Lesbók Morgunblaðsins - 20.06.1998, Side 12

rauðum ferli. Lengd seguitímabilsins með svörtum ferli og magn kolsýrings með fjólubláum
ferli. Mikílli virkni sólar fylgir stutt segul- eða sólblettatímabil með mörgum sólblettum. Sól-
blettatímabilið er 11 ár að meðaltali, en segultímabilið 22 ár. Er þessi greinilega fylgni milli
ferlanna sem sýna meðalhita og virkni sólar tilviljun ein?
430
380
330
1980
1985
1990
1995
SAMSPIL geimgeisla, sólvinds og skýjafars. Danir hafa fundið sterka fylgni milli
skýjafars á jörðu og styrks geimgeisla. Styrkur geimgeisla er í öfugu hlutfalli við virkni sólar.
Mikil virkni sólar = mikill sólvindur = minni geimgeislar = minni ský og þá minna endurkast
sólarljóss = hærra hitastig jarðar.
al annars í því að verið er að mæla mjög litla
hækkun á hitastigi í umhverfi þar sem nátt-
úrulegar sveiflur eru a.m.k. jafn miklar og
merkið sem verið er að leita að. Pað flækir
málið enn frekar að ekki eru allir sem treysta
því að mat manna á hækkun hitastigs s.l. 150
ára sé rétt. Breytingin, sem mælingar gefa til
kynna, er ekki mikið meiri en nákvæmni mæli-
tækjanna sem notuð hafa verið frá því er mæl-
ingar hófust. Ahrif frá vaxandi byggð (hita-
pollar) getur einnig skekkt langtíma mælingu.
Óskir um skyn-
samlegar aðgerðir
Margir virtir vísindamenn hafa undanfarið
varað eindregið við þeim hræðsluáróðri sem
haldið hefur verið fram undanfarið af fólki
sem ekki getur séð hlutina í samhengi og ein-
blínir á eina hugsanlega skýringu á sveiflum í
hitastigi. Peir vilja fara að öllu með gát og
stórefla rannsóknir á málinu. Það er að sjálf-
sögðu nauðsynlegt að skilja vandamálið áður
en ráðist er í að ráða bót á því.
Sem dæmi má nefna „Statement by At-
mospheric Scientists on Greenhouse Warm-
ing“ þar sem um 50 vísindamenn í loftlags-
fræðum (flestir með doktorspróf og margir
prófessorar við virta háskóla) segja í lok yfir-
lýsingarinnar:
„Við höfum áhyggjur af því, hvemig áróðurs-
menn, sem vilja stöðva vöxt orku og efnhags-
legra íramfara, sækja fram með róttæka stefnu
án þess að taka tillit til nýlegra breytinga á hin-
um visindalega grunni. Við óttumst að flaustur
við það, að koma á hnattrænum takmörkunar-
reglum muni hafa stórslysaleg áhrif á hagkerfi
heimsins, á atvinnu, lífskjör og heilsugæslu
manna og að þessi áhrif verði alvarlegust fyrir
þróunarríkin og hina fátæku. „
Hópur þekktra vísindamanna, þar á meðal 70
Nóbelsverðlaunahafar hafa skrifað undir „The
Heidelberg AppeaT. Þar segir meðal annars:
„...Við viljum leggja okkai- af mörkum til að
varðveita sameiginlega arfleifð okkar, jörðina.
Við höfum aftur á móti áhyggjur af því að við
upphaf 21. aldar er að koma fram óraunhæf
hugmyndafræði sem er í andstæðu við vís-
indalega og verklega framþróun...Við viljum
vara þau yfirvöld sem ráða yfir örlögum reiki-
stjömu okkar við ákvörðunum sem styðjast
við gervivísindaleg rök sem eru röng og mál-
inu óviðkomandi..."
Einnig má minna á undirskriftarlistana
„The Leipzig Declaration on Global Climate
Change“, svo og „Global Warming Petition“
sem um 18.000 vísindamenn hafa skrifað und-
ir á síðustu mánuðum.
Ef virtir vísindamenn með þá bestu yfirsýn
sem hægt er að hafa eru með áhyggjur, þá
ættum við líka að hafa áhyggjur. Það er þó
næsta víst að sólin á eftir að varpa minni yl á
okkur aftur, og þá mun væntanlega kólna
nokkuð aftur, eins og sagan hefur kennt okk-
ur. En við erum svo fljót að gleyma. Hver veit
nema innan skamms verði aftur farið að spá
nýrri ísöld eins og gerðist þegar veður fór
kólnandi milli 1950 og 1970. Þó getur vel verið
að áhrif koltvísýrings eigi eftir að vinna á
móti hugsanlegri kólnun. Tíminn á eftir að
leiða það í ljós.
Nú þegar menn hafa áttað sig á því að trú-
lega hefur blessuð sólin verið að stríða okkur
eru menn famir að brosa út í annað og gera
grín að öllu saman. Hinn þekkti eðlisfræðing-
ur Dr. Edvard Teller hefur komið fram með
snjalla lausn á „vandamálinu" sem hermilíkön
IPCC hafa spáð fyrir um. Hann bendir á að
koma megi fyrir sólskermi úr smáögnum í
SAGA SÓLAR SKRÁÐ. Hinar elstu lífverur jarðar hafa lifað tímana tvenna. Sólin
hefur sviðið slétturnar í hamförum sínum en kælt þær i hvíld. Geislakolsrannsóknir á ár-
hringjum risafuranna og ískjömum frá heimskautasvæðunum bera þögult vitni um mátt sól-
arinnar og breytingar í virkni hennar.
Myndin sýnir hitastig og kolsýringsstig í loft-
hjúpi jarðar samkvæmt mælingum á ískjörn-
um frá Vostock stöðinni á Suðurskautsland-
inu. Hver er skýringin á „gróðurhúsaástandi"
á jörðinni fyrir meira en 120.000 árum? Geta
höfin líkst gosdrykk, sem lætur frá sér kol-
sýru þegar hann hitnar?
lofthjúpnum og draga þannig agnarlítið, en
nægilega, úr geislum sólar. Þetta er sama fyr-
irbæri og við verðum vör við eftir eldgos (t.d.
Pinatubol992), og því ekkert ónáttúrulegt.
Dr. Teller hefúr slegið á kostnaðinn við slíkar
aðgerðir og fengið út 100 til 1000 miijón
bandaríkjadala á ári, sem er þó aðeins 0,1 til
1% af kostnaði Bandaríkjamanna einna við
fyrsta áfanga aðgerða skv. Kyoto.
Kosturinn við aðgerðir sem þessar eru að
þær vinna á móti hækkun hitastigs á jörðu,
hvort sem þær eru af völdum koltvísýrings-
hækkunar. eða bara duttlungar í sólu. Reyn-
ist hið siðamefnda vera helsta ástæða hita-
stigshækkunar, og sólin fari að kólna aftur, þá
þarf ekki annað að gera en taka ofan sólgler-
augu jarðar. Það tæki jörðina ekki langan
tíma að ná jafnvægi aftur, svona eitt til tvö ár
eins og eftir eldgos.
En, hvaða áhrif hefði þetta á líf okkar ís-
lendinga? Ef við lækkum hitastigið um hálfa
gráðu, þá verður sama ástand hjá okkur og á
síðustu öld þegar þúsundir Islendinga urðu að
flýja land vegna kulda. Hvort viljum við hafa
hafís og óáran, eða sæmilega gott veður eins
og nú, eða ennþá betra veður eins og Snorri
Sturluson og Ari fróði nutu? Ættum við
nokkrar bókmenntir frá söguöld ef hér hefði
ríkt kuldi og óáran á þeim tíma?
islensk vefsíða um
veðurfarsbreytingar
Hér hefur aðeins verið stiklað á mjög stóru,
enda efnið mjög viðamikið. Á vefsíðunni
httpý/www.rt.i.Vahb/sol eru fjölmargar myndir
og gröf um þessa hlið gróðurhúsavandamáls-
ins, ásamt tengingum við aðrar vefsíður sem
fjalla um þessi mál, þ.á.m. tenging við vefsíður
þar sem yfirlýsingar vísindamannanna eru
birtar í heild. Þar eru m.a. tengingar við vefsíð-
ur flestra alþjóðlegara stofnana sem vinna að
rannsóknum á veðurfarsbreyingum, svo sem á
vegum Sameinuðu þjóðanna. Einnig er hægt
að tengjast þaðan NÁSA og kynnast þeirra að-
ferðum og skoða mæligögn. Með hjálps verald-
arvefsins er auðvelt að kynnast því nýjasta í
þessum fræðum og rökræðum um hvað rétt sé
og hvað sé rangt. Auðvelt er að tengjast er-
lendum gagnasöfnum og sækja þangað veður-
farsgögn og gögn um sólina. Þannig er unnt að
gera sína eigin könnun ef viiji er til!
Tilgangurinn með þessum skrifum og vefsíð-
unni er ekki að kasta rýrð á kenninguna um að
aukning koltvísýrings valdi hitastigshækkun,
heldur að benda á að sú hækkun sem við höf-
um orðið vör við undanfarið er á engan hátt
einstök í sögunni; hitastig hefur oft áður sveifl-
ast jafn mikið án þess að koltvísýringur komi
til. Tengslin við áhrif sólarinnar eru mjög lík-
leg, og virðist fylgnin við mælanlegar breyting-
ar í sólinni mjög greinileg. Þessi hlið málanna
hefur fengið töluverða umfjöllun erlendis, sér-
staklega í Bandaríkjunum. Einnig hafa Danir
verið duglegir við að fjalla um tengsl sólar og
veðurfars, enda eiga þeir ngög færa vísinda-
menn á því sviði.
Að sjálfsögðu er nauðsynlegt að líta til allra
þátta sem skipt geta máli við rannsóknir á veð-
urfarsbreytingum og láta ekki stjómast af for-
dómum og tilfinningum. Augu vísindamanna
hafa beinst mikið að samspili hitafars og reglu-
bundinna breytinga í sólinni. Að öllum líkind-
um munum við frétta mikið frá þessum víg-
stöðvum á næstu árum.
Vonandi vekur þessi grein fleiri spumingar
en hún hefur svarað. Ef svo er, þá er tilgangin-
um náð!
(Myndin um samspil hitastigs á jörðinni frá
1740 og virkni sólar er gerð eftir myndum í
Sky & Telescope og The Astrophysical Jo-
umal; greinar eftir Dr. Sallie Baliunas og Dr.
Willie Soon sem era vísindamenn hjá
Harward- Smithsonian Center for Astroph-
ysics og Mount Wilson Institute. Birting er
með leyfi Dr. Baliunas).
Höfundurinn er rafmagnsverkfræðingur.
Niðurlag
„Ég er bóndi og allt mitt á undir sól og
regni.“ Svo mælti Klettafjallaskáldið og í víð-
ari skilningi er þetta það, sem allt vort mann-
lífbyggist á. An sólarorkunnar og vatnsins er-
um vér menn Utils megnugir. En vér getum
ekki lifað á þessu tvennu ómyndbreyttu. Vér
verðum að breyta þessu í fæðu með einum eða
öðrum hætti. Jörðina á mannkynið saman, um
það er ekki deilt. Á þessari öld hafa miklar
hörmungar gengið yhr mannkyn af völdum
stórasannleiksmanna. Einokun hugsunar er
hið skelfilegasta form harðstjórnar, sem
hugsast getur. Því er það ill athöfn, að sitja í
fílabeinstumi sínum og krefjast þess að fá-
tækt fólk hættí að bjarga sér, þegar það á
ekki annars úrkostí. Það var til að mynda öm-
urlegt að koma til Kulusuk og sjá hvernig
ógrunduð æsingamennska hinnar auðugu
Birgittu Bardot gat verðfellt hinu einu kú fá-
tæka mannsins þar, - selinn - svo að fólkinu
þar voru allar bjargir bannaðar. Og þó að
fjörðurinn væri iðandi af laxi, þá máttu frum-
byggjar ekki veiða hann vegna samninga sem
Danir höfðu gert við ríka sportveiðimenn.
Hvernig getur Bandaríkjastjóm til dæmis
ætlast tíJ, að fátækir bændur í Kólumbíu neití
sér um að rækta þá einu afurð, sem Banda-
ríkjamenn vilja af þeim kaupa, án þess að eitt-
hvað komi í staðinn? Hvemig geta hinar auð-
ugu iðnaðarþjóðir heims krafíst þess, að ís-
lendingar byggi ekki fíeiri álver vegna losun-
ar koltvísýrings án þess að eitthvað komi í
staðinn? Þarf ekki íþví samhengi að huga að
því, að jarðvegseyðing á íslandi bindur meiri
koltvísýring en allur fískiskipaflotinn, bílam-
ir, eldfjöllin og komin og ókomin álver losa?
Getum vér íslendingar leyft oss annað en að
heyra fýrst allar hliðar hvers máls svo sem
gerðu göfugir fommenn? Verðum vér íslend-
ingar ekki að líta til þess, hvað Vostock
ískjamarnir segja oss um koltvísýringssögu
jarðar, áður en vér förum að táka þátt í
heimsverslun um koltvísýringskvóta? Eða þá
undirrita samþykktir um afleiðingar kenninga
um gróðurhúsaáhrif á jörðu, án þess að gefa
gaum að orðum þeirra Dr. Feynmanns og
Árna Magnússonar um almennt eðli kenn-
inga? Var vísindalegur gmnnur þeirra gróð-
urhúsamanna í Kyoto nægilega traustur til
þess, að vér - núlifandi íslendingar - séum til
þess bærir, að ákvarða um lífskjör þjóðar
vorrar um næstu aldir?
Halldór Jónsson verkfræðingur.
12 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 20. JÚNÍ1998