Lesbók Morgunblaðsins - 04.07.1998, Blaðsíða 12

SIGRÚN
GUÐMUNDSDÓTTIR
HUÓÐ
ÞÖGN
þögnin
himinblátt silki íkjól
fyrir björtustu sumarnátt
þögnin
til að klæðast
fyrir ástina sína
þögnin
fyrir fegursta ljóðið
SVOLÍTIÐ
UM ÁST
Enn einu sinni ástfangin
tappinn skýst úr kampavíninu
ég dansa um alla íbúð
með rauðan varalit
á rauðum skóm
Höfundurinn er píanókennari og gaf út
Ijóðabókina Handan orða 1997.
ÁSA MARÍN
HAFSTEINSDÓTTIR
AMBÁTT
Augnaráð
bros
spékoppar.
Allt eru þetta háþróuð pynting-
artæki.
Samt þrái ég
að finna
þessa þjáningu
aftur og aftur.
SOUN
Sama landslag
og Gunnar á Hlíðarenda
féll fyrir.
En ég sá ekkert
nema þig.
Hvílík synd.
ÆSKU-
MINN-
INGAR
Fíflið sem ég hataði
Fíflið sem stríddi mér
Fíflið sem vildi verða vinur minn
Fíflið sem dró að sér
óverðskuldaða athygli
í stigaganginum.
Núna er hann aðaltöffarinn
ískólanum.
Fíflið.
Höfundurinn er nemi í Kennaraháskóla fs-
lands. Ljóðin eru úr nýrri Ijóðabók hennar,
sem heitir Búmerang.
HJÓNABANDSSÆLA
SMÁSAGA
Myndlýsing: Árni Elfar.
ENN sit ég fóst hérna í eldhúsinu
mínu, muldrar konan við borðið;
Við skulum kalla hana Fínu. í
eldhúsinu og engin útgönguleið.
Enda þótt það séu tvennar dyr á
því, aðrar fram á ganginn og hin-
ar út í víðáttuna undir beru lofti,
hlýtur að vera til önnur leið.
Ekki át, hugsar Fína og ýtir frá sér rækju-
salatinu þrungnu af majonesi. Og ekki
drykkja, hún hafði komist ýBr það án þess að
finna útgönguleiðina.
Eldhúsið mitt. Nei, þetta er ekki mitt eld-
hús. Þegar þau segja „eldhúsið þitt“ og gefa
í skyn að ég eigi eitthvað sem er óumbreyt-
anlega hluti af þessu húsi eru þau að ræna
mig því frelsi að fara aðra útgönguleiðina í
eitt skipti fyrir öll. Enda eru þær allt of
óhrjálegar, henta ekki tígulegri burtför,
þessar tvennar útgöngudyr. A bak við gang-
dyrnar er dapurleikinn einn, það þyrfti að
mála þar, fitug handaför krakkanna hafa
glansað eins og munsturbekkur í mjaðma-
hæð í áraraðir, börnin löngu vaxin upp úr
þeim. Rétt yfír gólfi, það sér Fína mætavel
þegar hún er að skúra, eru för á veggnum.
Og dyrnar út? Bara að víðáttan handan við
þær þrengdi ekki svona að. Fyrst rekst
maður utan í skakka ruslatunnu, því næst
þvalan þvottinn frá í gær, og loks ískrar í
hjörunum á hliðinu áður en stigið er út á
marrandi mölina. Sú sem ætlar að sleppa út
í frjálsa víðáttuna kýs að hlaupa með út-
breiddan faðminn undir gömlum trjám á
snyrtilegri grasflöt sem hallar mjúklega nið-
ur til strandar.
Einn sveitunginn er nýdáinn. Síðustu árin
hafði hann, eins og títt er um einstæða gamla
menn, þrengt lífssvið sitt niður í nokkurra
skrefa radíus. Þegar hann fannst lá hann
stjarfur í rúminu sínu sem var þakið brauð-
mylsnu, neskaffíblettum og hundahárum.
Blessaður karlinn hann Nonni. Giftist aldrei,
en hafði sérstakt dálæti á sætri þungri köku
sem heitir hjóriabandssæla og húsmæðumar
hér í grenndinni eru svo bráðflinkar við að
baka. Hann hafði líka verið þægilega ósam-
kvæmur sjálfum sér á öðrum sviðum, sem
betur fór fyrir þennan þrönga dal. Aðlaðandi
maður; fyrir þrjátíu, fjörutíu árum gat hann
valið sér ráðskonumar, undir lokin vildu
ekki einu sinni óskilgetnar dætur hans koma
í heimsókn.
Stöku sinnum hafði hann hringt í Fínu í
eldhúsið hennar og kallað hana „elskuna",
lýst útsýninu úr glugganum sínum og veðr-
inu fyrir utan hann, sem var í engu frábmgð-
ið veðrinu hennar Fínu. Nema hvað glugginn
hennar sneri í norður, hans í suður.
Fína strýkur yfír dúkinn. Sjálfsagt mætir
allur dalurinn í jarðarförina, eins og menn
höfðu lengi talið sjálfsagt að forðast Nonna.
Jarðarfarir eiga illa við Fínu, hún grætur
ævinlega með aðstandendum og ellihrumum
kirkjukómum. En árshátíðir, stéttarfélags-
fundir, meira að segja sjónvarpsfréttir af
mótmælum koma líka út á henni támnum og
þau streyma hömlulaust meðan söfnuðurinn
syngur. Skelfilegt hvemig hann syngur
stundum.
Setja upp vatn í teið. Mæla kaffi handa
karlmönnunum sem fara að koma úr fjósinu
með dauninn af súrheyi og kúamykju. Með
grænar rendur undir nöglunum af hvoru
tveggja. Gulgrænar slettur í vaskinum, kló-
settsetan uppi og hlandblettir á gólfínu við
hliðina á skálinni. „Hmhmhmhm mjólk?“
Einn vill láta ýta til sín mjólkinni. „Emem-
emem köku.“ Annar heimtar hjónabands-
sælu. Tungutak þeirra er auðlært af því að
þeir era ekki vangefnir, bara latir.
Fína er löngu hætt að kæra sig um að sitja
i eldhúsinu og velta því fyrir sér hvemig hún
varð að þessari eilífu betlikerlingu. Með ves-
öld í augnsvipnum, þessa þakklætisfíkn. Sér-
hver máltíð krefst einhvers af henni, hún á
að gefa, vaninn ætlar hreinlega ekki að venj-
ast, og svo alltaf þessi blóðþorsti á eftir yfír
oltnum stól, ostskorpunum við diskana; hníf-
ur á kafi í smjörinu, sykur á dreif. Augun í
Fínu eru orðin smásmyglisleg, tuttugu sinn-
EFTIR GUDRUN HANNECK-KLOES
um þrjúhundrað sextíu og fímm dögum eftir
brúðkaupið.
Hvemig þeir hanga alltaf með ánægjusvip
við borðið í borðkróknum. Hverju eiga þeir
svo sem heimtingu á? Fína borðar iðulega í
eldhúsinu, enginn orðar við hana að setjast
nú við borðið með þeim. Borðið er þeima
eign, alveg jafn eðlilega og eldhúsið virðist
hennar.
Fína stendur upp og lítur út um norður-
gluggann. Jörðin er þakin þykkum klaka,
kannski kemst Nonni ekki í moldina í bráð.
Úti fyrir er ekkert kvikt að sjá fremur en
venjulega. Næsti bær er í nokkurra kfló-
metra fjarlægð, fljót á milli bæja. Þannig
hefur fólk búið hér í yfir þúsund ár.
Synir verða ekki góðir af því að eiga góða
móður. Þeir fara letileið föðurins, bíða og
taka, dreifa sokkunum sínum um gólfið, láta
það ósnert sem þeir þurfa ekki sjálfír á að
halda þá stundina. Dóttirin, langþreytt orðin
á hvatningu föðurins um að vera nú snyrti-
leg, tekur úrill til með móður sinni. Þær
standa saman, tvær, en enginn karlanna
stendur með þeim.
Jarðarfórin. Kannski hlánar áður, kannski
sekkur maður í kirkjugarðsforina. Fína sér
það allt fyrir sér. Presturinn upphefur mjóa
raust sína í sálmi á grafarbakkanum, kórinn
tekur undir, söfnuðurinn þegir. Umræðuefn-
ið í erfisdrykkjunni verður það að hann var
alla tíð einhleypur, svona aðlaðandi maður.
Fína hlustar dálitla stund. Svo segir hún:
„Ekki alveg. Hann átti nú dætur. Og ég átti,“
- hún brosir þvingað og tárin koma fram í
augun, - “já, ég átti í ástarsambandi við
Nonna. í tuttugu ár, tuttugu yndisleg ár.“
Framan af fæst enginn til að trúa henni.
Hvemig fór hún eiginlega að þessu, grufla
syrgjendurnir. Svo langt er á milli bæja, svo
marauður eini vegurinn á milli þeirra, að
tekið er eftir sérhverri hreyfíngu. „Það eru
alltaf til einhverjar leiðir,“ svarar Fína og
brosir aftur. „Vegir ástarinnar eru alveg jafn
órannsakanlegir og vilji Guðs,“ bætir hún
við. Það hljómar sannfærandi.
Nonni, sá kvennabósi, segja karlmennirn-
ir. Svona ástarævintýri í kyrrþey, kannski í
heyinu, kannski í mannlausu húsi, slíkt ævin-
týri ætti nú við þá. Hvað þá konurnar! Fína
er gift, hefur verið það í tuttugu sinnum þrjú
hundrað sextíu og fímm nætur, hvemig fór
hún eiginlega að þessu? Aðdáunarverð klók-
indi.
Fína ekur sér í herðunum og grætur
mannfundatáranum sínum, hún brosir
skömmustulega af því að hún er að bíða eftir
hugdettu um hvemig ævintýrinu hennar
með Nonna eigi að ljúka. Aftur situr hún í
eldhúsinu og leitar svara. Hvernig stóð á því
að það að gefa og þiggja breyttist í að þiggja
og þrjóskast? Þiggja og safna spiki? Þiggja
og gefast upp?
Einu sinni hafði Nonni sagt í símann:
Komdu til mín, Fína, við föram öðra vísi að.
Eg get hvort eð er ekki vanist þér, hvernig
ætti mér þá að gleymast að meta þig stöðugt
upp á nýtt? Og þau höfðu bæði hlegið. Svo
framarlega sem þau þurftu ekki að vera í
sama herberginu samdi þeim stórvel.
En ástarævintýri af slíku tagi í hrjóstrag-
um trjálausum dal meðal víðsýnna granna?
Hvað varð um rómantíkina án gönguferða,
án hljóðrar hvíldar í grasinu, gamla leiksins
sem einhver vísnasöngvari hafði látið sig
dreyma um í útvarpinu um daginn: Vor, ég
byggi hús, ef þú leggst á bakið er ég þakið...?
Engin ást án sameiginlegs húsnæðis? Jú,
kannski. Já... Hugljómun, og Fína brosir
eins og ung stúlka, hún hefur ekki brosað
svona fallega árum saman, með þeirri maka-
lausu tilfinningu að allur líkaminn brosi.
Ekki skánar það, segir hún ánægð við sjálfa
sig, lagar á sér gleraugun og teygir sig í sím-
ann án þess að standa upp af eldhússtólnum.
„Dagsfréttir? Góðan daginn. Ég ætlaði að
birta auglýsingu í dálkinum Kennsla og nám-
skeið. Textinn er: Svona fór ég að. Á þriðju-
dags- og fímmtudagskvöldum klukkan átta
hjá Fínu. Aðeins fyrir eiginkonur, nám-
skeiðsgjald eftir samkomulagi.“
Nú yrði uppi fótur og fít. Adrenalínbólgnir
eiginmenn þegar konur þeirra stíga upp í bíl-
ana rétt fyrir átta tvisvar í viku. Hvernig
þeir ganga um gólf, ýta sokkum úr vegi með
tánum, hækka allt of mikið í sjónvarpinu.
Það sýður upp úr kaffivélinni hjá þeim af því
að það var ekki rétt að henni farið. Forvitnar
öfundsjúkar eiginkonur sem hungrar í hefnd
og þyrstir í menntun. Gervallur táradalurinn
í uppnámi, kannski næsti dalur líka. Bflljós á
stangli í fyrstu, svo í hnapp utan við norður-
gluggann hennar Fínu. Kvennahlátur. Allir
vita hvað sameiginlegur hlátur getur verið
varhugaverður, allir nema karlamir, þeir
þurfa að spyrja um það fyrst.
Fína brosir enn og hellir upp á teið sitt.
Kaffivélin er tilbúin, einungis eftir að ýta á
hnappinn. Átti hún í ástarsambandi við
Nonna, sem kemst kannski ekkert í frosna
moldina á næstunni eftir allt saman?
Kannski er saga hennar rétt að byrja. Hverj-
um kemur það við? Þá birtast karlmenni
sveitarinnar.
„Af hverju ert þú allt í einu svona brosleit
og ánægð?“ spyrja grænfíngruðu mennirnir
sem Fína gefur afganginn af hjónabandssæl-
unni. Áður en langt um líður verða þeir búnir
að melta hana.
„Spyrjið Nonna,“ segir hún og hlær.
Höfundurinn býr í Húnavatnssýslu.
12 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 4. JÚU1998