Lesbók Morgunblaðsins - 21.09.1996, Blaðsíða 8

í NÁGRENNI TORFAJ'
Jökulgil liggur til suóausturs frá Landmannalaugum.
Þetta er þó eiginlega ekki gil, heldur miklu fremur
grunnur dalur sem þrengist eftir því sem innar
dregur, uns hann hverfur í Torfajökul. Gil þetta er
víöfrægt fyrir litadýró og furóulegar bergmyndanir.
Eftir JÓN R. HJÁLMARSSON
VIÐ nemum staðar í sérkenni-
legu dalverpi meðal fjallanna.
Reisulegt sæluhús stendur á
grænni flöt undir dökkri
hraunbrún. Einnig eru þar
fleiri byggingar til þæginda
fyrir ferðamenn og fjær
standa tjöld hér og þar, sums
staðar mörg saman í hvirfingu. Ar og lækir
streyma fram beggja vegna við sléttuna og
hvítir gufustrókar stíga til himins frá heitum
laugum að húsabaki. A malarsléttu í nágrenni
húsanna standa bifreiðir ferðamanna af ýms-
um stærðum og gerðum. Þar eru stórar lang-
ferðabifreiðir sem og jeppar og aðrir torfæru-
bílar. Einnig má sjá þarna einn og einn fólks-
bíl, sem hugmiklir menn hafa brotist á um
hálendisvegi og vatnsföll til þess að geta litið
þennan óvenjulega stað augum. Hið efra rísa
tiguleg fjöll í margbreytilegri litadýrð og
mynda stórbrotna umgjörð um dalinn.
Mannfjöldi er á víð og dreif í nágrenni
húsanna. Sumir eru að snæða málsverð við
langborð. Matvæli eru gjarna borin fram úr
eldhúsbílum sem fylgja sumum ferðamanna-
hópunum. Aðrir ferðast sem einstaklingar og
þeir tína sér sitthvað í svanginn upp úr mal-
pokum. Hvarvetna er ys og þys. Fólk talar á
ýmsum tungum, hlær og gerir að gamni sínu.
Víða eru einhverjir að búast til ferðar um
nágrennið og aðrir að koma á staðinn úr
göngu. Margir una sér við stóran og vel volg-
an læk sem rennur frá heitu uppsprettunum
við hraunjaðarinn. Þar synda menn og busla
í hlýju og kristaltæru vatni og líður auðsjáan-
lega afar vel. Mikið er skvaldrað og tungumál-
unum ægir saman, svo að heyra má í einu
skandinavisk mál, ensku, þýsku, frönsku, ít-
ölsku, spænsku, og jafnvel enn fjarlægari
þjóðtungur eins og japönsku og aðrar álíka,
auk tungumáls heimamanna.
Það er eitthvað heillandi og jafnframt fram-
andlegt við þennan stað þarna inni á milli fjall-
anna. Sjaldgæf náttúrufegurð og alþjóðlegt
yfirbragð virðast falla hér vel hvort að öðru
og mynda fijálslega og eðlilega heild, svo að
einhvernveginn fínnst manni að svona eigi
þetta að vera. Þessi óvenjulegi og undurfagri
staður sem í seinni tíð hefur orðið svo fjölsótt-
ur að fágætt má kalla liggur á hálendi ís-
lands, skammt fyrir norðaustan eldfjallið
Heklu. Á þessar slóðir leitar fólk, gjarna aftur
og aftur, því að þarna er gott að vera og
margt að sjá sem hvergi er að finna annars
staðar í veröldinni. Staður þessi sem hefur svo
mikið aðdráttarafl heitir Landmannalaugar
og dregur nafn sitt í senn af íbúum Landsveit-
ar og heitum uppsprettum sem þarna eru
margar og miklar.
Landmannalawgar
Auðveld leið inn að Landmannalaugum og
sú algengasta er að fara upp Þjórsárdal og
síðan austur yfir Þjórsá á brúnni hjá Sanda-
felli. Þaðan er farið eftir Sprengisandsleið inn
undir Tungnaá og síðan ekið þvert af leið inn
á Fjallabaksveg nyrðri, um hraun og sanda
sunnan Tungnaár. Á leiðinni er gott að stansa
hjá sgrengigígunum Hnausapolli og Ljóta-
polli. Á botni beggja þeirra eru djúp gígvötn
og veggir gígskálanna eru annálaðir fyrir lit-
auðgi, þar sem mikið ber á rauðum og dökkum
litaafbrigðum er stinga fagurlega í stúf við
blágrænar gígtjarnirnar.
Nokkru síðar er komið að Frostastaða-
vatni, mitt í sandauðninni. Sagnir herma að
þar hafi verið búsældarlegra fyrrum, því að
einu sinni á að hafa staðið þar bændabýlið
Frostastaðir. En svo gerðist það að allt heim-
ilisfólkið dó af því að eta öfugugga úr vatn-
inu, en sá silungur er sagður baneitraður.
Eftir þetta fór bærinn í eyði og landið blés
upp eða eyddist af hraunum sem runnið hafa
niður að vatninu frá eldgígum uppi á fjöllun-
um. Frá vatninu er ekið upp á brattan fjalls-
hrygg sem kallast Frostastaðaháls. Af fjalli
þessu er stórfenglegt útsýni vítt um kring og
einkum eru hraunmyndanir og fornir gígar
austan við hálsinn áberandi fagrir. Af þeim
flestum ber þó gígurinn Stútur þar sem hann
lyftir sér fagurlega innan í öðrum og miklu
stærri gíg, örskammt frá veginum.
Brátt er beygt út af Fjallabaksveginum og
ekið til suðurs meðfram brattri hlíð, þar sem
brátt opnast mikið og fagurt dalverpi. Innst
í því er ferðamannastaðurinn víðfrægi, Land-
mannalaugar. Þar er gróðurspilda neðan við
svart og úfið líparíthraun sem heitir Lauga-
hraun. Heitar uppsprettur eru við hraunið og
víðar og safnast þetta vatn í læk eða öllu
heldur talsvert vatnsmikla á sem er glóðvolg
og því hinn ákjósanlegasti baðstaður. Við Iaug-
ar þessar reisti Ferðafélag íslands fyrst sælu-
hús 1951 og síðan nýjan og miklu stærri skála
1969. En uppi í brekkunni við hraunið kúrir
borghlaðinn leitarmannakofi frá fyrri tíð, því
að við Landmannalaugar hafa gangnamenn
jafnan haft náttstað í ferðum sínum um há-
lendið. Hið efra rísa litfögur fjöll. Til vinstri
er Barmur í gulum og bleikum litum, beint
af augum lyftir Bláhnjúkur sér og slær á
hann gráum, bláum og grænum blæ og til
hægri rís Brennisteinsalda fyrir ofan Lauga-
hraun og hefur á sér gult, rautt og brúnt
yfirbragð. Það er hreint og beint ótrúleg fjöl-
breytni í litadýrð þessara líparítfjalla, enda
er staðurinn einstakur í sinni röð.
Fjölmargir ferðamenn sem koma í Land-
mannalaugar ganga á þessi litskrúðugu fjöll
sér til skemmtunar. Það er heldur ekki mjög
erfitt, því að flest eru þau ekki mikið yfir 900
m há yfir sjó. Þeir sem síður vilja klífa fjöll
ganga um Laugahraun eftir götuslóðum eða
inn í nálæg gil og víðar í nágrenninu. Loks
liggur svo ein vinsælasta gönguleið um hálend-
ið upp frá Landmannalaugum, vestan Torfa-
jökuls og suður til Þórsmerkur og kallast
Laugavegur. Er sú fjalialeið vel merkt með
stikum og við hana eru ferðamannaskálar
með hæfilegu millibili, þar sem má gista. Fólk
fer alltaf misjafnlega hratt yfir og sumir nota
upp í fjóra daga í þessa göngu, en aðrir leggja
hana að baki á mun skemmri tíma. Hjá áhuga-
mönnum um gönguferðir hefur það nánast
orðið sem stöðutákn að fara um þessa leið í
seinni tíð.
Jökwlgil og Torfajökwll
Jökulgil liggur til suðausturs frá Land-1
mannalaugum. Þetta er þó eiginlega ekki gil,
heldur miklu fremur grunnur dalur sem þreng-
ist eftir því sem innar dregur, uns hann hverf-
ur í Torfajökul. Gil þetta er víðfrægt fyrir lita-
dýrð og furðulegar bergmyndanir. Víða rísa
þar rauðleitir hamrar sem eru margvíslega
sundurskornir. Hið efra gnæfa tindar og turn-
ar sem vatn og vindar hafa sorfið til, svo að
úr verða magnaðar kynjamyndir. Einna mest
kveður að sliku landslagi í Brandsgili sem
gengur til vesturs úr megingilinu og býr yfir
ótrúlegri fjölbreytni í litum og formum.
Innarlega í Jökulgili heita Þrengsli og er
þar ærið bratt á báðar hendur og torleiði nokk-
urt. Þar fyrir innan er núpur einn sem Hattur
heitir, mjög formfagurt fjall. Allvíða er jarð-
hiti á leiðinni inn gilið og gróðurlendi hér og
þar, meðal annars í Hattveri undir fellinu
Hatti. Þar streyma fram margir heitir lækir
og dafna grös og blóm þar með ágætum við
jarðhitann. Innsti hluti gilsins er mjög sér-
kennilegur sakir bjartra lita í snarbröttum
hlíðum og furðulegra gilja og skorninga sem
8 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 21. SEPTEMBER 1996
_