Lesbók Morgunblaðsins - 02.11.1996, Blaðsíða 3

LESBÖK MORGÖVJBLAÐSIXS ~ MIWIM./IISllll
43. TÖLUBLAÐ - 71. ÁRGANGUR
EFNI
SEQUENTIA
er alþjóðlegur tónlistarhópur, sem var
stofnaður í Köln árið 1977 til þess að vinna
að endurgerð tónlistar og texta frá mið-
öldum. Sequentia hefur flutt list sína í
meira en 40 löndum og kemur nú til ís-
lands með sýningu þar sem tónlist er felld
að texta eddukvæðanna. Sýningin nefnist
„Eddukvæði eitt“;, en fyrirhugað er að
hefja æfingar á næsta verki, „Eddu kvæð-
umtvö", árið 1998.
NAMIBÍA
er land miskunnarlausra lífsskilyrða, seg-
ir greinarhöfundurinn Inga Fanney Egils-
dóttir, stýrimaður, sem var þar að aðstoða
landsmenn við sjávarútveg. Um leið not-
aði hún tækifærið og kynnti sér land og
þjóð.
KONAN
hefur lengi verið viðfangsefni í sjónlistum
karlaveldisins. Listfræðingurinn John
Berger er þekktur sem skarpur greinandi
og lítur á málið frá sögulegum sjónar-
hóli. Hannes Sigurðsson listfræðingur
hefur þýtt greinina.
SIGURÐUR
PÉTURSSON
skáld og sýslumaður hefur verið kallaður
faðir vorrar dramatisku listar, en fyrir
200 árum settu skólapiltar í Hólavalla-
skóla á svið leikverk hans Slaður og trú-
girni, eða Hrólf. Arni Matthiasson rekur
í grein sögu verksins og höfundar þess.
ÞJÓÐARÓPERAN
í Helsinki er stolt tónlistarþjóðarinnar en
aðsókn á óperu- og listdanssýningar hefur
verið með ólikindum frá því hún var vígð
fyrir þremur árum - um 94% aðgöngu-
miða hafa verið seld. Orri Páll Ormarsson
segir frá óperunni, sem stendur á bökkum
Töölönlahti-flóa i Helsinki - í námunda
við hina rómuðu tónleikahöll Alvars Aalto,
Finlandia. Byggingaframkvæmdum lauk
í febrúar 1993 og fyrstu tónleikarnir voru
haldnir í húsinu í júní sama ár og um
haustið var fyrsta óperan færð upp.
hlutverki Belgs I Trúðaskólanum sem
FORSÍÐUMYNDINA tók Golli af Eggerti Þorleifssyni í
frumsýndur verður í Borgarleikhúsinu um helgina.
TYRTAIOS í SPÖRTU
HEIÐUR AÐ DEYJA
FYRIR FÖÐURLANDIÐ
Gísli Jónsson þýddi
Vit: þaðerhreysti ogfegurstu verðlaun, sem vinna má ungur
vaskur maður í her, og til manndáðar metið hans þjóð,
þegar hann staðfastur stendur í fremstu röð fríðustu kappa
ogfmnur að fært muni allt nema flóttinn, hin argasta smán.
Týhraustur leggur hann líkam og sálu í logandi háska,
hughreystir hliðarmann sinn, hermandi karlmannleg orð.
Já, ljóndjarfur hann er í her og á flótta fjendurna hrekur,
eða hann stendur sem stoð, styrkur gegn óvina sókn.
Falli hann þá fremstur í röð, er faðir hans vel af því sæmdur,
og bregður svo, bjartur af frægð, Ijóma á land sitt og þjóð.
Falli hann þá fremstur í röð með ólífisund sér á brjósti
eftir brand gegnum brynju ogskjöld, sé honum sómi ogheill!
Skal kvennalið krýna hans gröf, og þjóð hans með þakklæt-
is tárum
minnast hans öld eftir öld og ættar hans kunngera frægð!
I baróttuglöðum asttjarðarsöngvum eggjaði höfundur (7. öld f.K.) samborgara sína
til dóða. Ef skyldan krefði, hlytu þeir hina æðstu sæmd með því að falla í stríði
fyrir föðurlondið. Tyrtaios notaði hexametrum.
SLJÓLEIKI
VANANS
R ABB
ENDURTEKNINGIN er sú
regla sem við búum við, hvort
sem okkur líkar það betur
eða ver. Flestum líkar það
afar vel. Að vakna á sama
tíma, tína á sig sömu spjar-
irnar, fá sér það sama í
gogginn og hverfa síðan til
sömu vinnu og í gær, eða í fyrra eða fyr-
ir áratugi og hver veit hvað hægt er að
fara langt aftur í tímann. Allt verður svo
fyrirsjáanlegt og laust við óvæntar uppá-
komur. í kaffitímanum er kaffið alltaf
nákvæmlega jafn vont og menn segja
sömu, slitnu brandarana. Svo er bara að
gæta þess að gera allt eins og það var gert
í fyrra og svo langt aftur í tímann sem
munað verður. Dagarnir líða án þess að
neitt beri til tíðinda; ekkert situr eftir sem
eftirminnilegt geti talizt, kaupið alltaf
dálítið undir útgjöldunum og það venst
líka. Fátt er svo vont að það venjist ekki,
jafnvel rysjótt tíðarfarið.
Endurtekningarnar mynda vana og
máttur vanans er mikill. Hjá sumum verð-
ur að ófrávíkjanlegum vana að borða fisk
á mánudögum og kjötbollur á miðvikudög-
um. í sumarleyfinu er farið á sama tíma
á sama stað, innanlands eða utan, og þar
eru allir fastir liðir eins og venjulega. Það
er enginn smáræðis hópur í þéttbýlinu sem
steðjar í sumarbústaðina sína að aflokinni
vinnu á föstudögum. En það er heldur
ekki farið neitt annað. Einnig þar verða
allir dagar eins. Menn vita líka að þeir
verða þarna á sama tíma að ári, ef ekkert
kemur fyrir, og þá verður allt eins og það
er núna.
Þessu fylgir visst áhyggjuleysi, en líka
mikill sljóleiki. Það er svo undur gott að
komast hjá því að takast á við eitthvað
nýtt, verða að hugsa, bijóta heilann og
læra, skipta um skoðun, efast. Maður á
ekki að efast um neitt; Guð er á sínum
stað og maður efast ekki um boðskap
kirkjunnar. Svo kýs maður Sjálfstæðis-
flokkinn eða Allaballa eða Krata án þess
að efast og í mesta lagi nöldrar maður
dálítið yfir nýjum og nýjum sköttum og
fréttum af fríðindum og ferðalögum yfir-
stéttarinnar, en allt kemur fyrir ekki:
Maður kýs að sjálfsögðu sinn gamla flokk
af sama gamla vananum.
Sljóleiki vanans leggst yfir byggðir og
fjöll og dali eins og móðan sem fylgdi
svartadauða. En flestir eru hæst ánægðir.
Sljóleikinn bjargar okkur frá því að fara
að hugsa um eitthvað óþægilegt. Til dæm-
is um ójöfn lífskjör og þá staðreynd, að
við búum á eldijalli. Eiginlega á eldskeri.
Landið er eins og risavaxin skepna sem
sefur. En skyndilega vaknar hún með
andfælum og getur af sér eldgos og jarð-
skjálfta.
Sljóleiki vanans hjálpar okkur að sjá
ekki að það er vaxandi fátækt í landinu;
12% þjóðarinnar undir fátæktarmörkum.
Á sama tíma blómstrar hlutabréfamarkað-
urinn og fyrirtækin skila vaxandi hagn-
aði, sem er fagnaðarefni. Það er samt eitt-
hvað bogið við góðærið - eða stjórnina-
ef fleiri og fleiri verða að leita samfélags-
aðstoðar til þess að fá að borða. Um leið
lengist biðin hjá þeim sem þurfa að kom-
ast í aðgerðir á sjúkrahúsum. En við skul-
um ekki hugsa um það. Fyrir sljóleika
vanans samþykkjum við það þegjandi og
hljóðalaust, rétt eins og það sé náttúrulög-
mál.
Aðeins örsjaldan kemur það fyrir að
vaninn verði svo yfirþyrmandi, svo sálar-
drepandi, að venjulegur og sljór Meðaljón
sprettur óvænt uppúr þægilegu hægindi
sínu og segir um leið og hann geyspar:
Nei, fari það kolað; ég nenni bara ekki
að horfa eða hlusta á þetta lengur. Þetta
gerist nefnilega einna helzt þegar sjón-
varpinu tekst alveg að ganga framaf þeim
sem það á að þjóna.
Meðaljón er af sljóum vana friðsamur
maður. Hann vill geta horft á eitthvað
áreynslulaust efni og kannski látið sér líða
í bijóst inn á milli. Þessi endalausu morð
og misþyrmingar á skjánum eru alveg að
fara með hann; þau eru eitt af fáu sem
hann getur ekki vanizt, því hann er vel
upp alinn og góður drengur inn við bein-
ið. Hann hrekkur hvað eftir annað upp
af værum blundi við ópin og byssuhvel-
lina. Fyrst lítur hann undan í hvert sinn
sem manni er misþyrmt eða einhver drep-
inn. Hann er svo saddur af þessu fóðri
sem dælt er ofaní hann, að á endanum
verður honum flökurt. Hann er farinn að
ganga frá tækinu og les frekar kjallara-
greinar eftir kverúlanta í DV en að sjá
frekara blóðbað. Stundum er hann jafnvel
að því kominn að gefast upp á fréttunum.
Það er einlægt sama tuggan um spreng-
ingar, limlest fólk og brunnin hús.
Meðaljón vill af sljóum vana láta mata
sig. Og hann er heppinn því sjónvarpið
er mesta mötunartæki sem fundið hefur
verið upp. Þó kemur fyrir að leiðindin og
tilbreytingarleysið verði yfirþyrmandi. Sú
tilfinning hellist yfir Meðaljón, að þessi
mötun skilur ekkert eftir. Hann man ekki
stundinni lengur hvað var i fréttunum.
Líklega voru það aðallega ekkifréttir.
Samt er honum sagt að loftið beinlínis
titri af upplýsingum; ef ekki af alnetinu,
þá frá gervihnattasjónvarpi. Sjónvarps-
myndavélarnar eru með allt heimsþorpið
fyrir framan sig. Og samt gerist ekkert,
hvorki skrýtið, skemmtilegt né eftirtektar-
vert. Aðeins fleiri og fúlmannlegri árásir,
meira barnaklám, meira dóp, fleiri ung-
menni á heljarþröm.
Verstar af öllu eru þó auglýsingar kvik-
myndahúsanna, sem eru nýlegt fyrirbæri
í sjónvarpi. Undantekningalítið geisar þar
kúlnahríð; mannsbúkar tætast í sundur
og hrapa niður í einhver óhugnanleg hyl-
dýpi. Maður gæti ímyndað sér að einhvers-
staðar í húsinu væri verið að vinna með
loftpressu. En það er ekki svo; þetta er
geltið í hríðskotabyssunum, sem kannski
þagnar andartak á meðan hetjan afgreiðir
fallegustu ljóskuna. Engin undur að
Meðalljón getur ekki vanizt þessu. Eitt
veit hann þó: Það er pottþétt að hann fer
ekki í bíó til að sjá þennan tilbreytingar-
lausa hrylling.
Sumt getur verið svo fúlt, ómanneskju-
legt og leiðinlegt að jafnvel þræll vanans
geti ekki vanizt því.
GÍSLI SIGURÐSSON.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 2. NÓVEMBER 1996 3