Lesbók Morgunblaðsins - 03.06.2000, Blaðsíða 13

Lesbók Morgunblaðsins - 03.06.2000, Blaðsíða 13
Hríðarbylur 11. febrúar síðastliðinn var með þeim mestu og lengstu á höfuðborgarsvæðinu. Hann stóð i um 6 tíma og meðalvindhraði var 17 m/s. ÍSLENSK VEÐURMET 7 HRÍÐARVEÐUR EFTIRTRAUSTA JÓNSSON íðdegis þ.ll. febrúar sl. gerði óvenju langvinnan hríðarbyl í Reykjavík. Spurningar vöknuðu því um tíðni slíkra hríðarbylja. Nú er það svo að ekki er auðvelt að skilgreina hvers konar veður eigi að telja hríðarbyl. Sú skil- greining sem hér er notuð á ekki að teljast end- anleg á neinn hátt og mótast óneitanlega af þessu eina veðri. Veðurathuganir hafa verið gerðar eftir nánast sama vindhraða-, skyggnis og veðurflokkunarlykli frá og með 1949 eða í rúma hálfa öld. Athuganir frá Reykjavík eru til á 3 klukkustunda fresti allt þetta tímabil og því eðlilegt að miða við það í leit að ámóta veðrum. Eftirfarandi skilgreining var notuð: Skyggni skyldi vera minna en 800 metrar, vindhraði meiri en 5 m/s og hiti lægri en 1,5 stig. Alls fundust 360 slíkar athuganir á tímabilinu. Langalgengast er að veður af þessu tagi standi ekki nema í 1 athugunartíma eða minna, þannig að byljirnir voru 298. Febrúarbylurinn stóð í 3 athugunartíma (kl. 18, kl. 21 og kl. 24.), þ.e.a.s. í að minnsta kosti 6 klukkustundir. Reyndar voru klukkustundirn- ar 9. f Ijós kom að það er ekki oft sem bylur í Reykjavík hefur staðið samfellt svona lengi eða aðeins 8 sinnum á 52 árum. Meðalvindhraði í febrúarbylnum var 17 m/s og sé leitað eftir meiri eða sama vindhraða verða tilvikin sem eftir standa ekki nema 3. Harðastur á þennan kvarða sem miðast mest við lengd var vestan- bylur sem gerði aðfaranótt 17. febrúar 1949, en þá var meðalvindhraði 21,4 m/s. Aðfaranótt 19. janúar 1952 var svipaður bylur og í vetur (en af austri) og sömuleiðis 16. febrúar 1970 (af suð- austri). Lengsti bylurinn var hins vegar 30. til 31. janúar 1952. Hann var af vestri og stóð í 4 at- hugunartíma en meðalvindhraði var ívið lægri en í nýja bylnum eða 14 m/s. Mjög mikið snjóaði í bylnum 1952 og mældist snjódýpt að morgni 31. janúar 42 cm og daginn eftir var snjódýptin komin upp í 48 cm. Skyggni í febrúarbylnum var lengst af 400 til 600 metrar og má því segja að ekki hafi runnið í alveg samfellt kóf nema stund og stund. Skyggni í byl og stormi hefur ekki farið niður í lykiltölu 0 (innan við 100 m skyggni) í Reykjavík síðan hinn eftirminnilega morgun 4. janúar 1983. Sá bylur stóð hins vegar ekki lengi þótt harður væri. En fyrst farið var að leita að byljum í Reykja- vík var lítið mál að leita víðar. Á Akureyri reyndust 713 athuganir frá 1949 falla undir bylsskilgreininguna að ofan. Kom frekar á óvart að munurinn skyldi þó ekki vera meiri og þegar nánar er að gáð er það lengd bylja sem fremur greinir staðina að heldur en fjöldi til- vika. Byljir á Akureyri voru 337 á tímabilinu eða aðeins um 40 fleiri en í Reykjavík. Lengsti bylurinn var þó miklu lengri eða 13 athugunar- tímar. Nálgast það 2 sólarhringa. Þetta var 12. til 13. febrúar 1973. Nokkrir aðrir byljir eru meir en 10 athugunartímar að lengd. Engin stöð á Vestfjörðum hefur athugað samfellt 8 sinnum á sólarhring frá 1949 en með því að setja saman stöðvamar á Galtarvita og í Bol- ungarvík má fá nánast samfellu. Nú eru byljir sjálfsagt aðeins mistíðir á þessum tveimur stöðvum en samanburðurinn við Akureyri og Reykjavík er fróðlegur því á tímabilinu reynd- ust vera 2587 athuganir með byl. Mun það vera lengd fremur en tíðni sem gerir mesta muninn. Austur á Dalatanga voru athuganirnar 1455 og 1034 á Stórhöfða í Vestmannaeyjum. Á síðast- nefnda staðnum gerir hvassviðratíðnin útslagið. En fyrst fundist hafa „verstu“ byljirnir í Reykjavík og á Akureyri er þá ekki hægt að finna verstu byljina á landinu í heild? Þá hrúg- ast upp álitamálin um skilgreiningar. Hér skal þó gerð tilraun sem að vísu tekur aðeins annað viðmið en gert var hér að ofan. Vindur skyldi nú vera yfir 20 m/s, skyggni innan við 500 m og frost meira en 10 stig. Manndrápsveður, ekki satt. Alls fundust 214 athuganir í gagnaskrá Veðurstofunnar sem falla undir þessa skilgrein- ingu. Allstór hluti þeirra, alls 84 athuganir, var gerður á hálendinu, þ.e.a.s. á Hveravöllum, í Sandbúðum eða Nýjabæ. Eftír standa 130. Strax kemur í ljós að fyrir 1963 eru aðeins 3 at- huganir sem ná kröfunum og var það 2. dag gagnaraðarinnar (2. janúar 1949) á Raufarhöfn og Grímsstöðum á Fjöllum. Eftir 1981 koma at- huganir af þessu tagi mjög sjaldan fyrir í byggð. Langflestar athuganir falla á örfá ár, árin 1966, 1968 og 1969 eru með samtals 78. Margir munu átta sig á að þetta er einmitt á hafísárunum svokölluðu og má vafalaust túlka sem enn eina vísbendingu um þær miklu breytingar sem verða á veðurlagi þegar hafís liggur við land. Það er líka eftirtektarvert að slæðingur af at- hugunum af þessu tagi er í byggðum allt fram til 1981, en lítið eftir það. Kannski marka árin 1963 og 1981 raunverulegt upphaf og endi hafís- áranna norður undan og 1966 var lítill ís hér við land. En reyndar eru það örfá veður sem skila flestum athugunum. Fárviðrið í lok janúar 1966 er með 13 athuganir, 4. febrúar 1968 með 7, dagamir 18 til 22. mars 1968 með 6,1. aprfl 1968 með 6,15. janúar 1969 með 12,5. mars 1969 með 10 og 25. tíl 26. mars 1970 með 8. Hér er alls staðar miðað við athuganir í byggð. Hlutur Vestfjarða er langmestur, en ein og ein athugun er í öðrum landshlutum. Meira að segja bæði í Vestmannaeyjum og Reykjavík. Margt bendir til þess að á 19. öld hafi nístingshríðar af þessu tagi verið mun tíðari en á þeirri 20. Aldrei var getið um skyggni í veðurathugunum þess tíma og samanburður af því tagi sem hér er notaður því dálítið erfiður gagnvart eldri athugunum. Verst athugana í þessum mælikvarða sem hér er notaður má teljast sú frá Hombjargsvita kl. 15 hinn 5. mars 1969. Vindhraði var 26,7 m/s, skyggni 100 metrar og frost 19,3 stíg. Höfundurinn er veðurfræðingur. ÓMAR SIGURÐSSON SORG Dansaðu við vindinn sólina, regnið og dauðann. Farðu hamförum vertu sem norðanbál. Breystu í ljón sem slítur bráð sína í sundur. Vertu sem malandi köttursem situr í fangi gamallar konu. Vertu sem ungabarn sem liggur varnarlaust í vöggu. Og ef þú erfc þetta komdu þá til mín huggaðu mig taktu í hönd mína og lát mig hverfa með þér. Höfundur er verslunarmaður í Reykjavík. HELEN HALLDÓRS- DÓTTIR PERSINN Spámaðurinn frá landi hans lifir ekki lengur Hvað það þýðir fyrir hann er ekki alveg ljóst Hlaðinn hinum þungu byrðum hlakkarhann til dauðans sem nálgast óðfluga Það glampar á ljáinn Hvassar tennur dauðans glitra í ljósinu frá hálfmánanum Yfirhöfðum þeirra ferðast máninn óöruggur Hefur ekkert takmark Aðlokum opnarhann munninn og út vellur lygin um hinn dulda heim ljóðl- istarinnar Fögur orðin eru skjallandi en missa marks Þau eru ekki afréttri tækni Hann reyndi með tækni spá- mannsins en mistókst Höfundur býr í Svíþjóð. Leiðrétting Rangt höfundarnafn I Lesbók 20. maí sl. birtist grein um tízk- una undir fyrirsögninni Listform ímynda- sköpunar. Höfundur var sagður vera Vil- hjálmur Valdimarsson en föðurnafnið var því miður rangt. Vilhjálmur er Vilhjálmsson og leiðréttist það hér með. Era hann og les- endur beðnir velvirðingar. LESBÓKMORGUNBIAÐSINS - MENNING/LISTIR 3. JÚNÍ 2000 1 3

x

Lesbók Morgunblaðsins

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.