Lesbók Morgunblaðsins - 02.11.1996, Blaðsíða 12

Lesbók Morgunblaðsins - 02.11.1996, Blaðsíða 12
PETER Poul Rubens, 1577-1640: Litli pels- inn. Konan er önnur eiginkona Rubens, Héiene Fourment. Sjá nánar umsögn í grein. aníska anda. Þessi andi var óaðskiljanlegur frá einstaklingshyggjunni, og hefði mikil þró- un í einstakjingsvitundinni ekki átt sér stað væri engar undantekningar að finna. Samt hafði hefðin að geyma þversögn sem hún gat ekki ráðið fram úr. Nokkrir listamenn á borð við Rubens áttuðu sig af innsæi á þess- ari þversögn og heppnaðist að leysa hana út frá eigin forsendum. En lausn þeirra varð aldrei að virkum þætti í hefðinni. Durer trúði að hægt væri að mynda hina fullkomnu nekt með því að taka andlit frá einum líkama, brjóst frá öðrum, fætur frá þeim þriðja, axlir frá _þeim ijórða, hendur frá þeim fimmta o.s.frv. Arangurinn upphóf karl- manninn. En þessi aðferð fól í sér algjört skeytingarleysi í garð þeirrar persónu sem áttj í hlut, hver hún var í rauninni. í evrópsku nektarhefðinni voru málarar og áhorfendur/eigendur vanalega karlmenn og einstaklingamir sem meðhöndlaðir voru sem hlutir vanalega konur. Þetta ójafna hlut- skipti er svo djúpt grafið í menningu okkar að það mótar ennþá meðvitund margra kvenna. Þær gera við sig það sama og karl- ar — þær vega og meta sinn eigin kvenleika. í nútímalist hefur mikilvægi nektarmál- verksins farið ört minnkandi. Listamenn fóru sjálfír að draga réttmæti þess í efa. Í þessu tilliti, eins og svo mörgum öðrum, boðaði Manet straumhvörf. Þegar við berum „Ólympíu" hans saman við hið upprunalega málverk eftir Titian sjáum við' konu sem þrjóskufull hafnar þeirri rullu sem hún hefur verið sett í. ímyndin var brotin. En það kom fátt í staðinn fyrir hana annað en „realismi" hór- unnar sem var aðalkonan í framúrstefnulist- inni snemma á 20. öld (Toulouse-Lautrec, Picasso, Rouault, þýsku expressjónistamir). Í akademískri málun hélst hefðin hins vegar óbreytt um langa hríð. Núna er nektarhefðinni viðhaldið í gegnum fjölmiðla. Það hvemig augum konur eru litn- ar, hvemig myndir af þeim eru notaðar, hef- ur þó í grundvallaratriðum ekki breyst. Kon- ur em sýndar á allt annan hátt en karl- menn. Ekki vegna þess að hið kvenlega er öðruvísi en hið karllega, heldur vegna þess að oftast er gert ráð fyrir því að áhorfandinn sé karlmaður og ímynd konunnar er matreidd með það fyrir augum að slá honum gull- hamra. Ef þú ert í einhverjum vafa um þetta, gerðu þá eftirfarandi tilraun. Flettu í gegnum listasögubók og veldu þér mynd af hefðbund- inni nektarfyrirsætu. Breyttu konunni í karl- mann, annaðhvort í huganum eða með því að leggja gegnsæan pappír yfír eftirprentun- ina og draga hana upp. Taktu eftir hvers konar breytingu þessi tilhögun hefur í för með sér — ekki á sjálfri myndinni, heldur á forsendunni fyrir því hver sé hinn líklegi áhorfandi. Þetta er þriðji kaflinn úr bók John Bergers „Ways of Seeing" (Penguin Books, 1972) sem upphaflega birt- ist í formi fræðluþáttaraðar á bresku sjónvarpsstöðinni BBC. Þýðandi er Hannes Sigurðsson listfræðingur. FINNSKA þjóðaróperan við Töölönlahti-flóa í Helsinki. DÝRASTA DJÁSNIÐ AUSTIÐ 1993 var blað brotið í sögu tónlistarlífs í Finnlandi — fyrsta sér- hannaða ópemhús lands- ins, Finnska þjóðaróp- eran, var vígt. Ekki svo að skilja að tónlistin hefði fram að því setið á hak- anum þar um slóðir, þvert á móti er hún Finnum í blóð borin, eins og ógrynni vaskra tónlistarmanna og vandaðra tónlistarhúsa renna stoðum undir, en með þessu sérhann- aða óperuhúsi, „dýrasta djásninu", var hins vegar stigið skref inn í nýja öld — öld sem Helsinki á hugsanlega eftir að setja sterkan svip á sem ein mikilvægasta menningarborg Evrópu, svo sem stefnt er að. Finnska þjóðaróperan stendur á bökkum Töölönlahti-flóa í Helsinki — í námunda við hina rómuðu tónleikahöll Alvars Aalto, Fin- landia. Er mannvirkið hannað af arkitektun- um Eero Hyvámáki, Jukka Karhunen og Risto Parkkinen en hvorki fleiri né færri en 102 tillögur bámst í hugmyndasamkeppnina sem fram fór á ámnum 1975-77. En þótt teikningar lægju fyrir var bjöminn hvergi nærri unninn þar sem treglega gekk að afla flár til að hefja framkvæmdir. Eftir japl, jaml og fuður ákvað ríkisstjóm Finnlands hins vegar að láta slag standa árið 1983. Fram- kvæmdir hófust tveimur ámm síðar og lauk í febrúar 1993. Fyrstu tónleikamir vora haldnir í húsinu í júní sama ár og um haust- ið var fyrsta óperan færð upp — langri bygg- ingarsögu var lokið. En þótt mannvirkið risi ekki á einum degi, frekar en Róm, hefur það fallið fínnsku þjóðinni vel í geð og fyrstu þtjú leikárin hafa um 94% aðgöngumiða á sýningar selst. Geri aðrir betur! Saga óperulífs í Finnlandi er löng og lit- rík. Fyrsta finnska óperan, Leitin að Karli konungi eftir Fredrik Pacius, var fmmflutt í Helsinki árið 1852. Var hún sungin á sænsku en það var ekki fyrr en átján ámm síðar, 1870, að ópera var í fyrsta sinn sung- in á fínnsku. Var það II Trovatore eftir Verdi. Meðal einsöngvara vom Ida Basilier og Nic- klas Achté. Arið 1873 kom röðin að fyrstu atvinnuópemsýningunni er ópemdeild Finnska leikhússins í Vyborg framflutti Luc- Finnska þjóóaróperqn í Helsinki er stolt tónlistar- þjóóarinnar en aósókn á óperu- og listdanssýning- ar hefur verió meó ólíkindum frá því hún var vígó fyrir þremur árum — um 94% aógöngumióa hafa verió seld. ORRI PÁLL ORMARSSON gekk nýverió um sali þessa margbrotna mannvirkis og kynnti sér í kjölfarió sögu finnskrar óperu. JUHA Kirjonen, einn efnilegasti balletdansari Finnlands, hefur sig til flugs í sýningunni Kvöld þriggja danshöfunda. iu di Lammermoor eftir Donizetti. Sex árum síðar sló hins vegar í bakseglin þegar ópemdeildin var leyst upp sakir fjár- skorts. Hópur hugsjónamanna hélt starfsem- inni þó áfram í Helsinki og síðar sama ár rofaði til að nýju þegar Leikhús Alexanders var sett á laggirnar fyrir rússneska setuliðið. Síðasti áfanginn í finnsku óperulífi á liðinni 12 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 2. NÓVEMBER 1996

x

Lesbók Morgunblaðsins

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.