Lesbók Morgunblaðsins - 18.04.1998, Blaðsíða 6
„HEIMSKAUTSSÓLARPÝRAMÍpr. Skúlptúrinn sem hlaut fyrstu verðlaun í flokki abstrakt-
verka. í baksýn eru fleiri verk á hátíðinni.
SNIÐIÐ
í SNJÓ
Fimmta alþjóðlega snjóskúlpturhótíðin var haldin í
Nuuk, höfuðstað Grænlands, dagana 14.-17. mars.
Tvö lið frá Myndlistar- og handíðaskóla Islands tóku
3Ótt í keppninni og unnu bæði til verðlauna. HALLDQR
ASGEIRSSQN, myndlistarmaður og kennari við SAH\,
var með í för og hermir upplifun sína.
53 LIÐ tóku að þessu sinni þátt í alþjóð-
legu snjóskúlptúrhátíðinni í Nuuk sem
var sú fjölmennasta frá upphafí. Flest
voru þau frá Grænlandi auk liða frá
Kanada, Frakklandi, Þýskalandi, Litháen,
Danmörku, Svíþjóð og Noregi. Veðurskilyrði
voru vægast sagt erfið meðan á keppninni
stóð en stórhríð og hörkugaddur aftraði því
þó ekki að listamennirnir ynnu langt fram á
nætur til þess að geta klárað verkin á tilsett-
um tíma. Ishafsvindar norðurheimskautsins
juku bara á stemmninguna og eftir fjögurra
daga glímu við samþjappaða snjófeminga,
þrjá metra á alla kanta, kom árangurinn í ljós.
Síðdegis hinn 17. mars rann stóra stundin
upp sem var sjálf verðlaunaafhendingin.
\|egna veðurs þurfti að flytja athöfnina inn í
hiðinýja og glæsilega menningarhús staðar-
ins.i Keppt var í tveimur flokkum, fíguratífum
(hlutbundnum) og abstrakt (óhlutbundnum)
skúlptur. Fyrstu verðlaun í fyrri flokknum
hlutu tveir Bandaríkjamenn, þeir Claus
Eb^ling og Jerry Merril fyrir verkið „Heim-
skaútssólarpýramídi“ og í seinni flokknum
hrepptu Islendingar fyrstu verðlaun, en þeir
vorú Guðmundur Lúðvíksson, Högni Sigur-
þórpson og Erling Klingenberg fyrir verkið
„Eins stórt og það verður".
Um kvöldið var þátttakendum boðið upp á
grænlenskt hlaðborð og grímudansarar
skemmtu fólki. Listamennimir sjálfir kusu
einnig ínnbyrðis um verðlaunasæti og voru
úrslitin tilkynnt á skemmtuninni. Enn og aft-
ur slógu íslensku þátttakendurnir í gegn, þeir
sömu og fengu fyrstu verðlaun, og stúlknalið
ísléndinga, þær Anna Sóley Þorsteinsdóttir,
Marta María Jónsdóttir, Kristín Elva Rögn-
valdsdóttir og Díana Storásen, lentu í þriðja
sæti í fíguratífum skúlptúr fyrir verkið „Slá í
gegn“. Sannarlega nafn með rentu.
Stríður straumur fóllcs
Allan tímann var stríður straumur fólks á
sýningarsvæðið til þess að fylgjast með tilurð
verkanna sem vakti mikla athygli. Skipulagn-
ing og aðbúnaður var til fyrirmyndar. Peter
Barfoed frá teiknistofunni í Nuuk átti veg og
vanda að undirbúningnum og er hann upp-
hafsmaður hátíðarinnar. Það sem vakti at-
hygli mína var hversu breiður hópur fólks
spreytti sig á að móta listaverk úr snjónum.
Þarna mátti fínna fólk sem ferðast á milli
snjóskúlptúrhátíða í heiminum og er því nán-
ast atvinnumenn í greininni og síðan mikinn
fjölda heimamanna sem virtust óhræddir við
að tjá sig í þessari skemmtilegu listgrein.
Grænlendingar eiga sér djúpar rætur í mynd-
rænni tjáningu, og byggja á rótgróinni högg-
myndahefð. Nálægðin við gamla handverkið
„SLÁ í GEGN", verk stúlknaliðs íslendinga.
Tupilak
ALLT frá grárri forneskju hefur Tupilak
verið mikil ókind sköpuð af göldróttum
karli eða konu. Og ef þau áttu óvini fóru þau
afsfðis, sökum þess að gjörningurinn átti að
fara fram á laun. Þau tóku með sér gamla
húð og alls kyns bein af mönnum
og dýrum; hauskúpur, rifbein,
selhreifa, rostungatennur, refa-
þófa, ijúpuvængi eða bjarnar-
tennur. þessu var hrúgað saman
í eins konar beinagrind. í stað
sina og holds var notaður mosi
og torf. Síðan var þessu öllu vaf-
ið inn í húðina. Það var mikil-
vægt að í Túpilakkanum væri
eitthvað sem tilheyrði þeirri
inanneskju sem ætti að koma fyr-
ir kattarnef. Galdramaðurinn
varð að passa sig á að nota að-
eins þumalfingur og litla putta,
annars mundi Túpilakkinn tapa
krafti sínum. Með alls kyns
hreyfíngum og nornaseið var
þessari veru gefið h'f og fékk
kraft úr kynfærum skapara síns.
Þegar hún hafði öðlast kraft var
hún send af stað í á eða vatn og leitaði hún
nú fórnarlamb sitt uppi og banaði því.
Túpilakkinn gat synt undir kajak fórnar-
lambsins á meðan hann var á veiðum, velt
honum og haldið honum föstum þar til hann
hafði drukknað. Túpilakkinn gat enn fremur
skriðið inn í kofa fómarlambsins og bundið
það áður en því tókst að koma upp hljóöi.
En það gat samt verið hættulegt að senda
Túpilakkinn af stað. Ef það kom í ljós að
TUPILAK
óvinurinn bjó yfir meiri krafti en upphafs-
maðurinn, þá sneri hann til baka og kálaði
skapara sínum.
þegar Gra‘nlandsfr;eðingurinn Gustav
Holm kapteinn kom til Ammassalik á Aust-
ur-Grænlandi 1884 spurði hann
m.a. hvernig svona Túpilakk liti
út. Heimamönnum fannst erfitt
að draga upp mynd af honum
þannig að þeir skáru hann út í
tré. Það varð upphafið að fram-
leiðslu Túpilakka úr tré, steini
og tönn, sem smáin saman
breiddist út um allt Grænland.
Hin hefðbundna list fnúíta er
sett fram í mismunandi gerðum
af Túpilakkum. Um er að ræða
hina „magísku“ og stílfærðu
tjáningu sem birtist í grófgerð-
um mannamyndum og eru þær
þannig nær alltaf settar fram á
natúraliskan hátt. Listamaðurinn
fær innblástur af formi tannar-
innar og þess vegna eru stytt-
urnar aldrei eins.
I raun og veru getur maður
ekki sagt nákvæmlega hvernig Túpilakki lít-
ur út, því það er mismunandi eftir einstökum
listamanni. Hinir eldri Túpilakkar likjast
meir manneskjum en þeir nýrri, og þeir
standa næst hugmyndum Ammassalikbúa um
hvernig sannur Túpilakki lítur út. Samt eru
sameiginlegir drættir, eins og t.d. stór
munnur og margir hafa beinagrindarmótíf
þar sem rifbein og hryggsúla sjást greini-
lega.
SIGURVEGARAR í flokki fígúratífra verka,
Erling Klingenberg, Guðmundur Lúðvík Grét-
arsson og Högni Sigurþórsson, við verk sitt
„Eins stórt og það verður“.
blasir hvarvetna við og þeir búa til vandaða
minjagripi sem þeir selja ferðamönnum.
Það er greinilegur uppgangur í Nuuk og
bærinn er í örum vexti. Tvær merkilegar
byggingar hafa verið teknar í notkun á einu
ári. Annars vegar áður nefnt Menningarhús
og hins vegar splúnkuný Náttúrufræðistofn-
un sem er fyrsta sjálfstæða vísindastofnunin á
Grænlandi. Þar starfar einn Islendingur, Kri-
stjana G. Motzfeldt, sem tók höfðinglega á
móti íslenska hópnum, lóðsaði hann um bygg-
inguna, sem minnir að utan á sel á baki hvals,
og fræddi okkur um starfsemina. Innreið nú-
tímans er orðin að staðreynd og verður ekki
aftur snúið enda landsmenn fram úr hófi
tæknivæddir og ekki óalgengt að sjá gervi-
hnattadiska við lítil timburhús á kafí í snjó og
Grænlendinga malandi í farsíma einhvers
staðar í hríðarhraglandanum. Þeir kunna líka
að klæða sig út í veðurhaminn og pjattast því
ekki um í tískufatnaði enda heyrði maður
aldrei nokkurn mann kvarta undan veðri.
Nýjar atvinnugreinar eins og ferðamennska
og námuvinnsla hafa að vísu ekki skilað enn
þeim arði sem vonast var til en landið er stórt
og auðugt af náttúrunnar gæðum og engin
ástæða til að kvíða framtíðinni.
Áður en ég fór til Grænlands fannst mér
alltaf eins og það væri hinum megin á hnettin-
um, svo fjarlægt var það. Nú veit ég að þetta
er næsta land við Island og ég ætla svo sann-
arlega að fara þangað aftur. Það væri óskandi
að Islendingar færu að sinna þessum geð-
þekku nágrönnum meir. Bættar samgöngur á
milli landanna, aukin menningarsamskipti og
alhliða viðskipti ættu að vera báðum þjóðun-
um til góðs. Nálægð við óblíða náttúru,
tengslin við veiðiskapinn og aðlögun ínúítanna
að þessu erfiða en gjöfula landi er aðdáunar-
verð.
Að lokum langar mig til þess að vitna í ljóð-
stúf eftir ínúítann Júríj Ankó frá nyrstu
byggð Síberíu. Hann saknaði heimaslóðanna í
þorpinu sínu Ungaziq sem þýðir að vera langt
í burtu.
Um síðir
fórum við langt í burtu
en komumst að lokum upp til himna
óskir okkar voru þó miklar
að snúa aftur heim til Ungaziq
6 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 18. APRÍL1998