Lesbók Morgunblaðsins - 07.09.1996, Blaðsíða 11

Lesbók Morgunblaðsins - 07.09.1996, Blaðsíða 11
4 DRAUMUR SÉRHVERS TÓNSKÁLDS Caput-hópurinn vinnur nú ósamt norska hljóm- sveitarstjóranum Christ- ian Eggen að upptöku ó nýjum geisladiski með verkum eftir danska tón- skóldið Lars Graugaard. ÞRÖSTUR HELGASQN hitti Graugaard og Egg- en að móli sem lýstu yfir sérstakri ónægju með Caput-hópinn sem þeir telja í fremstu röð. Graugaard er af yngri kynslóð danskra tón- skáida og hefur á síð- ustu árum verið mjög afkastamikill, sérstak- lega við smíði kammer- verka. Á geisladiskin- um verða sex verk, fjögur fyrir sinfóníettu og tvö fyrir litla kamm- ersveit. Eggen er einn virtasti hljómsveitar- stjóri Norðmanna um þessar mundir, einkum fyrir starf sitt með Osló Sinfóníettu og Cikada- hópnum sem er einhvers konar Caput Nor- egs. Einleikarar eru Lionel Party semballeik- ari og prófeesor við Juliard-tónlistarháskólann í New York og Sbigniew Dubik, sem er einn af fiðluleikurum Caput-hópsins. Feróalag um likamann Eitt verkanna er sérstaklega samið fyrir Caput-hópinn og tileinkað honum, en það nefn- ist Body, Legs, Head. í þessu verki segist Graugaard reyna að nýta alla eiginleika hljóm- sveitarinnar. „Þetta verk er í einum þætti en karakterinn í því er síbreytilegur. Að vissu leyti lýsir það ferðalagi um líkamann. Það minnir mig á afksaplega kléna Hollivúddbíó- mynd sem ég sá sem unglingur. Hún fjallaði um einhveija vél sem bjó yfir þeim galdri að UPPTÖKUR tónskálda og samtímamanna þeirra og félaga af verkum þeirra er eftirsóknarverð. Siík upp- taka getur verið ómetanleg heimild um áherslur í verk- inu, hraða og samþættingu tónmáls, þó að túlkun ann- arra listamanna geti verið jafngiid. Þannig myndu upptökur Beethovens á sinfóníum sínum væntanlega þagga niður allar deilur um hve hratt eigi að flytja þær, en þær deilur blossa upp öðru hveiju, nú síðast í kjölfar verðlaunaútgáfu Johns Eliots Gardin- ers. Ekki er minna um vert að iðulega sömdu tónskáldin fyrir félaga og samstarfsmenn og því mætti mikið ráða af því að heyra upptökur þeirra, ekki síst frá upphafi þessarar aidar þegar píanósnillingar virtust á hverju strái. Vandinn sem við er að glíma er aftur á móti sá að þó sígild tónlist hafi lifað og þróast um aldir er innan við öld frá því fyrstu plöturnar voru teknar upp og því ekki nema lítilræði til af upptökum með meisturum tónlistarsögunnar eða samtímamönnum þeirra sem þekktu verk- in frá fyrstu hendi. Fyrir skemmstu hóf breska útgáfan Nimbus að gefa út upptökur með verkum ýmissa tón- skálda flutt af mörgum meisturum píanóbók- menntanna, eins og Paderewski, Hoffmann, Friedmann og fleiri píanósnillingum. Flestir tóku þeir upp fyrir venjulegar plötur, en einn- ig fyrir apparat sem var vinsælt í upphafi aldarinnar, sjálfspilandi píanó. Fyrsta sjálfspilandi píanóið kom á markað í Þýskalandi 1904 og náði mikilli hylli. Helsti píanóframleiðandi Bandaríkjanna, Aeolian fyr- irtækið, var ekki lengi að átta sig á söluvæn- leik slíkra tóla og hannaði nýja stafræna tækni sem það kynnti og seldi í Bandaríkjunum undir nafninu Duo-Art. Slík píanó náðu slíkum vinsældum að árið 1925 seldust tæplega 200.000 píanó og ársvelta fyrirtækisins nálg- aðist sextíu milljónir dala. Tæknin var í stöð- ugri þróun og fremstu píanóleikarar þeirra Morgunblaóið/Árni Sæberg CHRISTIAIM Eggen, hljómsveitarstjóri, og Lars Graugaard, tónskáld, vinna ásamt Caput-hópnum að upptöku á nýjum geisla- disk sem væntanlegur er á heimsmarkað f byrjun næsta árs. geta minnkað hluti. Einhverra hluta vegna var hún notuð til að minnka kafbát sem svo sigldi um æðar mannslíkamans með smækk- uðu fólki innanborðs. Tónverkið minnir mig á þessa kafbátsferð um líkamann, frá fótum til höfuðsins. Verkið einkennist líka mjög af hreyfingu, það er líkamlegur kraftur í því, fæturnir hreyf- ast eins og við séum að spila tennis eða dansa. Eins og þú heyrir er ég að upplifa ýmsa hluti með verkinu mínu þessa dagana. Þannig er það iðulega; maður þykist vera að vinna með einhverja ákveðna hugmynd á meðan á samn- ingu verksins stendur en þegar maður heyrir það spilað vakna alls konar aðrar hugmyndir eða minningar." Eggen tekur undir að það sé mikiil kraftur í verkum Graugaards. „Þetta tiltekna verk sem hann samdi fyrir Caput-hópinn er sérstaklega spennandi og mjög kröftugt. Það er mjög dramatískt og hefur síbreytilegan takt. Það er enda mjög erfitt í flutningi og reynir á hljómsveitina." Caput-hópurinn stendur framarlega Báðir fara þeir Graugaard og Eggen mjög fögrum orðum um Caput-hópinn og segja hann með bestu sinfóníettum sem þeir hafi unnið með. „Ég er mjög ánægður með að hafa fengið tækifæri til að vinna með Caput- LOFTKNÚNIR LISTAMENN Fyrirtæki keppast um að gefa út áður gleymdar upptökur ýmissa fremstu hljóðfæraleikara sögunn- ar. ARNI MATTHIASSON kynnti sér upptökurnar, sem gerðar voru á pappír og spilaðar af vélum. Ignaz IgnazJan Josef Friedman Paderewski Hofmann tíma voru margir samningsbundnir fyrirtæk- inu sem nýtti sér yfirburði hennar gagnvart 78 snúninga plötum sem fólust meðal annars í því að óhægt var að taka upp stærri verk á plöturnar því þær rúmuðu ekki nema fjórar mínútur á hvorri hlið. Fimm árum síðar, í upphafí kreppunnar miklu vestur í Bandaríkjunum, hrundi mark- aður fyrir sjálfspilandi píanó á einni nóttu. Slíkum píanóum, sem þurftu mik- ið viðhald, hnignaði ört og áður en varði var Aeolian fyrirtækið horfið af sjónar- sviðinu. Eftir lá mikið safn af upptökum fremstu píanóleikara sögunnar og margra tónskálda og það er ekki fyrr en á síðustu árum að þær hafa almennt heyrst. Merkar Gershwin-upptökur Fyrir þremur árum gaf Electra No- nesuch útgáfan bandaríska út disk með upptökum George Gershwins á eigin verkum sem hann lék inn á Duo-Art rúllur, þar á meðal einstök útgáfa hans á Rapsody in Blue, sem hefði aldrei náð á plötu vegna lengdar verksins. Upptökurnar eru frá þriðja áratugn- um. Electra Nonesuch notaði við útgáfu sína svonefnda Pianola-vél, sem sett er við Disklavier píanóið og síðan knúin með fót- hópnum", segir Graugaard, „þetta eru af- bragðs góðir tónlistarmenn og hljómsveitin getur talið sig meðal þeirra fremstu í sinni röð. Samstarfið hefur líka verið mjög gott og gefandi. Þetta er auðvitað draumur sérhvers tónskálds að hafa hljómsveit í þessum gæða-,. flokki til að spila eftir sig ný verk. Einleikar- arnir eru sömuleiðis mjög færir en verk mín krefjast mjög mikils af hljóðfæraleikurunum. Sömuleiðis er ég ánægður með að hljómsveit- in hefur náð að gæða verkin sérstakri hlýju og tilfinningu." Diskurinn er væntanlegur á heimsmarkað í bytjun næsta árs, gefin út af dönsku útgáf- unni Kontrapunkt. stigi. Disklavier píanóið, sem er í raun tölva, hljóðritaði upptökurnar á diskiing og var síðan flutt í tónleikasal í New York og lék þá eftir disknum upptökurnar fyrir hljóðnema. Diskur- inn fékk hvarvetna frábæra dóma og er bráð- skemmtilegur áheyrnar, ekki síst fyrir útsetn- ingar Gershwins á ýmsum dægurlögum. Nim-, bus fór aftur á móti aðra leið í sinni útgáfu og öllu umdeildari. Nimbus er þekkt fyrir að fara ekki hefð- bundnar slóðir í endurútgáfu og ákvað að fara ekki bandarísku leiðina en notað þess í stað sérstaka „spilavél" frá 1973 sem fyrir- tækið endurbætti. Fyrstu diskarnir sem teknir voru upp með slíkri tækni komu síðan út fyr- ir skemmstu eins og áður er getið og fengu misjafna dóma. Pólskir píanósnillingar Fyrsta útgáfa í röðinni, sem fékk heitið The Polish Virtuoso, er helguð pólskum píanólei- kurum. Þrír fremstu píanóleikarar Póllands á árunum fyrir stríð eru áberandi á disknum, Josef Hofmann, Ignaz Friedman og sá fremsti þeirra Ignaz Jan Paderewski, „Parísarljónið“, sem átti einnig eftir að vinna sér orð sem framúrskarandi tónskáld og naut meiri hylli sem liljóðfæraleikari en dæmi voru um. Annar diskur í útgáfuröðinni heitir The Grand Piano Era og víst að mörgum þykir fengur að heyra Ferrucio Busoni sjálfan leika útsetningu sína á Chaconnu Bachs, en hann tók hana aldrei upp á plötu. í þessum fyrsta skammti var einn- ig diskur með leik Hofmanns á verkum Chop- ins. Eins og áður er getið þykir mönnum útgáf- an mismerk; þannig finnur gagnrýnandi BBC Music Magazine henni allt til foráttu og á helst fyrir þá sök að honum finnst útgáfan* flöt og laus við alla túlkun. Aðrir hafa farið vægar í sakirnar og finnst eftirsóknarvert að heyra í snillingunum þótt það sé einhvetjum annmörkum háð, en afbragðshljómur hjálpi veruiega upp á sakirnar. < LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 7. SEPTEMBER 1996 1 1

x

Lesbók Morgunblaðsins

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.