Lesbók Morgunblaðsins - 11.07.1998, Qupperneq 6

á staðnum. Þegar fólk lá í veikindum í mínu
ungdæmi var því gjarnan fært Gvendarbrunns-
vatn, frekar en skolpið af þökum eða úr heima-
brunnum, þar sem þeir voru. Þannig hefur það
gengið í gegnum tíðina. Fólk plagað af sótthita
og annarri óáran, braggast frekar af fersku
bergvatni en brunngutli. Eg minnist þess að
heilsuveill faðir minn bað þess oft að sér yrði
sóttur „ískaldur vatnsdrykkur", og áminnti að
farið yrði með ílátið innundir bergið, yfir
bullaugað, þar sem það væri svalast. Þarna
brynnti maður sauðfé, sótti vatn í hús og skolað
var úr þvotti, ef aðstæður voru slíkar.
Áhöld eru um hvort Guðmundur góði hafi
nokkumtíma komið vestur á Hellna. Aldrei
heyrði ég talað um „Lífslind" á mínu heimili,
var þó sjötti ættliðurinn á jörðinni, faðir minn
hafsjór af þjóðlegum fróðleik, líkt og amma
mín, strangtrúuð, glögg og samviskusöm kona,
sem hafði búið á Skjaldartröð frá því á ofan-
verðri nítjándu öld. Aldrei nokkurntíma, eitt
einasta, aukatekið orð um „Lífslind".
Það er vissulega ánægjulegt að sjá að búið
er að byggja Gvendarbrunninn upp, eftir niður-
lægingartímabil sem verður ekki til umræðu.
Hér sannast hið fomkveðna; „Það sem eitt sinn
er brotið verður aldrei heilt“. Hann er lítið líkur
þeim Gvendarbrunni sem ég sótti í vatn vetrar-
langt, handa hrútfé fóður míns, og var snar
þáttur í leik og starfi æskuáranna. Það er e.t.v.
ekki aðalatriði, þó hefði verið hægt um heima-
tökin er hann var endurbyggður, að hafa sam-
ráð við systur mína sem bjó á Arnarstapa á
þeim tíma. Þá er búið að klína styttu af Heilagri
guðsmóður uppí klettinn yfir lindinni. Eg tel
mig ekkert síður trúaðan en hver annar, þó álít
ég þær framkvæmdir jaðra við náttúruspjöll.
Fyrst menn vilja koma Guðsmóðir fyrir þama,
hún er að sjálfsögðu allstaðar til blessunar, því
var hún þá ekki sett á þar til gerða súlu eða
stall, ekki múrað utaní bergið? Manneskjan er
ekki fær um að betrambæta handbragð himna-
sjólans.
Um svipað leyti vora önnur spjöll unnin vest-
ar á nesinu, og látin ótalin. Hleðslumaður tók
sig til, reif niður aldagamla fjárrétt á Djúpa-
lónssandi og hlóð upp kumbalda. Eg fer ekki
oft um sandinn en hef þó orðið vitni að því að
ferðafólk hefur álitið hann sögulegar minjar.
Það á að koma hverjum einasta steini fyrir aft-
ur þar sem hann var tekinn. Eða er þetta gert
með samþykki Náttúraverndarráðs?
Blekkingin er hættuleg. Með tímanum fer
fólk að trúa henni. Hér hafa verið gripnar á
lofti munnmælasögur, þeim hampað af ein-
hverjum hvötum, fyrr en varir era þær orðnar
að sannleika. Aðflutt farandsögn, sem frekar
varpar rýrð á merkilega sögu staðarins. Allt er
þetta efalaust besta fólk sem að þessu stendur
og gengur ekki annað en gott tíl. Ég efast þó
fullkomlega um réttmæti þessara aðgerða.
Minnumst merkrar sögu
Meiri fengur væri í að minnast stórfenglegr-
ar sögu staðarins á verðugan hátt. T.d. með
merkingum á minjum og stöðum, af nógu er
enn að taka. Fiskbyrgin í hrauninu við Hellna,
beitiskúratóftimar undir Fjárhúskletti, kjalrás-
irnar í klöppunum í Hlein, sem eru að líkindum
með elstu og merkilegustu minjum í plássinu.
Við lindina í Skjaldartraðartúni ætti að standa:
„Gvendarbrannur, lífslind Hellnamanna". A
það gætu allir sæst. Það á að kalla hlutina sínu
réttu nöfnum, annað er sögufólsun. Auðkenna
dys Axlar-Bjamar og annarra ógæfumanna á
Laugarholtinu og víðar, sem dæmdir vora til af-
töku á Laugarbrekkuþingi. Sem minnir á þann
merka sögustað, landnámsjörðina Laugar-
brekku, fæðingarstað Guðríðar Þorbjarnardótt-
ur, mikillar merkiskonu sem m.a gat Snorra,
sem var fyrstur hvítra manna borinn í Vestur-
heimi, og gekk suður til Rómar, kona öldrað. A
Laugarbrekku sat sjálfur Jöklasjólinn Bárður
Snæfellsás, meðan hann enn bjó meðal dauð-
legra manna. Síðar varð þessi merkisjörð
kirkjustaður sem Ásgrímur Hellnaprestur
(1758-1829), gerði frægan, að endemum, reynd-
ar. Staðurinn fer framhjá mörgum, þó „Gamla
Laugarbrekka", líkt og hún er kölluð í daglegu
tali, sé aðeins steinsnar frá veginum, með sín-
um ævafomu krikjurústum og merkilegu leg-
steinum. Þingstaðnum Þinghamri og Þingham-
arslág.
Sögu Hellna og sjávarplássanna Undir Jökli
væri tilhlýðilegur sómi sýndur með sjóminja-
safni, þar sem raldn væri saga þeirra í gegnum
aldimar. Slík stofnun, þó hún væri ekki stór í
sniðum, hefði ómetanlegt gildi, jafnt fyrir gesti
sem gangandi og myndi auka þann sívaxandi
straum ferðamanna sem eiga leið sína um nátt-
úraperlur og sögustaði Undir Jökli og styrkja
stöðu ferðamannaþjónustunnar. Þetta mættu
ráðamenn taka til athugunar og reyna jafn-
framt að koma skikk á troðningana, sem þeir
kalla þjóðveg, en era í rauninni engum bjóð-
andi, frá Heðarkasti vestur að Gufuskálum. Þá
væri vel til fundið að endurreisa spilið sem stóð
í Hellnafjömnni og endurbyggja Fjömbrann-
inn, sem horfið hefur í sandinn á síðustu ára-
tugum. Hvorttveggja hornsteinar sem eru að
gleymast í merkissögu plássins. Sem stendur
höllum fæti fyrir tilbúinni sagnfræði.
Höfundur er kvikmyndagagnrýnandi Morgunblaðsins.

TRYC
Morgunblaðið/Halldór Kolbeins
ABSTRAKT frá 1960.
ABSTRAKTUR
HEIMUR
NÍNA Tryggvadóttir var eitt
sinn spurð að því í blaða-
viðtali hvers vegna hún
málaði abstrakt. Og hún
var fljót að svara: „Æ, það
er af því heimurinn er svo
abstraktur.“ Halldór Lax-
ness rifjar þetta upp í
grein sinni um listakonuna sem birt er í bók-
inni Nína, í krafti og birtu, frá Almenna bóka-
félaginu 1982. Eins og fleiri listmálarar þess
tíma þegar það sem nú er kallaður abstrakt-ex-
pressjónískur stíll fór fyrst að gæta í grósku-
miklu listalífi New York-borgar á árum síðari
heimsstyrjaldar, mátti Nína oft svara slíkum
spurningum forviða blaðamanna og lista-
skríbenta, svo ekki sé minnst á allan almenn-
ing, sem oft vildi sem minnst af þessum þreif-
ingum sérvitra listamanna vita. Dótth Nínu og
eiginmanns hennar, Alfreds L. Copleys, Una
Dóra, rifjar upp að þegar sýningar móður
hennar stóðu fyrir dyrum heima á Islandi hafi
þess iðulega verið farið á leit við listakonuna að
hún sýndi frekar fígúratíf verk og landslag en
þetta sem hún kysi að kalla abstrakt. „Nú þeg-
ar þessar þreifingar era orðnar að viður-
kenndri listastefnu og hafa verið færðar í
ákveðið listasögulegt samhengi ætti hins vegar
að vera hægt að líta aftur til abstraktverkanna
eins og verka frá hverju öðru tímabili og njóta
þess sem þau hafa fram að færa,“ segir Una
Dóra. Myndirnar eru allar úr einkasafni henn-
ar og tilheyra síðasta tímabili listsköpunar
Ninu, frá 1960 fram til ársins 1967, - sem er sá
tími sem Nína taldi sjálf vera mikilvægastan á
listferli sínum. „Efth langt og strangt nám og
þreifíngar á ýmsum sviðum þá fann hún sig
endanlega í abstraktlistinni. Þetta var það sem
skipti hana mestu máli,“ segh Una Dóra og lít-
ur yfir sýningarsalinn á efri hæð Listasafns
Sigurjóns þar sem verið er að koma olíumál-
verkunum 20 fyrh.
Nína hafði stundað myndlistarnám hjá Ás-
í dag, laugardaginn 11. júlí, verður opnuð sýning
á abstrakt olíumálverkum Nínu Tryggvadóttur í Lista-
safni Sigurjóns Ólafssonar. Verkin eru úr einkasafni
dóttur listakonunnar, Unu Dóru Copley, oq spanna
tímabilið frá 1960 til 1967. HULDA STEFÁNSDÓTTIR
fjallar um sýninguna oq ræðir við Unu Dóru.
„ÞÓ AÐ málverkin verði mun einfaldari á síðustu æviárum Nínu er ekki þar með sagt að þau
verði einföld." Una Dóra Copley fyrir utan Listasafn Sigurjóns Ólafssonar þar sem í dag verð-
ur opnuð sýning á verkum móður hennar, listmálarans Nínu Tryggvadóttur.
6 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 11.JÚLÍ1998