Lesbók Morgunblaðsins - 12.08.2000, Blaðsíða 15

ÚR HÖR-
FRÆIAÐ
MYNDVERKI
Sýning ó smáverkum úr íslenskum hör hefur verið opn-
uð í Hafnarborg. Hörinn á sýningunni var fenginn af
línakri hjónanna Ingibjargar Styrgerðar Haraldsdótt-
ur og Smára Ólasonar. EYRÚN BALDURSDÓTTIR
ræddi við þau hjón og einnig við myndlistarmennina
Hrafnhildi Sigurðardóttur og Ingiríði Óðinsdóttur.
Hjónin Ingibjórg Styrgerður Haraldsdóttir og Smári Ólason eftir vinnudag á línakrinum.
V3RKIN á sýningunni í Hafnarborg
eru margbreytileg en hafa það sam-
merkt að vera úr íslenskum hör sem
ræktaður er af Ingibjörgu Styr-
gerði Haraldsdóttur og manni hennar Smára
Olasyni. Listamennirnir þrettán sem taka
þátt í sýningunni hafa unnið úr efniðviðinum
með mismunandi hætti. Sumir notuðu ræt-
urnar af plöntunni, aðrir þræðina og enn
aðrir hratið. Útkoman er fjölbreytilegt safn
af lágmyndum, pappír, skálum, burstaverki
og ýmsum öðrum listmunum.
A sýningunni verða eingöngu smáverk og
segir Ingiríður Óðinsdóttir myndlistarkona
að unnið hafi verið með smáverk fremur en
stærri verk þar sem íslenski hörinn sé ekki
til í miklu magni. Hún bendir einnig á að ef
verkin væru stærri hefði þurft að nota sér-
stakar vélar til að hreinsa hörinn, en slíkar
vélar eru ekki til hér á landi. Hrafnhildur
Sigurðardóttir myndlistarkona, sem einnig
tekur þátt í sýningunni, segir að það hafi
verið mikil áskorun að vinna með hörinn frá
Ingibjörgu, það sé erfitt í fyrstu en þegar
rétta vinnuaðferðin er fundin sé hann ákaf-
lega skemmtilegur efniviður.
Myndlistamennirnir sem sýna verk sín í
Hafnarborg eru allir félagar í Textílfélaginu,
utan þriggja sem koma frá Austurríki.
Hófst með heimsókn
ó línakur undir Eyjafjöllum
í fyrrasumar héldu sömu listamenn sýn-
ingu í Löngubúð á Djúpavogi, þar sem hör-
inn var í öndvegi. Eftir sýninguna var að
sögn Ingiríðar áhugi fyrir því að þróa þessa
vinnu enn frekar og er afraksturinn sýningin
í Hafnarborg. Þar gefur að líta fleiri verk en
voru til sýnis í Löngubúð og í mörgum tilvik-
um er þar einnig að finna þróaðri útfærslur
á vinnuaðferðum listmannanna.
Hugmyndin að þessum sýningum kviknaði
haustið 1997, en þá heimsóttu nokkrir mynd-
listamenn úr Textílfélaginu Ingibjörgu Styr-
gerði Haraldsdóttur á línakur hennar undir
Austur-Eyjafjöllum. Þar hefur hún um ára-
bil ræktað hör ásamt eiginmanni sínum
Smára Ólasyni.
„Sjálf ræktunin er ekki mjög flókin en öll
vinnsla og meðferð þráðaplöntunnar krefst
mikillar nákvæmni og vandvirkni," segir
Ingibjörg. „Við höfum unnið þetta allt með
höndunum en til eru tæki til þess að auð-
velda vinnsluna á hörnum." Hún bendir á að
það sé eigi að síður ákaflega gaman að
stunda hörræktun og að hún hafi orðið sífellt
hugfangnari af hörnum. „Ég sá hörinn í
verkum finnskra listakvenna á sýningu á
Kjarvalsstöðum fyrir mörgum árum og varð
heilluð af honum í verkum Kirsti Rantanen,"
segir hún.
„Með því að rækta hörinn og feygja hann
sjálf fæ ég fram þá eiginleika sem ég vil. Á
Islandi verður hörinn mjúkur og silkikennd-
ur en með verkun get ég fengið hann grófari,
til dæmis að kemba hann ekki of mikið og
skilja eftir hrat.“ Draumur Ingibjargar er að
koma upp handverksaðstöðu þar sem hún
getur verkað hörinn og unnið úr honum list-
vefnað. „Ég hef alla tíð verið á vergangi með
aðstöðu fyrir hörvinnsluna og er nú „á göt-
unni“ með hana. Ég hef eingöngu notast við
handverkfæri Áslaugar Sverrisdóttur, nema
að ég er nýbúin að eignast mjög vandaðan
rafmagnsrokk."
Morgunblaðið/Kristinn
Hér eru samankomnar flestar konurnar sem sýna í Hafnarborg. Auður Vésteínsdóttir, Guðrún Jónsdóttir Kolbeins, Guðrún Marinósdóttir, Hrafnhild-
ur Sigurðardóttir, Ingibjörg Styrgerður Haraldsdóttir, Ingiríður Óðínsdóttir, Jóna Imsland, Ólöf Einarsdóttir og Þorbjörg Þórðardóttir. Á myndina
vantar Þuríði Dan Jónsdóttur og þrjá erlendu gestina, Beate Maria Friedl, Evelyn Gyrcizka og Hansi Hubmer.
Allur hörinn sem notaður er á sýningunni í
Hafnarborg er fenginn af línakri þeirra Ingi-
bjargar og Smára. „Þegar maður veit að
svona mikil alúð er lögð í ræktunina um-
gengst maður efniviðinn á allt annan hátt,“
segir Hrafnhildur. „Ef einhver spotti er af-
gangs hjá mér get ég ekki hugsað mér að
henda honum. Ég reyni frekar að nýta hann
í eitthvað sérstakt," bætir hún við og þessu
samsinnir Ingiríður.
Hentar vel að rækta
og feygja hör ó íslandi
Hörrækt hefur ekki verið stunduð á ís-
landi öldum saman en þó hafa nokkrir gert
tilraun með það á 20. öldinni, að sögn Smára.
Þar má nefna Áslaugu Sverrisdóttur, sem
hafði reit upp við Hafravatn, Klemens Jóns-
son á Sámsstöðum og einnig bendir hann á
að tilraunir hafi verið gerðar með hörrækt á
Hvanneyri. „Rakel í Blátúni ræktaði hör í
kringum 1940 fyrir Georgiu Björnsson for-
setafrú,“ upplýsir Smári og Ingibjörg bætir
við að Unnur Ólafsdóttir hafi saumað hann í
altarisklæðið sem prýðir altarið í Bessast-
aðakirkju.
Það mun henta einkar vel að rækta hör í
íslenskum jarðvegi, en það er vegna þess að
hér er hörinn lengur að vaxa. „Á Islandi tek-
ur það hörinn 120 daga að vaxa í stað 90
daga á meginlandinu. Sökum lengri vaxtar-
tíma verður hann fyrir vikið fínlegri og
sterkari," segir Smári. Hann bendir á að
best sé að feygja hörinn í vatni en það sé
hins vegar bannað á meginlandinu vegna
þörungamyndunar. „Þörungamyndun er
ekki vandamál hér á landi vegna kaldara
ioftslags," segh- hann og bætir við að hér á
landi séu miklir iðnaðarmöguleikar í hör-
feygingu.
Hver og einn notar sitt
hugmyndaflug og handlag
Það er ekki sjaldgæft að íslenskir mynd-
listarmenn vinni með hör, því til margra ára
hefur hann verið fluttur hingað til lands
spunninn og á keflum. Það er hins vegar óal-
gengt að þeir vinni með afurðina eins og fé-
lagar í Textílfélaginu gera en þeir fá hörinn
á mismunandi vinnslustigi frá Ingibjörgu.
Með mismunandi vinnslustigi er átt við hvort
búið sé að feygja hörinn, þ.e. losa hárin frá
stilknum, bráka hálminn eða kemba hann.
Hver og einn sýnenda vinnur úr hörnum
með ólíkum hætti, og styðst við eigið hug-
myndaflug og handlag. „Af því að við erum
að búa til myndverk erum við með alveg
frjálsar hendur um hvernig við vinnum hlut-
inn. En ef við værum að gera nytjahluti, eins
og peysur eða klæði, þá yrðum við að spinna
hörinn,“ segir Ingiríður og bendir í fram-
haldi af því á nokkar vinnuaðferðir. „Sumir
búa til þráð úr hárunum og hekla hann, eða
nota hárin fyrir myndverk úr burstatækni.
Aðrir nota hratið og búa til pappír og enn
aðrir nýta rætm-nar af plöntunni í verk sín.
Ég hins vegar bý til lágmyndir með því að
nýta límkenda eiginleika plöntunnar. Ég
legg hörinn blautan og móta úr honum, þeg-
ar hann þornar er myndin alveg stíf.“
Að mati Hrafnhildar, sem spinnur hörinn,
var erfitt í fyrstu að meðhöndla efniviðinn
þar sem hún vissi lítið um hvernig ætti að
bera sig að. „Ég þekkti bara hörinn eins og
hann kemur fullunninn að utan. Þegar ég
fékk þarna búnt af hör í hendurnar hugsaði
ég með mér: „Guð minn góður, á ég að gera
eitthvað úr þessu?“ Það gekk eiginlega mjög
illa hjá mér í fyrstu að vinna með hörinn.
Núna er ég hins vegar komin með nokkra
færni í þessu og get spunnið fínan þráð í
höndunum. Galdurinn var að vinna betur úr
þráðunum, hreinsa hratið burt og hrista hör-
inn vel til.“
Hún segir að hörinn hafi komið sér á
óvart. „Það er eins og það sé lím í þræðinum.
Hann er ákaflega þjáll og beygir sig undir
það sem þú vilt. Það er hægt að tengja
þræðina saman með því að núa endana, og
það er eitthvað sem ég gerði ekki ráð fyrir í
fyrstu."
Þær Ingiríður og Hrafnhildur eru stað-
ráðnar í því að halda áfram að vinna verk úr
íslenskum hör. Hrafnhildur bendir á að hana
langi til að vinna pappír úr ruddanum sem
fellur af úr vinnslu. „Til þess þarf ég að fjár-
festa í vél sem tætir upp trefjarnar."
Auk listaverkanna er til sýnis í Hafnar-
borg hör á mismunandi vinnslustigi; allt frá
því að vera fersk planta yfir í spunninn þráð.
Sýningin á hörverkunum stendur til mánu-
dagsins 28. ágúst.

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS - MENNING/USTIR 12. ÁGÚST 2000 1 5