Lesbók Morgunblaðsins - 20.06.1998, Page 13

Lesbók Morgunblaðsins - 20.06.1998, Page 13
ERLENDAR BÆKUR BORÐA HEINE Essen und Trinken mit Heinrich Heine. Mit neun Heinrich Heine Créationen von Jean-Claude Bourgueil - Herausgegeben von Jan-Christoph Hauschild. Mit 75 Abb- ildungen. Dtv - premium 1997. SAGT hefur verið að siðmenningin hafi kviknað í mannheimum þegar tekið var að steikja bráðina yfir eldi. Steik- ing matvæla er eldri en suða þeirra, til þess þurfti eldþolin Qát. Kokkurinn er því fyrsti frumkvöðull menningar- innar. Matargerðarlistin endurspeglar menningar- ástandið á hverjum stað og tíma, margbreytileiki þeirrar listgreinar er einstakur og gegnum aldirnar hafa hugkvæm- ir snilldarkokkar átt þar allt fi-umkvæði. Brauð og vín, matur og vín eru hugtök í öllum tungumálum með ör- fáum undantekning- um. Þegar Heine var að vaxa úr grasi í Diisseldorf fékk hann aldrei nóg af heitri eplaköku, síð- ar urðu ástríður hans fjölbreyti- legri, „Ást, sann- leikur, frelsi og krabbasúpa“. Heine var mikill smekkmaður, á mál og lýrik, sem hefur sigrað heiminn og smekkur hans sem „feinsmeckers" á mat og vín var samkvæmt málsmekknum. Þessi bók „Essen und Trinken mit Heine“ er sett saman af tveimur aðdáend- um hans, Jan-Christoph Hauschild sem stundaði nám við Heinrich-Heine háskól- ann í Dusseldorf, í germönskum fræðum og er útgefandi vísindalegi’ar Heine út- gáfu 1986-90 og ásamt öðrum höfundur Ævisögu Heines, Kiepenhauer u. Witsch 1997. Jean-Claude Bourgueil er annar þess- ara, þriggja stjörnu meistarakokkur. Hann nam matargerðarlistina í einu blóm- legasta og fegursta héraði Frakklands, Loire-dalnum. Síðan settist hann að í Dús- seldorf, þar sem hann var kokkur á Hilton hótelinu og síðar í „Walliser Stuhe“. Hann hlaut ýmiskonar heiður sem meistara- kokkur og keypti síðan veitingahúsið „Im Schiffechen" en vínkortið í því veitinga- húsi hlaut viðurkenningu sem besta vínkort á Þýskalandi 1984. Þessi bók þeirra eru kaflar úr skrifum Heines og ljóð eftir hann, sem snerta mat og drykk og uppskriftir að ýmsum réttum í stfl Heines og til að fullkomna þessa fógru bók eru 75 litmyndir frá tímum Heines. Meðal uppskrifta er krabbasúpa og epla- terta, auk ráðlegginga um vínval með hin- um ýmsu uppskriftarréttum. SIGURLAUGUR BRYNLEIFSSON ER HOLLT AÐ HUGSA? EFTIR STEFÁN SNÆVARR „Það er ekki hollt að hugsa.“ Ur danskri bók Vær sund ogglad. Vilji menn lifa sem lengst er þjóðráð að leggja stund á heimspeki. Heimspekingai- verða nefnilega allra kai-la og kerlinga elstir og eru býsna ernir fram í andlátið. Hárir öldungar í heimspekingastétt þeysa ráðsteíha á milli og gefa út bækur í stríðum straumum. Nefna má að rúmlega níræð kona, Dorothy Emmett að nafni, lauk nýverið við nýja heimspekiskruddu. Aðspurð sagðist sú gamla hlakka til að byrja á þeirri næstu! Elli kerling hefur velþóknun á heimspekingum og maðurinn með ljáinn tekur á sig sveig er hann mætir þeim á fórnum vegi. Lesandinn og langamma Líklegt má þykja að heimspekingarnir haldi í sér líftórunni með heilatrimmi. Þeir sem síð- ur skokka á lendum andans hrörna fyrr. En margs ber að gæta þegar um þessi mál er rætt. Það liggur nánast í hlutarins eðli að heimspekingur, sem deyr ungur, hefur ekki tíma til að afla sér orðstírs. Fremur fágætt er að heimspekingar skrifi sín bestu verk á yngri árum. Nefna má að stórspekingurinn Immanuel Kant reit sínar frægustu bækur eft- ir fimmtugt. Ég tel skýringuna þá að heim- spekingar smíða gjarnan hátimbruð kenni- kerfi og tekur oft mörg ár að undirbúa verkið. Stærðfræðingar hafa miklu síður eigin stíl enda eru sættir um grundvöll greinarinnar miklu meiri en meðal heimspekinga. Engan skyldi því undra þótt margir stærðfræðingar vinni sín helstu airek fyrir þrítugt. Nú kann frómur lesandi að spyrja hvort það sé endilega eftirsóknarvert að verða eins gamall og fílu- sóparnir frægu. Hann man kannski eitt eða tvö erindi úr erfiljóði Jónasar Hallgrímssonar um séra Stefán Pálsson: Margoft tvítugur meir hefur lifað s vefnugum seggi er sjötugur hjarði Lesandinn er ef til vill maður hins virka lífs og telur að bókabéus í filabeinstumi sé sem kvikur nár. Eitthvað rámar hann í að hafa heyrt að margir þessara spakvitringa hafi verið óttalega óhamingjusamir. Er þá ekki betra að drukkna tvítugur með seltubragð í munni, sameinast höf- uðskepnunum í hetjulegri glímu? Hann man líka óljóst að Edda langamma tautaði löngum slitrur úr Hávamálum „... snoturs manns hjarta verður sjaldan glatt ef sá er alsnotur er á“. Sá þrumu- klári er sem sé að jafnaði óhress. Regia málarans En heimspekingurinn John Stuart Mill átti mótleik gegn lesandanum og langömmu hans. Mili sagðist heldur vflja vera óhamingjusamur Sókrates en hamingusamt svín. Meinið er að heimspekingurinn breski varð aldrei svo fræg- ur að breytast í svín og var því vart dómbær um málið. Lesandinn og Edda gamla geta vitn- að í Biblíuna máli sínu til stuðnings. Adam og Eva átu ávöxt skilningstrésins og uppskáru mikla óhamingju. Síðan hefur óbærilegur létt- leiki vitundarinnar þjakað mannskepnuna. Hver þekkir ekki skaðvæni þess að vita of vel af sér, fipast í tennisleik af því maður hugsar of mikið um slögin? Öllu er afmörkuð stund, það er stund til að hugsa og stund til að leika tennis. „Láttu ekki skynsemina taka frá þér allt vit“ segir vinur minn, málarameistari í Ósló. Hvað sem því líður þá eru hinir skynsemissnauðu vart hamingjusamari en þeir ofurgreindu. Vandi „delinkventa" er oft sá að þeir fram- kvæma áður en þeir hugsa og geta ekki skipu- lagt líf sitt. Svo er til annað hyggjuleysi engu betra en heimska vandræðagemsans. í skáld- sögu Jakobínu Sigurðardóttur í sama klefa segir frá bóndakonu sem hefur verið fórnar- lamb alla tíð. Hún hefur enga þá innsýn sem getur frelsað hana frá illu, hún er rekald á lífs- ins hafi. Meðalhófið virðist skást, „meðalsnotur skyli manna hver“, svo ég bragðbæti enn til- vitnanasúpu mína. En við þurfum ekki að dýrka meðalmennskuna. Höfundur Hávamála er ekki samkvæmur sjálfum sér og segir mannvit mikið bestu byrði sem á okkur sé lögð. Galdurinn er sá að lifa samkvæmt reglu málarans og heims- spekingmánn rosaklári á að geta það eins og aðrir. Það er hollt að hugsa svo lengi sem við skfljum að hugsun er ekki bara röklegur reikn- ingur. Hláturinn lengir lifið og góður brandari er afurð andans rétt eins og níðþung spekirolla. Lolcaorð Heimspekingurinn frægi Bertrand Russel varð 98 ára gamall. Ljúkum þessu spjalli á til- vitnun í þennan spaka öldung: „Hugsunin er mikil, fljót og frjáls. Hún er ljós heimsins og lífsins kóróna.“ Höfundur er heimspekingur og skóld og starfar í Noregi. MERGUR MÁLSINS 29 HNÚTUKAST EFTIR JÓN G. FRIÐJÓNSSON Hnútukast nefndist leikur sem fólst í því að menn, einkum þó jötnar og hálftröll, hentu (þung- um) beinhnútum hver að öðrum og leitaðist sá við er fékk senda hnút að henda hana á lofti og senda til baka. Þessa leiks er m.a. getið í Bárðar sögu (15. kafla), Hrólfs sögu kraka (34. kafla) og Þorsteins þætti bæjarmagns (6. kafla). I Hrólfs sögu segir: Hann setur við holan lófann og tekur svo við hnút- unni. Þar fylgir leggurinn með. Böðvar sendir aftur hnútuna og setur á þann, er kastaði, og rétt framan í hann með svo harðri svipan, að hann fekk bana. I Þor- steins þætti kemur fram að um er að ræða nokkurs konar knattleik og átti knötturinn (hnútan, uxahnútan) að ganga á milli manna því að ekki mátti hann niður fella. Þessi skemmtun gat orðið býsna stórkarlaleg og mannskæð en margt er sér til gamans gert. Hnútukasti svipar um sumt til skinn- leiks, sem rætt var um í síðasta pistli, en þó er mikill munur í grundvallaratrið- um. í báðum tilvikum kasta menn ein- hverju á milli sín (hnútu, leiksopp, sam- anvöðluðu skinni); í skinnleik leitast sá sem úti er við að hafa hendur á knettin- um en í hnútukasti er skeytunum beint að einhverjum tilteknum. I fyrra tilvik- inu er jákvætt að höndla leiksoppinn en í síðara tilvikinu er neikvætt að verða fyrir hnútu og kemur hin neikvæða merking fram í ýmsum orðasamböndum í nútímamáli. í síðari alda máli ér að finna nokkur orðasambönd sem vísa til hnútukasts, þó í nokkuð breyttri merkingu. Algengast mun að hnútukast vísi til skammaryrða, t.d.: menn kasta (léttri) hnútu hver til annars, senda einhverjum (ókroppaða) hnútu, kasta hnútum að einhverjum og hnútur fíjúga (á milli einhverra), allt í svipaðri merkingu. Af sama meiði er einnig sagnorðið hnýta (e-u) í e-n/að e- m, t.d.: geta ekki stillt sig um að hnýta í hana (ónotum). Höfundurinn er prófessor. UT AÐ MEÐ LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 20. JÚNÍ 1998 1 3

x

Lesbók Morgunblaðsins

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.