Lesbók Morgunblaðsins - 12.04.1997, Blaðsíða 8

X /
Asdís Olafsdóttir settist aó í Frakklandi aó loknu
löngu námi í listasögu. í stuttu spjalli viö GÍSLA
SIGURÐSSON segir hún frá hönnun Alvars Aaltos,
sem hún er sérfróð í, og tekur dæmi af nokkrum
frægum framúrstefnutilraunum á öldinni, sem síðan
hafa oróió klassískir gripir.
NORRÆNA HUSIÐ efndi
á fyrra ári til kynningar
á hönnun Alvar Aaltos,
sem eins og flestir vita
er höfundur þessa
ágæta húss í Vatn-
smýrinni og þykir hafa
tekizt svo vel að nýlega
var það hér í Lesbók útnefnt sem eitt af
þremur fegurstu húsum landsins. Aalto teikn-
aði ekki aðeins húsið, heldur hvert smáatriði
innanhúss og húsgögnin þar á meðal. í til-
efni kynningarinnar var gefinn út bæklingur
um þennan fræga arkitekt, sem var einnig
„húsgagnahönnuður á þjóðlega og alþjóðlega
vísu 1920-1940“ eins og segir á forsíðu.
í bæklingnum er ritgerð um Alvar Aalto
eftir dr. Ásdísi Ólafsdóttur, sem ugglaust er
ekki alþekkt hér á landi vegna þess að hún
settist að loknu löngu námi að í París og býr
þar nú. Ásdís er fædd í Reykjavík 1961 og
varð stúdent frá
Menntaskólanum í
Hamrahlíð 1980. Að
því búnu fór hún til
frönskunáms og lista-
sögu í borginni
Montpellier og náms-
árin þar urðu þrjú.
Hún fluttist þar á eft-
ir til Parísar og hélt
áfram BA-námi í
listasögu með áherzlu
á nútímalist og hönn-
un. Ekki er þó hægt
að leggja sérstaklega
stund á hönnunar-
sögu, því hún er ekki
til, segir Ásdís. Hún
hefur nú lokið dokt-
orsnámi, enda var
námstíminn orðinn 14
ár. „Það má eiginlega
segja að ég sé doktor
í stólum", segir hún.
í doktorsnáminu
tók hún eingöngu fyr-
ir hönnun, en doktors-
ritgerð hennar heitir:
Alþjóðleg útbreiðsla
hönnunar 1920-40:
Húsgögn Alvars Aalt-
os. Þriðjungur rit-
gerðarinnar fjallar þó um annað en hönnun
Aaltos. Þar rekur Ásdís þá miklu breytingu
sem varð á hönnunarsviðinu um 1920. Braut-
ryðjendurnir voru þó ekki allir virkir á sama
tíma, til dæmis var sá merki hönnuður, Skot-
inn Mclntosh, að hanna sinn frumlega hús-
búnað um aldamótin, á tímaskeiði því sem
kennt er við Art Nouveau. Á sama tíma voru
líka stórmerkir hönnuðir að skapa nýtt útlit
í Vínarborg. Fyrir þeim módernisma stóð
Thonett-fyrirtækið, sem framleiddi húsgögn
úr sveigðum viði. Fyrirtækið flutti seint á
síðustu öld til Þýzkalands og er til enn. Marg-
ir muna áreiðanlega eftir þessum sveigðu
viðarhúsgögnum, einkanlega stólum, sem
víða sáust þá hér á íslandi og voru bæði hér
og úti í Evrópu á kaffíhúsum.
Bauhaus var stofnað 1919 og með þeirri
hreyfingu komst skriður á módernismann í
arkitektúr. En Bauhaus hafði líka sín áhrif
á allskonar hönnun, segir Ásdís. Arkitektinn
Grophius var þar áhrifamestur, en hann
fékkst ekki mikið við húsgagnahönnun. Aðr-
ir brautryðjendur módernismans í arkitektúr
eins og Mies van der Rohe og le Corbusier
gerðu það hinsvegar, - að ógleymdum Alvar
Aalto, sem hefur unnið meira verk á því sviði
en aðrir frægir brautryðjendur í arkitektúr
á fyrriparti aldarinnar.
„Þessir menn voru að fást við allt um-
hverfi mannsins", segir Ásdís, „og þeim var
líka umhugað um að bæta kjör fólks með
því að hanna hluti sem gætu verið ódýrir í
framleiðslu. Aalto byijar að starfa sem arki-
tekt 1923 og fyrsta stóra verkefnið sem hann
ÁSDÍS Ólafsdóttir býr og starfar í París og
vinnur nú að bók um Alvar Aalto og hönnun
hans f tilefni þess að öld verður liðin frá
fæðingu Aaltos á næsta ári.
fékk var að hanna berklahæli. Þar hannaði
hann allt, stórt og smátt, og þá fyrst og
fremst með tilliti til sjúklinganna. Á þeim
tíma hafði stál rutt sér til rúms í húsgögnum
og Aalto notaði það fyrst eins og hinir mód-
ernistarnir, en sneri sér síðar að því að nota
við. Stálið varð tákn nýrra tíma í húsgagna-
hönnun um 1925. Það þótti þó heldur kaldr-
analegt á heimilum og náði ekki verulegri
útbreiðslu, nema hjá menntamönnum sem
vildu vera þátttakendur í þessari nýju lífs-
sýn. Aftur á móti varð stál aldrei eins vin-
sælt á Norðurlöndum eins og sunnar í álf-
unni.“
Einstaka hlutir voru svo vel hannaðir úr
stáli, að þeir hafa fengið eilíft líf, ef svo
mætti segja; orðið klassísskir. Þannig er til
dæmis le Corbusier- stóllinn, sem þessi merki
arkitekt, listmálari og hönnuður teiknaði árið
1927 og er framleiddur og seldur um víða
veröld enn í dag. Hér á landi hefur hann
einnig fengizt. Þetta
er þó í rauninni ekki
stóll, heldur einskon-
ar legubekkur; le
Corbusier og hönn-
uðurinn Charlotte
Perrian hafa þar lagt
út af vel þekktri
mublu frá því um síð-
ustu aldamót, sem
víða var til á_ efna-
heimilum á íslandi
og kölluð sessalon. Á
málverkum af heldri
konum og hofróðum
má sjá, að þær hafa
gjarnan setið fyrir á
sessalon. Legubekk-
ur le Corbusiers er
að vísu talsvert öðru-
vísi, en ekki var það
sízt efnisnotkunin
sem þótti nýstárleg:
Stálrör og skinn.
„Einn af þessum
klassísku gripum úr
stáli sem enn er
framleiddur er stóll
kenndur við arkitekt-
inn Breuer. Sá stóll
er úr stálrörum, en
bak og sessa úr leðri
eða ofnu hörefni. Af öðrum klassískum grip-
um má nefna fjaðrandi stól úr stálrörum, sem
hollenzki hönnuðurinn Mart Stam á heiðurinn
af, en Alvar Aalto kom síðan með sína út-
gáfu af sömu meginhugmynd 1929; hannaði
stólinn fyrir þann merka rússneska brautryðj-
anda í abstrakt myndlist, Vassily Kandinsky.
BRAUTRYÐJENDUR módernismans unnu flestir með stál í húsgagnahönnun sinni, en
Alvar Aalto sneri baki við því og formbeygður viður varð það efni sem hann notaði
mest. Hér er einn slíkur stóll.
EITT FRÆGAST A hægindi nútímans er „sessalon" sem venjulega er kenndur við arkitektinn le Corbusier, en hönnuðurinn
Charlotte Perriand á ekki síður heiðurinn af honum. Þetta hægindl er enn framleitt og selt um víða veröld.
DOKTOR í STÓLUM OG SÉRFR
8 1ESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 12. APRÍLI997