Tíminn - 21.02.1967, Blaðsíða 9

ÞRIÐJUDAGUR 21. febráar 1967.
TÍMINN_
MMWmHMB
Snöggur biettur
á lengstu Eanda-
mæralínu heims
Landamæralínan milli Kina
og Sovétríkjanna er sú lengsta
í heimi. Hún er um það bil
12.00 km. á lengd, og nær frá
Vladivostok við Kyrrahafið allt
til Pamírfjalla í Mið-Asíu. Hún
liggur umhverfis Mansjúríu í
norð-austri, og að sunnanverðu
um atþýðulýðveldið Mongólíu
(Ytri-Mongólíu) og í vestri
liggur hún um landssvæðið
Sinkiang.
Þetta hafa verið hin eigin-
legu landamæri Kína um nokk
urra alda skeið og hafa að
meira eða minna leyti verið
afmörkuð af fljótum fjöllum
og eyðimörkum. Yfirráðagjörn
stórveldi hrifsuðu oft og tíð-
um stór landssvæði frá hinum
friðsömu Kínverjum, eða virtu
ekki hin landfræðilegu rétt-
indi og var hvort tveggja mjög
svo auðmýkjandi. Kínverjar
hafa alla tíð hatað og fyrir-
litið „hina erlendu djöfla“ og
það ekki að ástæðulausu.
Á keisaratímabili sínu gengu
Rússar mjög hart að Kínverj-
um, sem þá höfðu veikar varn-
ir og voru aðþrengdir frá öll-
um hliðum. Þeir sölsuðu undir
sig víðlend héruð í Síberiu, og
fjöldi Rússa fluttist búferlum
austur þangað, og víða annars
staðar náðu þeir völdum. Það
var ekki fyrr en árið 1955, að
Rússar höfðu látið Kínverjum í
té, öll landssvæðin, sem þeir
höfðu af þeim tekið.
Þetta gerðist, þegar Mao Tse-
tung hafði náð völdum í landi
sínu gegn vilja valdhafanna í
Moskva. Þeir höfðu haft gott
lag á Chian Kai-shek, skæðasta
óvini Mao, og hann hafði veitt
þeim víðtæk réttindi í Mansjú-
ríu með samningum, er gerð-
ir voru 1945, og einnig hafði
hann viðurkennt YtriMongó-
líu sem rússneskt áhrifasvæði.
Fjórum árum síðar rak Mao
hann frá völdum, og settist
sjálfur í valdastól. Hann lét
það vera sitt fyrsta vers að
krefjast Mansjúríu á aý. og
einnig fór hann fram á að hin
sögulegu landamæri miili ríkj-
anna tveggja yrðu virt. Þessi
landamæri er hafa verið og eru
enn nokkuð óljós á köflum. En
Stalín varð að láta í minni pok
ann, og 1952 missti ham for-
réttindi, er hann hafði með
samningi fengið frá Chiang
Kai-shek, og gilda átti ti' árs-
ins 1975, það var yfirumsjón
með járnbrautarkerfinu i Man
sjúríu og yfirráð hafnarbæj-
anna Port Arthur og Dairen.
Eitt umdeildasta svæðið á
landamærunum er við mörkin
við árnar Ussuri og Amur, en
þar hefur ástandið oft verið
tvísýnt undanfarinn áratug.
Nefnd skipuð mönnum frá
báðum ríkjum hefur um langt
skeið rejmt að skera úr um,
hvort nokkrar víðáttumiklar
landspildur milli þessara fljóta
tilheyri Kinverjum eða Rúss-
um með réttu lagi. Samkomu-
lag hefur ekki .ráðst og samn-
ingsaðilar hafa aðeins ógreini-
lega uppdrætti af þessu land-
svæði til að styðjast við. Rúss-
neskir og kínverskir fiski-
menn, sem þarna búa hafa
löngum eldað grátt silfur sam-
an.
Borgin Chabarovs er aðeins
50 km frá landamærunum, og
ber hún nafn Rússa þess, sem
lagði þetta landsvæði undir
Rússland. Fyrir rúmum mán-
uði úrskurðaði Kosygin forsæt-
isráðherra, að þessi hluti landa
mæranna yrði háður ströngu
eftirliti, og ráðgaðist um við
leiðtoga í her- og stjórnmál-
um. Kosygin fór einnig til
Vladivostok, og hafnarborgar-
ir í Mosvka Kínverjum þvi, að
þeir skyldu aftur fá öll þau
landsvæði er Rússar hefðu frá
þeim tekið á keisaratímabilinu,
og einnig yrðu þeir leystir frá
öllum skuldbindinum frá hálfu
Rússa. En enn þann dag p dag
stendur veldi Sovétríkjanna
allt til Kyrrahafsstrandar.
Ytri-Mongólía eða Alþýðu-
lýðveldið Mongólía var kín-
verskt skattland frá öndverðri
17. öld þar til árið 1911, er
Rússar tóku þar yfirhöndina
en veitu liandinu talsverða
sjálfstjórn. Árið 1919 var land-
ið gert að Kínversku skattlandi
að lengd. Árið 1950 viður-
kenndi Mao við valdhafana í
Moskvu að Alþýðulýðveldið
Mongólía væri sjálfstætt land,
og nokkrir samningar_ um
þetta mál voru gerðir. í ein-
um þeirra er kveðið á um
landamærin milli ríkjanna
tveggja, en áður höfðu þau
verið ógreinileg og óákveðin.
Víða er álitið, að þrátt fyrir
allt líti Kínverjar ennþá á Ytri
Mongólíu sem kínverskt land,
og það er ekki ólíklegt, þegar
öllu er á botninn hvolft.
Lengra í vestur er Sikiang-
Uighur, sem er kínverskt yfir-
★ Landamæralínan milli Kína
og Sovétríkjanna er 12.000 km.
á longd, en 4500 km, löng eru
landamæri Kína og Ytri-Mongól-
íu. Þau svæði á kortinu hér
a8 ofan, sem dílótt eru, eru
hin umdeildu héruð, sem Kin-
verjar fullyrða að Rússar hafi
sölsað undir sig með svikum og
yfirgangi, en með réttu lagi til-
heyra Kína. ....... ..........
★ Víða við landamærin eru
sovézkir varðmenn, sem hafa
gát á, að Kínverjar ryðjist ekki
inn á sovézkt land, einkum hln
auðu og óbyggðu svæði.
Hin geysilega fólksfjölgun í Kína, getur hvenær sem er knúð þús-
undir Kínverja til að leita til hinna óhyggðu landamælahéraða, en
hin óblíða náttúra er sem hemill milli stórveldanna tveggja.
innar Nadhodka. Á árunum
1858—60 fengu Rússar Kín-
verja til að láta af hendi við
sig svæðið austan við Stavono-
fjöll út af Kyrrahafsströnd ailt
til Vladivostok. Enda þótt um
þetta hafi verið gerður samn-
ingur, líta valdhafarnir í Pek-
ing á þetta landsvæði sem kín-
verskt land. Þetta kom skýrt
fram árið 1939 og einnig síðar.
Þegar Kínverjar Krefjast
skuldaskila fyrir yfirgang ná-
granna þjóðanna á fyrri árum,
vísa þeir til níu óréttmætra
samninga, og eiga Rússar hlut
að þremur þeirra. í tveimur til
vikum er um að ræða land-
svæðin um Vladivostok, en
þriðji samningurinn er frá
1891 og er þar um að ræða
héruðin við fljótið Ila í Mið-
Asíu. Á sínum tíma fór Krús-
jeff oft fram á, að Kínverjar
fengju aftur Hongkong og
Macao. en í stað þess að
þakka honum þessa íhlutan,
minntu Kínverjar hann gjarn-
an á gamla málsháttinn Sá
skal ekki grjóti kasta, sem í
glerhúsi býr. Rúsum væri
sæmra að láta af hendi við
Kínverja landsvæðin. sem þeir
hefðu unnið af þeim með svik-
um og yfirgangi.
Árið 1919 hétu valdhafarn-
á ný, en tveimur árum síðar
lýsti Mongólía yfir sjálfstæði
sínu. Rússar hafa átt geysimikil
ítök þarna, og yfirleitt er land-
ið álitið þeirra fyrsta leppríki.
Stjórnarfarið er að miklu eða
öllu Ieyti sniðið eftir þvi i
Moskvu, og samkomulagið milli
þessara tveggja ríkja er sér-
lega gott. 1945 varð Chiang
(Kai-shek að afsala sér öllu
kröfum til Ytri-Mongólíu og
eftir þjóðaratkvæðagreiðslu i
landinu urðu þeir að viður-
kenna sjálfstæði þess. Mongó-
lía spannar 1.565.000 ferkíló-
metra og íbúar landsins eru
rösklega ein milljón. Rúmiega
75% þeirra eru Mongólar.
í Kína býr um það bil helm-
ingur allra Mon0óla, u.þ.b.
þrjár milljónir og einkum eru
þeir í Innri-Mongólíu, sem er
sérstakt landsvæði á stærð við
Alþýðulýðveldið Mongólíu, en
lýtur að Kína að mestu leyti.
Rússar halda því fram, að þeir
kunni illa stjórn Kínverja og
vilji sjálfstæði sér til handa.
Þetta má vel vera, og ef til
uppreisnar kemur verða Rúss-
ar örugglega ekki_ seinir til
taks að aðstoða, verði til
þeirra leitað.
Landamæralínan milli Ytrl-
Mongólíu og Kína er 4500 km.
ráðasvæði, nær yfir 1.6 millj.
ferkílómetra og telur 5 millj.
íbúa. Á þessu svæði, svo sem
í Austur-Túrkestan höfðu Man
sjúríumenn tögl og hagldir um
aldaraðir, en árið 1878 var það
innlimað j Kína með aðstoð
Breta, sem vildu stemma stigu
við frekari landvinningum
Rússa á þessu svæði. í sovézku
ríkjunum Kazakstan og Uzbe-
kistan búa nú um það þil 100.
000 Uighurar, en forfeður
þeinra flúðu á sinum tíma frá
Sinkiang til rússneska hluta
Túrkestan. í Sinkiang búa 3.6
milljónir Uigura, en einnig
hálf milljón manna frá Kazak-
stan. Það lætur því að likum,
að á þessu svæði getur ástand-
ið orðið uggvænlegt, ef Kín
verjar halda áfram ofsóknum
sínum á hendur útlendingum.
Landamærin þarna eru mjög
óglögg, og ef til óeirða kem-
ur, bregða Rússar eflaust
skjótt við til aðstoðar frænd-
um_ sínum.
Á fjórða tug þessarar .-tldar
höfðu Rússar mjög náið sam
starf við fylkisstjórann í Sinki-
ang, sem var ærið sjálfstæður
í gerðum sínum, og við betta
fengu þeir sterk ftök í fylk-
inu. Á árunum 1942—13
gerðu Kazakstan-menn f Sinki-
ang uppreisn gegn stjórn Kín-
verja og lýstu yfir að þetr
hefðu stofnað sjálfstætt riki,
Austur-Túrkestan, á svæðnni
milli Kazakstan og Ytri-Mongó
líu, en þar eru náttúruauðlind-
ir miklar. Það var vitaskuld
ætlun Rússa að veita þeim full
an stuðning og freista þess
að fá þá viðurkennda sem
sjálfstæða þjóð, en þeir hikuðu
við, og áður en af þessu yrðiú
voru liðsveitir Mao komnar á
vettvang og bældu þeir niður 1
uppreisnina með vopnavaldi. 1
Rússar urðu að láta við svo bú- a
ið standa en með klókindum {
tókst Stalin að koma því til
leiðar að sameignarfyrirtæki
Kinverja og Rússa skyldu j
sameiningu nýta auðlindir
Sinkiang um 30 ára skeið. Ár-
ið 1955 var þessum samningi
riftað af Kjnverja hálfu, og eru
þeir nú einir um hituna á þess-
um slóðum.
Síðan betta var. hafa verið
gerðar fjölmargar uppreisnir
gegn Kínverjum i Sinkiang.
en þær hafa allar verið bæld-
ar niður miskunnarlaust.
1963 flúðu um það bil 20.000
andstæðingar Mao yfir til Kaza
akstan og öflugum herafla var
komið upp Rússlandsmegin
við landamærin Aðalbækistöð
þessara hermanna er i Alma
Ata, sem er í 170 km fjar
Lægð frá landamærunum. Að
vestanverðu liggja landamæri
Kína og Sinkiang um Pamir-
fjallgarðinn, en þau eru
óákvörðuð og ágreiningur er
um þau.
Undanfarnar vikur hafa Rúss
ar látið að því liggja að tals-
verður straumur flóttamanna
hafi verið um landamærin vfir
til Sovétríkjanna. Er þar að
allega um að ræða hin ýmsu
.þjóðarbrot við landamærin,
sem áður hefur verið getið, og
orsakirnar eru hryðjuverk og
ofsóknir rauðra varðliða. Þeir
höfðu borið þeim á brýn, að
þeir væru endurskoðunarsmn-
ar og hlynntir Sovétríkjunum.
Þessir þjóðflokkar hafa aður
'sýnt andúð sína á kínverskum
stjórnarvöldum Ef þeir nú
leita aðstoðar sovétríkjanna,
getur gamanið farið að grána.
Kínverskir leiðtogar fullyrða
að nokkui sovézk herfylki hafi
verið send að landamærunum
en segja hins vegar. að sjálfir
séu þeir við öllu búnir, og láti
ekki undan síga. Þó er ekki
liklegt, að til vopnaviðskiota
komi á þessum slóðum, að
minnsta lcosti ekki eins og sak-
ir standa.
Þar sem landamæri Sovét-
ríkjanna og Kína liggja sam-
an i Mið-Asíu eru víða óbvggð
iandssvæði, á víðáttumiklum
héruðum eru einungis mrðing)
ar, og stór svæði eru eintóm
ar eyðimerkur • Það er ekki
ósennilegt. að einn góðari veð
urdag streymi Kínveriar inn
f landamærahénrðin og setjis
að á þessum obyggðu svæðum
Þetta hefur allavega gerzt í
PYamhafd 6 bla 15
|