Lesbók Morgunblaðsins - 11.12.1999, Qupperneq 6

Á haustdögum var tekinn
í notkun nýr sýningar-
salur í höggmyndasafni
Carl Milles í Stokkhólmi.
Opnunarsýningin eró
verkum rússneska mólar-
ans Kazimirs Malevichs.
INGA BIRNA EINARS-
DÓTTIR skoðaði
sýninguna og salinn.
ÞAÐ var Johan Celsing sem teikn-
aði nýja sýningarhúsið og hlaut
hann nýlega verðlaun Sænska
arkitektafélagsins fyrir hönnun
sína.
Málverk Malevich koma úr
Rússneska safninu í St. Péturs-
borg og mun þetta vera í fyrsta
sinn sem þessi verk eru sýnd á Norðurlönd-
Kazimir Malevich fæddist í Moskvu 1878 og
stundaði þar listnám. Hann ferðaðist til París-
ar og Miinchen, þar sem hann drakk í sig þær
listastefnur sem réðu ríkjum. Listamenn eins
og Matisse, Picasso og Braque höfðu mikil
áhrif á hann og hann heillaðist af stefnum eins
og kúbisma og futurisma. Hann þreifaði sig
áfram með þessar stefnur fram til ársins 1913
er hann hóf tilraunir til þess að „frelsa mynd-
efnið frá öllu hlutlægu,“ eins og hann sagði
sjálfur frá síðar. Afraksturinn var mynd af
svörtum ferningi á hvítum gnjnni. Hann gekk
skrefí lengra en samtímamenn, sem voru í
svipuðum hugleiðum og varð fyrstur til að
mála hreint abstrakt. A næstu tveimur árum
málaði Malevich 39 myndir í þessum dúr, þar
sem myndefnið eru svartir eða rauðir hringir,
ferningar eða krossar á hvítum grunni. Hann
kallaði þetta „suprematisma" og átti það að
verða súperlist, sem gæti smitað út frá sér og
breytt samfélaginu. Hann var mjög trúaður
og hefur verið sagt, að hann hafí jafnframt
þessu verið í trúarlegum hugleiðingum.
Það er ekki auðvelt að lýsa þessum mynd-
um. Þær hafa yfír sér yfirnáttúrulegan og
andlegan blæ, sem best er að upplifa í návígi.
Veturinn 1915-16 er haldin sýning á nýjum
myndum Malevich í Moskvu og vakti hún-
mikla athygli. Upp frá því varð hann sjálfskip-
aður forsprakki rússnesku avant-garde-lista-
mannanna.
Þessar einlitu myndir þróast svo út í sup-
rematiskar samsetningar, sem einkennast af
abstrakt geometriskum formum sem svífa um
og skapa hreyfingu og viðnám í myndfletin-
um. Þær einkennast af léttleika og litagleði.
Malevich var mjög í mun að fólk túlkaði
ekki myndir hans. Hann vildi að áhorfandinn
upplifði þær án nokkurrar tengingar við raun-
veruleikann.
Á sýningunni eru nokkrar myndir frá þessu
tímabili og óhætt að segja að formin hreint og
beint iði á myndfletinum, litlir og stórir fern-
ingar og þríhyrningar í sterkum litum.
Árið 1918 sneri hann sér aftur að því að
mála einlitar myndir með ferningum og kross-
um á hvítum grunni. Þegar hann hafði málað
hvítan kross á hvítpm grunni hætti hann allri
listsköpun. Honum fannst hann ekki hafa
fleira til málanna að leggja.
Það var svo ekki fyrr en á síðari helmingi
3ja áratugarins, að Malevich fór að þreifa sig
Kazimir Malevich: Suprematism -1916
áfram með suprematismann á ný. Hann bætti
við hlutum og fígúrum í myndirnar, sem hann
taldi nauðsynlegt til að áhorfendurnir gætu
skilið myndirnar betur. Bróðurpartur verk-
anna á sýningunni er frá þessu skeiði. Það er
auðveldlega hægt að rekja sig í gengum þró-
unina hjá honum á árunum 1928-32. Mynd-
irnar einkennast af dulúðugum og andlitslaus-
um fígúrum, sem hafa yfír sér
óraunveruleikablæ þar sem þær svífa um
myndflötinn. Oftar en ekki í eyðilegu og flötu
landslagi. Eftir því sem tíminn líður verða
persónumar sífellt geometriskari og svífa á
einlitum myndíleti. Bændur eru honum hug-
leikið myndefni. Margar mynda á sýningunni
bera heitið „bændur“ og sýna fólk við vinnu á
akrinum.
Malevich fékkst við ýmislegt annað en að
mála. Hann myndskreytti matarstell, auðvitað
í suprematiskum stíl. Hann teiknaði hús, sem
6 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS - MENNING/LISTIR 11. DESEMBER 1999
H