Lesbók Morgunblaðsins - 12.08.2000, Blaðsíða 10

LAUN
HEIMSINS
SMÁSAGA EFTIR JÓN R. HJÁLMARSSON
AÐ VAR komið talsvert fram yf-
ir miðnætti. Allir höfðu etið eins
og þeir gátu af þorramatnum,
borð höfðu verið rudd, skemmti-
atriðum var lokið og dansinn
dunaði. Salur félagsheimiiisins í
Skjólborg var þéttskipaður og
allir í samkvæmisskapi. Nokkuð
bar á ölvun, en ekki meira en við var að búast
við slíkt tækifæri. Það var gleði og glaumur í
samkomuhúsinu og fólkið dansaði og duflaði,
söng og masaði í hverju skoti. En utan veggja
ríkti vetramóttin köld og dimm og hann gekk
á með allhvössum snjóéljum öðru hverju. Þar
úti stóðu líka bflar samkomugestanna á víð og
dreif kringum húsið og í mörgum þeirra sat
líka fólk og virtist skemmta sér þar ekki síður
en þeir sem voru innan dyra. Það skvaldraði
og söng, brennandi vindlingar glóðu eins og
rauð augu í myrkrinu og það glampaði á flösk-
ur sem gengu frá manni til manns. Þetta var
sem sagt reglulegt þorrablót með öllu, sem
því fylgdi, og fólkið hátt uppi. Svona hafði
þetta gengið til öll þau ár, sem séra Sólmund-
ur hafði verið prestur þarna, nema hvað hon-
um virtist að heldur færi ástandið versnandi.
Prestinum hafði að venju verið boðið á blót-
ið og þar hafði hann flutt stutta ræðu eins og
hann var vanur, etið þorramat með sóknar-
börnum sínum, helgið að kímilegum dags-
skráratriðum og skemmt sér prýðilega. En
eftir að dansinn komst í algleyming og hljóm-
sveitin ætlaði allt að æra með hávaða undi
hann ekki þarna lengur. Hann var líka einn,
því að konan hans hafði ekki komist með hon-
um í þetta skiptið, og hann ákvað því að fara
heim enda komið langt fram á nótt. Honum
fannst líka að hann hefði ekkert við að vera
þama lengur. Dans og drykkja var honum
ekki að skapi og oft hafði honum liðið illa
vegna kærluleysis og veraldlegs lifemis sókn-
arbama sinna en lítið getað að gert. En nú var
lfldegt að á þessu yrði breyting til hins betra.
Hann hafði beitt sér fyrir þvi í sýslunefndinni
að stofnuð yrði héraðslögregla og hlutverk
hennar var einmitt að líta eftir samkomuhaldi,
umferð á vegum og stöðva þann ósið, sem
þama hafði legið í landi, að menn væra undir
áhrifum áfengis og jafnvel ölvaðir við akstur.
Það var einmitt á þorrablótum og hliðstæðum
samkomum, sem hætta var á slíku framferði,
þegar flestir vora meira eða minna við skál.
En hann vildi helst vera farinn heim, áður en
héraðslögreglumennimir kæmu og færa að
rasla til meðal sóknarbama hans.
Séra Sólmundur gekk fram í anddyrið, fór í
frakkann, setti upp loðhúfuna, vafði trefUinum
þétt um hálsinn og gekk síðan út í náttmyrkr-
ið og kuldann. Hann skimaði í kringum sig og
undraðist að hann skyldi ekki sjá lögreglubfl-
inn á hlaðinu. Þeim góðu mönnum bar þó
sannarlega að láta sjá sig héma á blótinu. Til
þess vora þeir og ekki mundi af veita. Brátt
liði að þeim tíma að eitthvað af fólkinu færi að
tínast heim og þá var eins gott að líta eftir því
að menn settust ekki ölvaðir undir stýri eins
og stundum hafði komið fyrir áður og þá hlot-
ist af því óhöpp og jafnvel slys.
Slíkt átti nú að heyra fortíðinni til því að
upp vora rannir nýir tímar. Lög og regla
skyldu sett í öndvegi í þessu héraði í stað
þeirrar lausungar og afskiptaleysis yfirvalda,
er svo lengi hafði viðgengist. Fomar dyggðir
skyldu hafnar til vegs og virðingar og almennt
siðgæði reist úr rúst. Það fór líka vel á því að
vinna að slíkum umbótum einmitt nú mitt í
viðreisninni, meðan allt lék í lyndi og fólkið
var ekki byrjað að flytjast til Svíþjóðar og
Astralíu. Séra Sólmundur skimaði aftur í
kringum sig. Hann heyrði söng úr bflum og sá
glampa á flöskur sem þorstlátt fólk á öllum al-
dri, en þó einkum unglingar, rétti milli sín í
myrkrinu.
Hann settist nú upp í bfl sinn, ræsti vélina,
kveikti ökuljósin, setti hita á miðstöðina, hag-
ræddi sér í mjúku sætinu og ók af stað áleiðis
heim til prestssetursins þar sem konan beið
hans. Ef til vill vakti hún eftir honum því að
það gerði hún oftþegar hann var seint á ferð-
inni. Eða þá að hún var gengin til náða og
hvfldi nú í værum svefni undir hlýrri og
mjúkri dúnsænginni í hjónarúmi þeirra. Séra
Sólmundi hlýnaði við tilhugsunina enda var
orðið funheitt í bflnum.
Honum fór að líða reglulega vel og hugur-
inn reikaði víða í einveranni. Hann tók að rifja
upp sitthvað sem á dagana hafði drifið. Hon-
um fannst að hann væri mikill gæfumaður.
Hann var réttur maður á réttum stað og hirð-
isstarfið átti vel við hann. Þó hafði hann ekki
ætlað sér að verða prestur, heldur verið áram
saman að gutla í læknisfræði. En það hafði
ekki gengið nógu vel og hann hafði að lokum
gefist upp eftir nokkrar misheppnaðar til-
raunir og farið að ráðum góðra manna og
snúið sér að guðfræði. Já, það var nú einu
sinni svo að ef maður kemst ekki í hvítan
slopp, þá fer maður í svartan fremur en ekk-
ert, og því var ekki að neita að hann hafði bara
kunnað vel við sig í hempunni.
Bíllinn rann mjúklega eftir snævi drifnum
veginum, ljósin teygðu geisla sína fram í sort-
ann og sífellt færðist séra Sólmundur nær
takmarkinu, sem var prestssetrið á Höfða, þar
sem konan hans beið hans og hvfldist nú eftir
dagsins önn. Hún var þama heima sem fastur
puntkur í tilveranni og hann var á leiðinni til
hennar. Og hugur hans reikaði á ný aftur í
tímann til þeiiTar stundar er þau hittust fyrst.
Hann hafði vígst sem aðstoðarprestur til
séra Guðmundar, föður hennar, og komið á
staðinn öllum ókunnugur. Guðmundur prestur
var þá orðinn mjög aldurhniginn og lasburða
og þurfti nauðsynlega á aðstoðarmanni að
halda. Hann hafði átt fjórar dætur. Þrjár
þeirra vora giftar og fluttar í burtu en Sigrún,
sú yngsta, var enn ógefin í föðurgarði og stóð
fyrir búinu með pabba sínum sem var þá orð-
inn ekkjumaður fyrir nokkra. Honum hafði
strax fallið vel við þessa hljóðlátu og góðlyndu
stúlku. Raunar vissi hann varla hvemig það
gerðist að leiðir þeirra lágu saman. Hann
hafði einhvem veginn gengið inn í prestsemb-
ættið, heimilið, fjölskylduna og síðan inn í all-
ar stjómir og nefndir, sem tengdafaðir hans
hafði verið í. Séra Guðmundur hafði vígt þau
Sigrúnu í heilagt hjónaband á fyrstu jólunum,
sem hann var þama, og fyrsta bamið þeirra
fæddist svo undir göngur sumarið eftir. Allt
hafði þetta gengið í réttri röð og reglu.
Skömmu síðar hafði svo séra Guðmundur
andast og hann sjálfur verið kosinn lögmætri
kosningu enda hafði enginn annar sótt um
brauðið. Þetta hafði allt komið eins og af sjálfu
sér og gengið líkt og í góðri sveitalífsskáld-
sögu. Hann hafði tekið við embættinu, dóttur-
inni, jörðinni, búinu, ráðsmanninum, sem
fylgdi staðnum, og auk þess vegtyllum og
mannvirðingum séra Guðmundar heitins.
Hann hafði brátt verið kosinn í hreppsnefnd,
sáttanefnd, skólanefnd, sýslunefnd, barna-
verndamefnd, áfengisvarnanefnd og sitthvað
fleira. Hann hafði líka látið talsvert að sér
kveða á opinbemm vettvangi, en mesta afrek
hans hafði þó verið að koma því í gegn að
stofnuð yrði héraðslögregla í sýslunni.
Lögreglustjóri hafði verið skipaður og sat
hann í kaupstaðnum úti við fjörðinn og hafði á
að skipa ekki færri en sex harðsnúnum
héraðslögreglumönnum sem ferðuðust um
sveitir og litu eftir því að allir hegðuðu sér í
samræmi við lög og reglur. Einkum höfðu
þessir menn mikið að gera um helgar við eftir-
lit á vegum úti og í samkomuhúsunum. Hann
hafði heyrt mikið látið af framgöngu þessarar
lögreglu, sem tekið hafði formlega til starfa
sumarið áður en hennar hafði þó orðið sorg-
lega lítið vart í prestakalli hans og engin áhrif
virtist tilvist hennar hafa haft á framferði og
skemmtanahald fólks í hans nágrenni. En þeir
sem í lögregluna höfðu gengið vora sagðir
myndar- og dugnaðarmenn og áhugasamir í
besta lagi. Unnu þeir flestir á verkstæðum og
í verslunum alla virka daga og bragðu sér svo
í dökku einkennisbúningana sína um helgar til
að halda uppi lögum og reglu og efla fagra siði
í sveitunum í kring. Auðvitað komust þessir
fáu menn ekki yfir allt sem gera þurfti og séra
Sólmundur vildi gjarnan vita meira af þeim í
sinni sveit. Hann hafði því látið lögreglustjór-
ann vita af þessu þorrablóti og getið þess að
ekki mundi af veita að gæta þess vel að menn
væra ekki að aka ölvaðir á vegum úti eins og
stundum bæri við eftir samkomur. Lögreglu-
stjóri hafði tekið erindi hans vel og heitið að
senda einhverja pilta sinna í eftirlitsferð.
Nú tók óðum að styttast heim til séra Sól-
mundar. Honum leið mætavel og aftur tók
hann að hugsa um konuna sína góðu, um börn-
in, heimilið og störfm, sem biðu á morgun, því
að þá átti hann að messa. Hann lét hugann
líka reika um fjós og fjárhús, þar sem bústnar
mjólkurkýr, þriflegar ær og vænir gemlingar
hvíldust í vetrarmyrkrinu og létu sig dreyma
um ilmandi hey, sem yrði gefið í næsta mál.
En hvað var nú? Allt í einu kom sterkur ljós-
glampi inn um bakrúðu á bíl hans. Hvaðan gat
þessi bfll hafa komið? Það var líkast sem hann
hefði skotist fram úr einhverju fylgsni.
Kannski var einhver af miður allsgáðum blót-
gestum á heimleið? Réttast væri að hleypa bíl
þessum framúr við fyrsta tækifæri því að
hann sá í speglinum að ljós hans nálguðust óð-
um. Séra Sólmundur ók því út á vegarkant,
BJARNI GUÐMUNDSSON
HEYANNIR
Heyannir bemsku minnar eru
handan við drunur vélanna.
Lífíð á bænum er öll veröld mín.
Tindhvöss fjöllin halda utan að henni.
Sólin fyllir hana hlýrri birtu.
Gangur hennar ræður gerðum fólksins.
Austangolan leikur í hári,
bylgjar grasið sem bíður sláttar,
berilm afþornandi töðu.
Enginn tími fyrir hangs eða leiki;
það er þurrkur!
Ljósklætt ogléttklætt fólkið að störfum.
Rótfóst og hljóð önnin hvert sem litið er.
Punturinn vaggar sér ábæjarveggnum.
Kannske sleppur hann við að verða sleginn ?
Ég er ekki viss.
Kýrnar vafra fram Hlíðina, Svartakusa fer fyrir, kálfurinn röltir með.
Bróðirminn rekur. Syngur.
Ilmgrösin frammí Grænuhlíð vita ekki að íkvöld verða þau orðin að mjólk.
Ærnar með lömbin sín sjást hvergi.
I vor urðu þær hluti af Dalnum.
Sólin glampar á sólbrúnum andlitum;
fólkið dásamar blessaðan þurrkinn:
breiðir
káirí
rifjar
rakar
rifjar aftur
þrír fjórir í flekk
úr bæjardyrum veifar mamma hvítu klæði:
mál að koma í mat,
hvHíkgleði:
silungur, vellingur
rifjað
og svo er rakað saman
því sólin erkomin útá;
hún hefur unnið sitt verk.
Mál að sækja Blesu ogBrúnku.
Það á að hirða í dag:
taðan í Hólhúsmó liggur skraufþurr og angandi.
Bændurnir láta ekki ský á suðurlofti leika á sigþótt ljós séu:
þaðgæti veriðíþeim væta...
Ég teymi Blesu.
Rakað, saxað ííong, uppíkerru, troðið, fyllt í kúf, bundiðyfir.
Móðurbróðir kallar: klárt!
Mamma ogþær hinar raka hvert strá
annað væri vanþakklæti.
Blesa tekur þétt íkerruna, henni erheitt í sólinni,
þenurnasir.
Það marrar notalega íhjólunum.
Heilt ærfóður er á leið heim í hlöðu.
Blesa veit að það þarf að halda á;
sólin gengur brátt af.
1 O LESBÓK MORGUNBLAÐSINS - MENNING/USTIR12. ÁGÚST 2000