Lesbók Morgunblaðsins - 29.08.1998, Blaðsíða 3

LESBðK MORGUNBLAÐSEVS - VILNMNC LISTIR
33. TÖLUBLAÐ - 73.ÁRGANGUR
EFNI
Itamar Even-Zohar
er ísraelskur menningarfræðingur, sem
hefur Island að áhugamáli og er að þýða
Njáls sögu á hebresku. Hann hefur fengist
við að skoða hvernig jaðarhópar og smáir
menningarheimar gera sig gildandi í sam-
skiptum við ráðandi heildir. I samtali við
Þröst Helgason segir hann sögu okkar ís-
lendinga raunar með ólíkindum. Hann tel-
ur kraft, sjálfstraust og trú á að geta orð-
ið miðpunkuturinn hafa verið drifkraft ís-
lendinga og segir, að sögu sjálfstæðisbar-
áttunnar yfirleitt þurfi að rannsaka betur.
Uppeldi
barna í fornöld eins og sagt er frá því í
fornsögum er næsta furðulegt í augum nú-
tímafólks. Það stingur í augu hve algengt
það var að foreldrar fælu öðrum uppeldi
barna sinna. Greinarhöfundurinn, Guðjón
Ingi Guðjónsson, segir að tala megi um
þrenns konar fóstur samkvæmt þcssum
frásögnum, þ.e. ómagafóstur, ftjálst fóst-
ur og þjónustufóstur. Norska fræðakona,
Else Mundal, telur að börn hafi verið í um-
sjá konu fyrstu árin, en eftir það hafi
fóstrar tekið við drengjum, en fóstrur við
stúlkubörnum.
Borgarskipulag
Onnur grein Bjarna Reynarssonar í röð
sem hann nefnir Við aldahvörf, fjallar
einkum um skipulag Reykjavíkur fram yf-
ir miðja öldina og þá með hliðsjón af stefn-
um og straumum i skipulagsmálum sem
bárust til landsins á sama tíma. Fyrsta
skipulagsvinnan var einföld, þ.e. að raða
niður húsum Innréttinganna í Kvosinni
vestanverðri og mynda þannig liina fyrstu
götu, Aðalstræti. Ymsar hugmyndir um
skipulag í Kvosinni komu fram á 19. öld,
t.d. vildi Sigurður málari tengja Tjörnina
við höfnina með skipaskurði.
Norðrið
er vítt, segir Ari Trausti Guðmundsson í
grein í greinaflokki sem hann ritar í Les-
bók í tilefni af ári hafsins. Greinin íjallar
um norðurslóðir í heild, sem bæði ein-
kennast af langvarandi birtu og þjakandi
löngu myrkri, en einnig af svala og ísalög-
um. Hvaða áhrif hafa slikar aðstæður á
fólk? En norðrið á líka sínar náttúruauð-
lindir og hinar eldri aðferðir til að lifa líf-
inu hafa skapað gildi og hefðir sem lúta
náttúrunni. Varkárni gagnvart henni og
virðing fyrir gjöfum hennar hefur átt sinn
þátt í að rányrkja hefur sjaldan orðið hlut-
skipti fólksins.
FORSfÐUMYNDIN: Þjóðleikhúsið frumsý nir í október leikrit eftir Ragnar Arnalds sem fjallar um séra Odd
og Solveigu ó Miklabæ. Af því tilefni fór leikhópurinn og aðrir aðstandendur sýningarinnar í vettvangs-
leiðangur norður í Skagafjörð í vikunni. Forsiðumyndina tók Golli af Vigdísi Gunnarsdóttur, sem leika
mun Solveigu, við svonefndan Solkupytt, þar sem sumar heimildir herma að komið hafi til uppgjörs milli
klerks og afturgöngu Solveigar.
UOÐAFLOKKI
KARL GUÐMUNDSSON ÞÝDDI
Á suðurleið, á fullrí ferð, í dögun,
fjallveg, og hleðslugarðar, grjót enn kalt,
framundan víða bjarmi og blik af pollum,
þá sveigði ég, og sé þá refínn, stjarfan
á miðri braut, og störum auga í auga.
Frumeðlið geystist um mig, er hann brá
snöggt við og þaut svo strábrúnt strikið burt.
Ó snotra höfuð, skott frægt, skjár í spurn,
sem Fólksvagninn minn blái og birting lýstu!
Hvort endurfæðing valdi vatnið, fýstin,
skrið aftrábak um hælisganga gólf:
ég verð mér leið að lesa um sjáldríð skelfda.
Seamus Heaney er eitt af höfuðskóldum Ira ó þessari öld. Ljóðið er úr Ijóðabókinni Seeing
Things frá 1991. Þýðandinn er leikari.
AÐ FERÐAST
OG FRÆÐAST
RABB
AÐ stefnir í enn eitt metáríð
í ferðaþjónustunni. Fyrstu
sjö mánuðina komu hingað
til lands 141 þúsund erlend-
ir ferðamenn, 14% fleiri en á
sama tímabili í fyrra. I júlí-
mánuði einum komu hingað
rétt tæplega 49 þúsund út-
lendingar en aldrei hafa fleiri erlendir
ferðamenn heimsótt Island í einum mán-
uði. Magnús Oddsson, framkvæmdastjóri
Ferðamálaráðs Islands, sagði í samtali
við Morgunblaðið fyrr í þessum mánuði
að margir samverkandi þættir hefðu
áhrif á þessa aukningu ferðamanna til
landsins, mikið og öflugt markaðsstarf,
aukin tíðni ferða til landsins og aukin
umfjöllun í erlendum fjölmiðlum auk
þess sem einstaka stórviðburðir á ís-
lenskri grundu hefðu haft sérstakt að-
dráttarafl.
Undanfarin ár hefur ný tegund ferða-
manna orðið áberandi, ekki bara hér á
íslandi, heldur víðast hvar í heiminum.
Um er að ræða fólk sem leitast eftir
áhugaverðri upplifun á ferðalögum sín-
um. Gamalreyndur aðili í ferðaþjónustu
hér á landi lýsti þessari breytingu eitt-
hvað á þann hátt að áður hafi gengið upp
að sækja hóp útlendinga út á flugvöll,
skella þeim upp í rútu og aka með þá um
landið. Þeim hafi nægt að skoða náttúr-
una út um bílrúðuna með stuttum stopp-
um á hefðbundnum áningarstöðum. En
nú sé öldin önnur, ferðamenn, jafnt þeir
sem ferðast um í rútum sem aðrir, vilja
lengri stopp á hverjum stað með
möguleikum á því að upplifa eitthvað
nýtt og áhugavert. Vilja sem sagt vera
þátttakendur frekar en eingöngu þiggj-
endur, og helst taka sjálfir þátt í skipu-
lagningunni.
Arlegar ferðakaupstefnur sem haldnar
eru víða um heim, nokkrar á ári hverju,
hafa undanfarið endurspeglað þessa þróun.
Islenskir ferðaþjónustuaðilar hafa ekki lát-
ið sitt eftir leggja við að kynna þá mögu-
leika sem bjóðast hér umfram aðra staði,
upplifun sein byggist á hinni sérstæðu
náttúru okkar og fólksfæð. Hún verður sí-
fellt dýrmætari söluvara kyrrðin og einver-
an sem við getum boðið erlendum stór-
borgarbúum í ógleymanlegri íslenskri nátt-
úru.
íslendingar eru hér greinilega vel með á
nótunum enda fjölgar þeim útlendingum
sem hingað koma ár frá ári, auk þess sem
vel virðist hafa tekist til við að beina hluta
umferðarinnar utan hefðbundins annatíma
sumarsins. Það er atvinnugreininni mjög
mikilvægt, sérstaklega með tilliti til nýt-
ingar fjárfestinga eins og gistihúsnæðis.
Þegar litið er til þróunar ferðaþjónust-
unnar, sem óhætt er að kalla einn helsta
vaxtarbroddinn í íslensku atvinnulífi, má
ekki gleyma þætti íslenskra ferðamanna.
Það er í raun eðlilegt að skipta markhópi
íslenskrar ferðaþjónustu í tvennt, annars
vegar útlendinga og hins vegar íslendinga
sem undanfarið hafa sýnt vaxandi áhuga á
ferðalögum um eigið land. Samkeppnin um
hvern ferðamann er hörð og í heimi frjálsr-
ar samkeppni þykir slæm þjónusta einfald-
lega fréttnæmari en góð þjónusta sem er
hreinlega talin sjálfsagður hlutur. Skilaboð
margra þjónustuaðila til viðskiptavina
sinna eru: „Láttu okkur vita ef þú ert óá-
nægð, aðra ef þú ert ánægð.“ Staðreyndin
er sú að það spyrst hratt út ef einhver tel-
ur sig fá lélega þjónustu.
Ein helsta krafa sem ferðamenn vilja
geta gert á hendur þeim sem selja þeim
ferðir á ókunnum slóðum er sú að seljend-
urnir séu vel upplýstir um „söluvöruna" og
fusir - að ekki sé talað um hæfir - til þess
að láta vitneskjuna í té. Þessi krafa hefur
orðið sterkari með árunum, fólk vill ferðast
og fræðast. I landi þar sem veður er lítt til
að stóla á, er enn mikilvægara en ella að
þessi þáttur þjónustunnar sé í lagi. Þegar
rok og rigning, þoka eða kuldi hamlar út-
sýni og útiveru er bót í máli að fá upplýs-
ingar um staðhætti hjá vel upplýstum og
áhugasömum leiðsögumanni.
Undirrituð hefur reynslu af því að fara í
hvalaskoðun þar sem enginn sást hvalurinn
en áhugaverðar upplýsingar frá leiðsögu-
manninum drógu úr vonbrigðunum. Auðvit-
að hefur verið skemmtilegra í þeim ferðum
þar sem hvalir hafa leikið sér í kringum
bátinn, en í hinu tilfellinu var ekki við neinn
að sakast og þeir sem stóðu fyrir ferðinni
drógu úr „skaðanum" eins og þeir gátu.
Ferð upp á jökul þai- sem þoka hamlaði út-
sýni og ekki dróst orð upp úr áhugalausum
leiðsögumanni fær hins vegar falleinkunn.
Þar klikkuðu menn á grundvallaratriðum.
Þá er til sóma sá háttur sem sumir hafa, að
bjóða aðra tilraun með verulegum af-
slætti, jafnvel ókeypis, ef veður eða önnur
utanaðkomandi sldlyrði hamla því að upp-
lifunin verði eins og til stóð. Slíkt skilar
sér í ánægju ferðamanna sem þó eiga
fæstir kost á að nýta sér kostaboðið því
þeir fylgja fyrirframskipulagðri áætlun
og jiurfa að halda sínu striki.
Islensk ferðaþjónusta á einfaldlega allt
undir því að vera samkeppnishæf, bæði á
innlendum og erlendum markaði. Allir
sem þar koma við sögu þurfa að leggja
metnað sinn í að gestir fari heim með vit-
neskju um sögu og staðhætti í fartesk-
inu. Þegar allt kemur til alls, er það jú
það sem verið er að selja.
I þessu ljósi er lofsvert framtakið sem
Atvinnu- og ferðamálastofa Reykjavíkur-
borgar stóð fýrir í vor, annað árið í röð.
Þá voru í kjölfar könnunar, sem gerð var
meðal ferðamanna sumarið 1996, haldin
þrjú stutt og ókeypis námskeið fyrir
starfsfólk í ferðaþjónustu. Markmiðið var
að bæta upplýsingamiðlun til ferða-
manna í borginni og voru þátttakendur á
námskeiðinu m.a. starfsfólk hótela, versl-
ana og veitingastaða, leigubílstjórai- og
strætisvagnabílstjórar svo eitthvað sé
nefnt. Það er vonandi að námskeið af
þessu tagi verði í framtíðinni ómissandi
hluti af uppbyggingu ferðaþjónustu um
allt land, hvort sem þau eru haldin af op-
inberum aðilum eða af ferðaþjónustufyr-
irtækjum fyrir starfsfólk sitt. Það er
nefnilega ekki meðfæddur hæfileiki að
veita góða þjónustu, heldur krefst skiln-
ings á eðli starfsins og væntingum við-
skiptavina auk þekkingar á söluvörunni.
HANNA KATRÍN FRIÐRIKSEN
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 29. ÁGÚSTI998 3