henni til veganefndar og
líklega hefur málinu verið hrint fram þá um
haustið. Árið 1885 kemur nafnið Bræðra-
borgarstígur fyrst fyrir í skjölum.
Bræðurnir Úr Grímsnesi
Og hver er hún þá þessi Bræðraborg sem
stígurinn er kenndur við? Bræðraborg er
steinhlaðið hús sem enn stendur og telst
númer 14 við götuna, snýr gafli í hana og
er með afar þykkum veggjum. Nafn sitt
fékk húsið af því að bræður tveir frá Gelti
í Grímsnesi, fyrrnefndir Sigurður og Bjarni
Sigurðssynir, reistu þetta myndarlega stein-
hús árið 1880 og hefur það áreiðanlega
stungið mjög í stúf við alla torfbæina sem
voru í nágrenninu. Skv. húsvitjunarbók
bjuggu fyrsta árið í þessu húsi, sem ekki
getur kallast stórt á nútímamælikvarða,
ljórar fjölskyldur, alls 23 einstaklingar.
Um þá bræður, sem reistu Bræðraborg,
er það að segja að Bjarni varð gjaldþrota
1887, missti sinn hluta hússins og hvarf á
brott með fjölskyldu sína. Sigurður bjó þar
hins vegar lengi og er minnst sem merki-
legs manns. Hann var stór maður vexti og
fríður sýnum, prúður í framgöngu og fyrir-
mannlegur. Hann giftist ungur Sigríði Ög-
Bræðraborgarstígur hefur síðastliðirí hundrað ár
verið ein af helstu götum í gamla Vesturbæn-
um í Reykjavík en fyrir og um síðustu alda-
mót var þar öðru vísi um að litast en nú er.
Þá var þarna berangurslegt holt með fátæk
„Engin götulýsing var
komin á þessar slóðir,
nema neðst á
Vesturgötunni, og á
dimmum haustkvöldum
gnauðaði vindurinn um
lága bæi og lítil
timburhús og þung
úthafsaldan féll upp á
ströndina og þeytti
sjávarlöðrinu yfir þessa
byggð í útjaðri
Reykjavíkur.
Eftir GUÐJÓN
FRIÐRIKSSON
leg- um torfbæjum á stangli og litlum tún-
bleðlum í kring. Þar bjó fátækt tómthúsfólk
sem lifði að mestu leyti af sjónum en einn-
ig að einhveiju leyti af daglaunavinnu við
verslanirnar niður í Kvosinni. Þegar illa
áraði og lítið fiskaðist var hungur í þessum
lágreistu torfbæjum. Eftir að skútuöld hófst
af fullum krafti um 1890 og sérstaklega
þegar togaraöld gekk í garð vænkaðist hag-
ur margra kotunganna og þeir reistu sér
steinhlaðin hús og timburhús í stað gömlu
torfbæjanna. Smám saman fékk Bræðra-
borgarstígur á sig þá mynd sem hann hefur
haft allt til þessa dags. Þeir sem búa við
götuna núna eiga þó sjálfsagt erfitt með
að ímynda sér aðstæður þær sem Magnús
Runólfsson skipstjóri lýsir í æviminningum
sínum en hann var alinn upp í Miðhúsum
við Bræðraborgarstíg 21B. Hann segir svo
um æskuslóðir sínar og gæti lýsingin átt
við tíma'bilið 1910-1915:
„Engin götulýsing var komin á þessar
slóðir, nema neðst á Vesturgötunni, og á
dimmum haustkvöldum gnauðaði vindurinn
um lága bæi og lítil timburhús og þung
úthafsaldan féll upp á ströndina og þeytti
sjávarlöðrinu yfir þessa byggð í útjaðri
Reykjavíkur. Inni sat fólkið við olíulampa-
týrur og pijónaði, spann og þæfði. Ef ein-
hver brá sér milli húsa varð hann að stikla
á milli polla í myrkum tröðum og húsasund-
um.“
Sjö Selshyltingar Skrifa
Bréf
Bræðraborgarstígur liggur upp litla
brekku frá Vesturgötu og upp á svokallað
Selsholt, yfir það og niður að Hringbraut.
Beint framhald af Bræðraborgarstíg er svo
vegurinn suður í Kaplaskjól. Sumarið 1880
rituðu sjö húseigendur á Selsholtinu bréf
til bæjarstjórnar í Reykjavík og fóru fram
á að lagður yrði vegur af hinum svokallaða
Hlíðarhúsastíg, en svo var Vesturgatan áður
kölluð, og suður holtið. Bréf þeirra sjömenn-
inga hljóðar svo:
„Hér með leyfum við okkur sem ritum
Bræðraborg, sem stígurinn er kenndur við, stendur enn með sóma ánr 14, stein-
hlaðið hús með þykkum veggjum. Það var reist árið 1880 og var fyrsta húsið á
þessum slóðum sem ekki var torfbær og hlaut því stígurinn nafn af því. Það
voru bræðurnir Sigurður og Bjarni Sigurðssynir frá Gelti í Grímsnesi sem byggðu
húsið.
Timburhús á Bræðraborgarstíg 10 sem Guðmundur Þorláksson bæjarfulltrúi
reisti. Fyrir framan húsið var áður lítill steinbær þar sem Þorlákur Teitsson
skútuskipstjóri, faðir Guðmundar, bjó.