Lesbók Morgunblaðsins - 12.04.1997, Blaðsíða 17

RÚTAN leið mjúklega af stað.
Hún hallaði sér aftur og lokaði
augunum. Eftir nokkra
klukkutíma yrði hún komin á
heimaslóðir eftir fimmtán ára
fjarveru. Hún hugleiddi hversu
dásamlegt það yrði að endur-
upplifa æskuna og fylla lung-
un af sveitalofti. Kindur, hestar og flaðrandi
hundar. Allt þetta í íslensku sveitinni og
hvergi annars staðar. Maður, dýr og náttúra
samofin. Heyskapurinn, fjöllin og ftjálsa lífið.
Aðeins á íslandinu ástkæra, sem hún hafði
ekki heimsótt öll þessi ár sem hún hafði búið
í New York. Hún virti fyrir sér útsýnið á leið-
inni norður. Sveitabæirnir liðu hjá einn af
öðrum. „Frímerkjaraðir" sagði pabbi hennar,
þegar hann var að ergja sig á búskapnum.
„Hér hokra allir bændur á jörðum á stærð
við frímerki." Fyrir hann var búskapurinn
alla tíð kvöl og pína. Það var mamma hennar
sem vildi búa. Óánægja föður hennar magnað-
ist ár frá ári þangað til foreldrar hennar skildu
og fluttu bæði burtu. Þá var hún um tvítugt,
með stúdentspróf og dreif sig til New York
að iæra myndlist.
Rútan renndi í hlaðið hjá Kaupfélagshús-
inu. Það hafði greinlega gengið vel hjá Kaup-
félaginu. Það var komin risastór bygging þar
sem áður stóð lítið og lágreist hús, sem var
miðdepill lífsins á sínum tíma. Á planinu við
hliðina stóð lítill og yfirgefinn söluskáli sem
hafði ekki staðist samkeppnina við risann.
Gömul vinkona hennar og skólasystir tók á
móti henni og það urðu fagnaðarfundir. Vin-
konan hafði breyst mikið. Hún sýndist eldri
en hún var. Skyldi lífið í sveitinni hafa þessi
áhrif? Bíll með tveimur órólegum börnum
beið þeirra skammt frá. Málningatrönurnar
komust með naumindum í skottið og þær óku
af stað.
Vinkonan bjó á býli sem var ekki Iangt frá
Bakka, æskuheimili hennar. Þær hlupu stund-
um hvor til annarrar og léku sér saman. Eft-
ir því sem þær urðu eldri gáfust færri stund-
ir við leik og skyldurnar tóku við. Það þurfti
að mjólka, gefa hænunum, vaka yfír kindun-
um og það þurfti að heyja. Það var nánast
aldrei stund til þess að dunda sér eða lesa.
Hún hafði aldrei viðurkennt fyrir neinum
hversu fegin hún var þegar hún þurfti að fara
í heimavistarskóla yfir vetrartímann. Þá losn-
aði hún við gegningarnar, gat einbett sér að
bókum og sinnt áhuga sínum á myndlist.
Hún fékk gestaherbergið og gat horft það-
an yfir til Bakka. Það var búið að byggja
nýtt íbúðarhús á hólnum fyrir ofan gamla
húsið. „Alveg fáránlegur staður“ sagði vin-
konan, „það var svo erfitt að leiða vatnið
þangað." Henni fannst þetta aftur á móti
fallegur staður fyrir íbúðarhús. Útsýnið var
betra en frá gamla húsinu. Hún ákvað að
fara yfir að Bakka daginn eftir.
Þær vinkonurnar höfðu um margt að
skrafa. Eiginmaðurinn var í fiskvinnu í pláss-
inu og keyrði á milli. Hann kom því ekki
heim fyrr en um kvöldmatarleytið. Þau voru
með lítinn búskap, nokkrar kindur og hesta
„ánægjunnar vegna“. „Það er svo lítið upp
úr búskap að hafa“, „kerfið er að éta okkur
upp til agna.“ „Þó að við vildum hafa fleiri
kindur fáum við það ekki, þannig að við höf-
um þetta svona.“ „Hann vinnur í plássinu og
ég sé um búskapinn og krakkana." „Hveijir
eru kerfið?“ spurði hún, „getið þið ekki breytt
þessu kerfi?“
„Æ, maður nennir ekki að standa í því,
þetta er bara svona.“ Vinkonan yppti öxlum.
„Það hafa þetta flestir eins og við.“
„Græðið þið eitthvað á þessum kindum?"
„Ja, það er nú ekki mikið, við slátrum og
seljum framhjá."
„Framhjá hverju?“
„Nú kerfinu."
„Þið hljótið að viðhalda þessu kerfi á með-
an þið gerið ekkert í málunum?"
„Já, þetta er bara svona, það reynir hver
að bjarga sér.“ „Þetta er allt að fara fjand-
ans til hvort sem er.“ „Tölum um eitthvað
annað, tölum um þig,“ sagði vinkonan, þreytt
á málefnum bænda.
Hún sagði henni frá lífshlaupi sínu síðustu
fimmtán árin, náminu, starfinu á vinnustof-
unni og sýningunum. Hún sagði henni frá
heimþránni sem var búin að kvelja hana síð-
astliðið ár. Þránni eftir að koma heim og
heimsækja æskuheimilið sem var svo fallegt
í draumum hennar, anda að sér hreina loftinu
og virða fyrir sér ómengaða náttúru. Hún var
hætt að geta unnið fyrir róti minninganna
og varð að drífa sig til íslands. Hún varð að
sannreyna hvort ísland togaði eins sterkt í
hana og draumar hennar gáfu til kynna. Það
var eins og hún væri föst í viðjum minning-
anna. Allt var svo gott og stórkostlegt í minn-
ingunni. Hún varð að komast að því hvers
hún saknaði. Hún ákvað að pakka trönunum
niður, heimsækja æskustöðvarnar og mála.
Morgunninn rann upp bjartur og fagur.
Sólin faldi sig öðru hvoru bak við skýin, en
Mynd: Guðrún Svava Strandberg.
IVIÐJUM
MINNINGANNA
SMÁSAGA EFTIR
SÓLBORGU ÖLDU PÉTURSDÓTTUR
Var það líf sem hún lifði áhugaverðara en það líf
sem hún hefði getað átt hér? Tilheyrði hún ekki
þessu landi? Þurfti hún að vera meö samviskubit
ef henni leið betur í öðru landi?
þess á milli sendi hún hlýja geisla sína til
jarðar og hélt lífinu gangandi. Bóndinn á
Bakka var að heyja. Hún gekk framhjá gamla
húsinu, sem búið var að gera upp og notað
sem gistihús. Svokölluð „bændagisting“ hafði
rutt sér til rúms sem atvinnugrein, hafði vin-
konan sagt henni. Hún fékk sting í hjartað.
Þarna var gamli herbergisglugginn hennar.
Hún ætti kannski að fá að gista þarna næstu
nótt. Hún gekk framhjá fjósinu, sem núna
var notað sem vélageymsla. Bak við fjósið
var stillt upp gömlum vélum og tækjum sem
voru orðin úrelt. Nýjasta tækni gerði þá
næstnýjustu úrelta á örfáum árum og þá var
keypt nýtt og hinu lagt. Hún gekk út túnið
og tók ferska nýslegna töðuna í hönd sér og
lyktaði. Þessi yndislegi ilmur vakti hjá henni
ljúfsárar minningar. Það var alltaf mesta gleð-
in í kringum heyskapinn þegar vel gekk. AUt
þurfti að gerast svo hratt. Þurrkur var aldrei
sjálfgefinn og heyið var rifið saman um leið
og hægt var. Stundum rigndi dögum saman.
Þá voru foreldrar hennar þungir á brún og
dæstu gleðisnauð framan í hvort annað. Hún
hafði oft á tilfinningunni að lífshamingja
bænda byggðist á veðrinu.
Bóndinn var að rúlla heyinu upp í rúllu-
bagga. Hann og konan hans keyptu jörðina
af foreldrum hennar. Þau voru kennarar og
kenndu í grunnskólanum á veturna. Hún vissi
ekki hvort kennslan eða búskapurinn var
aukavinna. Eftir að hún hafði fengið leyfi til
þess að ganga upp í heiðina hélt hún af stað.
Hún var með trönurnar á bakinu, auk lítils
bakpoka þar sem hún geymdi pensla, liti,
striga og svolítið nesti. Hún ætlaði sér að
vera fram á kvöld í leiðangrinum. Hún gekk
upp hlíðina fyrir ofan bæinn. Það var um það
bil tveggja klukkustunda gangur upp í heið-
ina, þar sem hún ætlaði að koma sér fyrir.
Hún gekk upp með bæjarlæknum og virti
fyrir sér fossinn sem var svo stór í minning-
unni. Hann var eins og lítill silfurþráður ofinn
í græna náttúruna. Oft hafði hún legið í laut-
inni fyrir neðan og látið sig dreyma um að
komast í burtu. Dreymt líf sem hafði upp á
eitthvað annað að bjóða en kúamykju og
hrossatað. Hún var fegin að komast í burtu,
eða það hélt hún þangað til heimþráin náði
tökum á henni og hélt henni í andlegri spenni-
treyju. Var það líf sem hún lifði áhugaverð-
ara en það líf sem hún hefði getað átt hér?
Tilheyrði hún ekki þessu landi? Þurfti hún
að vera með samviskubit ef henni leið betur
í öðru landi? ^
Nokkrar kindur fylgdust forvitnar með
þessari ókunnu mannveru feta sig hægt upp
í heiðina og sáu hvar hún ákvað að koma sér
fyrir. Hún stillti upp trönunum og virti fyrir
sér útsýnið. Síðan byijaði hún að mála af
kappi. Smátt og smátt varð til smækkuð
mynd af því sem augu hennar námu. Gamla
húsið, eins og lítil þúfa í miðri mynd. Áin,
eins og blár strengur sem liðaðist þvert yfir
strigann. Sundurgrafnir mýrarflákar, túnið
þakið hvítum rúlluböggum sem líktust helst
risa hænueggjum. Hænsnakofinn að hruni
kominn, hóllinn eins og einmana konubrjóst
og gamla bíladraslið bak við hólinn. Þegar
málverkið var tilbúið settist hún niður og virti
fyrir sér það sem hún sá. í draumum hennar
hafði ekki verið neitt ónýtt ryðgað drasl, eng-
ir hvítir rúllubaggar og engin hús í niðurn- -**
íðslu. Hana langaði til þess að þurrka þetta
allt saman burt úr málverkinu svo eftir stæði
ómenguð náttúran, laus við öll mannanna
verk. Hún sá eftir því að hafa komið. Það
er svo gott að ylja sér við góðar minningar
og sakna. Það var samt eins og létt væri af
henni þungu fargi, líkt og hún hefði kastað
af sér álagaham. Henni mundi alltaf þykja
vænt um þetta land og æskuslóðir sínar, en
það var einskis að sakna. Framtíðin var henn-
ar, hvar sem hún kaus að vera.
Það var komið kvöld og kulið nísti merg
og bein. Hún tók saman föggur sínar, tók
málverkið og stillti því upp við stein. Hún
gekk hægt niður hlíðina eins fijáls og hægt
var að vera. Kindurnar færðu sig nær mál-
verkinu og byijuðu að narta í það.
Höfundurinn býr í Reykjavík.
y
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 12. APRÍL 1997 17