Lesbók Morgunblaðsins - 10.07.1999, Blaðsíða 9

HONUM leið best innan þess-
ara veggja, í íbúðinni, í þessu
lirfuhíði sínu; leið best þegar
hann hafði getað verið einn
sem lengst án þess að sjá
neinn eða heyra neinn nema
kannski sendlana sem
færðu honum eitthvað í
svanginn eftir pöntun. Oftast komst
hann þó hjá því að hafa bein sam-
skipti við þá með því að biðja ein-
faldlega um að þeir skildu send-
inguna eftir á dyramottunni
þegar hann pantaði. Og hann
svaraði þeim aldrei í dyra-
símann þegar þeir hringdu
niðri heldur þrýsti bara á
opnunarhnappinn og
hleypti þeim inní bygging-
una. Hann fjarpantaði
gjarna flatbökur og ann-
an skyndimat með hjálp
tölvunnar; merkti við
það sem hann vildi í við-
eigandi reiti á vefsíðum
matsölustaðanna, fjarg-
reiddi með greiðslukort-
inu, fyllti út enn aðra
reiti og þurfti ekki að
tala við lifandi sálu. Auð-
vitað borðaði hann ekki
bara þetta skyndifæði
heldur reyndi að hafa
mataræðið fjölbreytilegt
enda af nógu að taka. Æ
fleiri veitingahús buðu uppá
pöntunar- og heimsendingar-
þjónustu á vefnum. Hann varð
samt að viðurkenna að hann
læddist stundum írammá gang
þegar hann heyrði sendlana koma
upp í lyftunni eða beið þeirra þar eftir
að hafa opnað niðri - hann vissi ekki af
hverju, kannski af einhverri þörf fyrir
nærveru sálar þótt það hljómaði nú heldur
asnalega -; stóð bakvið hurðina og hlustaði
eftir því þegar viðkomandi sté útúr lyftunni.
Og hann féll oft - oftast - í þá freistni þegar
kínverska stelpan kom með sunnudagsmatinn
- hann fékk sér alltaf kínverskt á sunnudög-
um - að njósna um hana gegnum gægjugatið.
Hann sá hana teygða og kúpta langt inní
göngum gatsins, sá svartan kollinn og sítt
gljáandi tinnuhárið, sá grannan búkinn í ýktri
þrívídd og rétt eygði fæturna langt niðri,
einsog tuttugu hæðum fyi-ir neðan, og hún öll
svo óralangt í burtu en samt svo nærri að
hann heyrði hana nánast anda, nam smelli í
lokum eða urg í rennilásum þegar hún opnaði
töskuna sína og lagði matinn í loftþéttum
plastumbúðum á mottuna. Og hann þóttist
viss um að hún hlyti að vera falleg, með fín-
legt andlitsfall, einsog brúða, og lítil sæt
brjóst, einsog epli, og var oft kominn á
fremsta hlunn með að opna dyrnar, standa
augliti til auglitis við hana og sjá í fyrsta
skipti hvernig hún liti út, óskæld. En hann
hrökk alltaf frá hurðinni þvi að skyndilega
fannst honum hún geta skynjað návist sína,
skynjað þessar njósnir, þennan skammarlega
gægishátt. Hann kófsvitnaði og hljóp í fáti
inní stofu, og um leið hringdi hún dyrabjöll-
unni, eitt langt og tvö stutt, einsog hann hafði
sent fyrirmæli um. Eftir nokkra hríð tókst
honum þó að róa sjálfan sig með rökhugsun:
Láttu ekki svona. Hún getur ekki heyrt í þér,
getur ekki fundið fyrir þér. Pú ert í öruggri
fjarlægð bakvið stáldyrnar. Og svo þegar
hann heyrði lyftuna hverfa niður á ný, gekk
hann aftur fram og opnaði dyrnar af fyllstu
varúð, smárifu, hafði öryggiskeðjuna á og
gægðist með öðru auganu útá ganginn; ekki af
því að hann óttaðist að hún væri þarna ennþá
heldur vegna þess að hann vildi ekki hitta
þessa hnýsnu nágranna sína sem alltaf gátu
átt leið hjá, nennti ekki að þurfa að bjóða góð-
an dag og tala um veðrið eða síðasta knatt-
spyrnuleikinn í sjónvarpinu þótt hann hefði
séð hann.
Annaðslagið fékk hann þó skyndileg útþrár-
köst, rauk úr íþróttagallanum sem hann gekk
í innandyra, gramsaði í fataskápnum, dró
fram jakkafötin sem hann hafði notað í vinn-
unni á skrifstofunni áður fyrr og viðeigandi
skyrtu - grímubúninginn, einsog hann kallaði
þessa larfa orðið skellti sér i þetta, fór í
smekkgreina hann, kyngreina hann, kyn-
hneigðagreina hann, eyðslugreina hann. Hví
skyldi hann annars hafa fengið alla þessa aug-
lýsingabæklinga frá hjúskaparmiðlunum
nema af því að tölvurnar vissu að hann var
fráskilinn og gagnkynhneigður? Eða hví
skyldi hann hafa fengið alla þessa pésa um
tölvur rétt eftir að íyrirtækið sem hann vann
hjá ákvað að draga úr kostnaði með því að
neyða starfsmenn (reyndar ekki hann) til
þess að gerast einyrkjar og selja því síðan
fjarvinnu sína? Og auðvitað henti hann
gömlu tölvunni sinni og keypti sér nýja
af fullkomnustu gerð til þess að vinna
á og náttúrlega með mótaldi, vefvafr-
ara og hljóðkorti, og lét svo líka eftir
sér að kaupa skanna til þess að geta
tölvutekið ýms skjöl eða bara ljós-
myndir því að hann var mikill
áhugamaður um ljósmyndun.
Hann hafði tekið mikið af mynd-
um hér áður fyrr, átti enn góða
myndavél og hafði að undan-
förnu unnið að athyglisverðri
(fannst honum) myndaröð af ná-
grannakonum sínum; tók á laun
myndir útum gluggana, nokkurs-
konar náttúrulífsmyndir af út-
hengingum og inntekt þvotts;
bjóst við að það væri þessi ómót-
stæðilegi gægisháttur sinn sem
réð því. En hann varð að hafa eitt-
hvert tómstundagaman; gerði
heldur engum mein með þessum
myndatökum, framkallaði allt sjálf-
ur heima og skannaði sumar inní
tölvuna.
Það var stuttu eftir að hann gerðist
fjarvinnandi sem hann tók endanlega
ákvörðun um að loka umheiminn úti þótt
þessi innilokunarþörf hefði ekki komið
yfir hann í einu vetfangi heldur
smámsaman, án þess að hann tæki eig-
inlega eftir því. Hún smaug bara ein-
hvernveginn inní hann og sýkti hann einsog
ósýnileg veira. Nei, þetta var ekki rétt líking.
Hér var engin veira á ferðinni, enginn sjúk-
dómur heldur eðlileg þróun, eðlileg viðbrögð
við þessum heimi. Hann varð sattaðsegja
mjög feginn þegar fyrirtækið ákvað að fjar-
vinnsluvæðast. Þannig komst hann hjá þeirri
daglegu krossgöngu að fara í vinnuna, komst
hjá því að ferðast yfir þvera borgina kvölds og
morgna, í mannþrönginni. Og hann gekk
skrefi lengra með því að loka á heiminn. Sem-
sagt enginn sjúkdómur, einungis heilbrigð
skynsemi. Og svo má kannski bara segja að
einvera hafi alltaf verið honum eðlislæg. Hann
var einbimi, lék sér mjög mikið einn í æsku;
hafði alltaf verið sjálfum sér nógur hvað fé-
lagsskap snerti. Það vai- nú einmitt það sem
konan hans fýrrverandi hafði kvartað mest yf-
ir. Hvað hann lifði mikið í eigin heimi. Og þau
skildu, eða réttara sagt skildi hún við hann.
Hann hafði ekki gert sér neina grein fyrir því
að hann tæki aldrei neitt tillit til hennar,
einsog hún sagði, eða öskraði, þegar hún fékk
þessi, ja, ástleysisköst sín. Hann hafði verið
almennilegur við hana og jafnvel bara mjög
góður og elskað hana, hélt hann, en gat bara
ekkert að því gert að honum leið best með
sjálfum sér. Og því kom honum sattaðsegja
ekkert á óvart - svona eftirá að hyggja - að
hún skyldi hlaupast á brott með einhverjum
náunga sem hún hafði kynnst í vinnunni og
tók svo mikið tillit til hennar, sagði hún. Og
hann var eiginlega feginn að hún skyldi fara
og feginn að þau áttu engin börn; þá var ekki
fyrir neinum að sjá og hann laus allra mála.
Hann var samt enginn slóði þótt hann hefði
sagt skilið við umheiminn og konuna; leyfði
sér að fullyrða að hann væri vinnuþjarkur,
jafnvel bara vinnualki; beitti sig járnaga og
lifði nokkru meinlætalífi, fór á fætur klukkan
hálfsjö á morgnana og settist við tölvuna, að
vísu ekki til þess að vinna heldur til að lesa
blöðin á vefnum, á fastandi maga sem honum
fannst tilhlýðilegra líkamsástand við slíka iðju
en kviðfylli, einhvemveginn í meii-a samræmi
við efnið. Þó að hann hefði reynt að slíta sem
mest bein tengsl við umheiminn vildi hann
fylgjast með því sem var að gerast þarna úti;
innst inni, bjóst hann við, til þess að staðfesta
enn frekar þessa ákvörðun sína að inniloka
sig/útiloka hann, og þá sannfæringu að eyði-
eyjan hans væri vin í malbiksmörkinni og
rúskinns-
skóna, og var
stokkinn af stað; hljóp
niður stigana í hendingskasti, sex hæð-
ir og útá götu. En hann komst sjaldnast
lengra en fáeina metra: honum fannst fólk
einhvernveginn stara á sig, einsog hann væri
nývirkið en það nautið. Kannski var það hárið
sem hann hafði ekki klippt svo lengi eða
skeggið sem hann hafði ekki heldur rakað guð
mátti vita hvað lengi; nennti því hreint ekki.
Og hann hraðaði sér aftur upp, hljóp stigana -
treysti ekki lyftunni - og náði móður og
másandi uppá stigapallinn sinn aftur, reif lyk-
ilinn upp, opnaði dyrnar í einni svipan, skaust
inn og skellti í lás. Svo hallaði hann bakinu
uppað þungri og þjófheldri stálhurðinni með-
an hjartað dældi blóði einsog það ætti lífið að
leysa og lungun þöndust og hnigu af enn meiri
ákefð. Og þegar líkami hans náði loks jafn-
vægi á nýjan leik, fann hann hve mikill léttir
það var að vera kominn heim aftur, kominn
aftur á eyðieyjuna í mannhafinu og malbiks-
sjónum, hve mikils virði það var að vera á ný
orðinn Robinson Crusoe, án Frjádags, vel á
minnst, án Frjádags, aleinn. Já, oft kallaði
hann sjálfan sig Robinson í huganum og stytti
það meiraðsegja stundum í Robbý. Hann
hafði leyft sér að nota þetta nafn síðan hann
hringdi - gerði þessa undantekningu því að
nauðsyn brýtur stundum lög - og lét skrá sig
á Robinsonslista auglýsingaskrifstofanna til
þess að fá ekki lengur allan þennan áróðurs-
óþverra í póstkassann, öll þessi bréf og bæk-
linga sem hann hafði fengið áður en hann lok-
aði sig inni. Hann minnti að hann hefði séð
það í sjónvarpinu að hægt væri að komast á
þennan lista. Hvort það voru Neytendasam-
tökin sem stóðu fyrir því að fá auglýsingastof-
ur til að taka þátt í þessu eða einhver hreyfing
sem vildi vernda einkalíf almennings fyrir
stórabróðurhneigðum fyrirtækja og ríkisins,
vernda menn fyrir miðlægum gagnagrunnum
og upplýsingabönkum. Samt varð hann að
játa að áður fyrr, áður en hann lokaði á heim-
inn, hafði stundum verið notalegt að fá bréf,
persónulegt bréf, einsog frá góðvini, þótt
vitað að einhver tölvan
hefði stflað það á sig; þó ekki
væri nema tilskrif frá þvottaefnaverk-
smiðju, kannski með svolitlu sýnishorni af við-
komandi undrauppþvottalegi í litlu plast-
umslagi límdu við bréfið, eða frá bílaumboði
sem bauð eðalbifreiðir á ómótstæðilegum
kjörum, og allt skreytt brosandi stelpum á
löngum leggjum sem virtust eiga þá heitustu
ósk að koma akandi allsberai- á tryllitækinu
uppí til manns.
Hann viðurkenndi að mörgum fyndist þetta
eflaust geðklofalegur tvískinnungur ef þeir
sæju hvernig hann sat við tölvuna sína daginn
út og daginn inn og ýmist vann eða vafraði um
netheima; geðklofalegur tvískinnungur að
vera svona mikið á móti því að upplýsingar
um hann væru geymdar í ýmsum tölvum,
hann sem vann á tölvu, hann sem vann fjar-
vinnu, fékk gögn netsend frá höfuðstöðvunum,
afgreiddi fyrirsett verkefni, sendi úrslausnir
til baka eftir tölvuleiðum og fékk síðan greidd
laun fyrir inná bankareikninginn sinn eftir
sömu leiðum. Honum fannst svolítið skrýtið
að hugsa til þess að vinnan og greiðslan var
eiginlega sýndarveruleiki. Hann prentaði
aldrei út þessi gögn heldur vann úr þeim á
skjánum og sendi þau til baka. Og peningarn-
ir voru heldur aldrei áþreifanlegir því að þeir
voru ekkert annað en tölur sem bh’tust á
skjánum þegar hann fjarleit í bankareikning-
inn sinn þótt þeir umbreyttust reyndar í mat-
inn sem hann pantaði. En hann gat ekki að
því gert að honum varð órótt þegar hann
hugsaði til allra þeirra upplýsinga sem til voru
um hann einhverstaðar þarna úti, á sveimi í
tölvum sem biðu færis að afklæða sál hans,
bera öll hans leyndarmál á torg. Og hann var
nánast handviss um að tölvurnar og tólin
spjölluðu saman, jusu hver af sínum visku-
brunni, báru saman stafrænar og rafrænar
bækur sínar og hann vissi - hafði fengið sönn-
un fyrir þvi í áróðurs- og auglýsingapóstinum
sem barst honum áður en hann gerðist Robin-
son - að tölvurnar höfðu tök á að sálgreina
hann, stéttgreina hann, kaupgreina hann,
t
r
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 10. JÚLÍ 1999 9l