Tíminn - 06.05.1967, Síða 8

8
TÍMINN
LAUGARDAGUR 6. maí 1967
—fcdM——iiwirni ■«-. ,i
ÁFANGAR Á LANGRI LEKÐ

Síðastliðið fimmtudagskvöld
héldum við félagskonur í Styrkt
arfélagi vangefinna okkar mán-
aðarlega fund með nýstárlegum
hætti. Við skipuðum okkur í
langferðabila og þáðum heim
boð að bamaheimilinu að Skála-
túni í Mosfellssveit til að skoða
hin nýju húsakynni, sem þar
eru risin og gleðjast yfir ein
um áfanga, sem náðst hefur til
að skapa vangefnu fólki bætt
lífsskilyrði.
Styrktarfélag vangefinna er
aðeins níu ára gamalt. Margra
ánægjulegra áfanga er að minn
ast frá því starfstímabili, þrátt
fyrir það, að mikið skortir á að
þau verkefni séu leyst, sem fé-
lagið vill vinna að. Og ekki eru
heldur allar framfarirnar fé-
laginu að þakka, en við leyf-
um okkur að vona, að það hafi
unnið málstað vangefinna veru
legt gagn.
Templarar keyptu býlið Skála
tún og hófu þar rekstur vist-
heimilis fyrir þrettán árum.
Styrktarfélag vangefinna gerð
ist aðili að rekstrinum nokkru
eftir að það var stofnað.
Sesselja Sigmundsdóttir starf-
rækir enn Sólheimahælið, sem
er elzta, starfandi vistheimilið,
, Tjaldanesheimilið í Mosfells-
sveit er yngst þessara stofnana,
en stærst er að sjálfsögðu rík-
ishælið í Kópavogi.
Fyrir níu árum var vistrými
á hælum fyrir um eitt hundrað
vangefna. Nú er sú tala rösk-
lega tvöfölduð. Samt er talið,
að þörf sé á hælisvist fyrir nær
400 manns hér á landi, svo við
erum ekki komin lengra en
fylla helming lágmarksins. Ver
ið er að undirbúa hælisstofnun
á Akureyri og mun ætlunin að
það hæli rúmi um 40 manns.
Árlega er talið að hælisþörf
in aukist um 7—8 rúm.
Síðasta Alþingi samþykkti
lög um fávitastofnanir og fagna
ég því mjög, að þeim áfanga er
náð, þó að ég telji, að í lö'gin
vanti ákvæði um fræðslumiál
vangefinna, svo að endaniega
yrðu tekin af öil tvimæli um
skyldur ríkisinis í því iefni. En
með þessium lögum er fastbund-
ið, að ríkið skuli reka eitt aðal-
hæii, sem verði í senn hjúkrun-
ar-, uppeldis-, kennslu og vinnu
hæii. Heimilt er að koma upp
útibúum frá aðalhælinu og öll
einkahæli skuli framvegis háð
eftirliti þess. Þá er ríki og
sveitarfélög skylduð með lögun
um til að greiða eSlilegan dval
arkostnað vangefinna á viður
kenndum hælum og dagvistar-
stofnunum. Þarna eru mikilvæg
réttindi fengin, sem mjög ættu
að létta baráttuna fyrir því, að
búa sem bezt að þessu fólki,
sem öðrum fremur er varnar-
laust í lífsbaráttunni, þar sem
þroskamöguleikar þess hrökkva
ékki til, svo að það geti staðið
óstutt.
Meðan skortur á vistrými er
jafn mikill og nú, þá er ó-
gerlegt að skapa á öllum hæl-
unum þann blæ, sem æskileg
astur er. Einkahælin geta að
vissu marki neitað að taka að
sér erfiðustu einstaklingana,
þá sem eru mestir hjúkrunar-
sjúklingar og stríða við mest
hegðunarvandkvæði vegna sjúk
leika síns. Við þeim verður rík-
ishælið að taka og það er enn
of lítið til þess, að fullkomin
flokkun í deildir eftir ástandi
og starfsgetu sé framkvœman-
leg. Þar skortir líka enn marg-
háttaða aðstöðu til vinnuskúdun
ar, en hún er mannfrek og
heimtar fjölþætt verkefni, svo
stúlku. Piltarnir voru allir upp-
komnir og unnu ýmist á vernd
uðum vinnustofum eða á al-
mennum vinnumarkaði, þar sem
tekið var tillit til getu þeirra
í verkefnavali.
Þetta var fallegt heimili í
orðsins beztu merkingu, í venju
legu íbúðarhúsi í fjölmennu
borgaiihverfi. Styrktarfélag
vangefinna sér um rekstur þess
fleiri lifað eðlilegu lífi í sam-
félaginu og með minni utanað
komandi stuðningi
Sá tekjustofn, sem nýbygging
ar stofnana fyrir vangefna hafa
til lumráða, er sannarflega feng-
inn með sársaukalausum skatti.
Ö1 og gosdrykkir eru ekki nauð
synjavörur og þó að verð á
þeim varningi sé lítillega hækk
Frá Skálatúni
toægt sé að finna eitthvað, sem
öilíLum Ihæfir.
Dagvistarstofnanir eru enn
ekki aðrar en Lyngásheimilið í
Reykjavík, þar sem nú dvelja
43 einstaklingar á ýmsum aldrL
Það er í senn fóstur- og kennslu
stofnun, sem fyrst og fremst
reynir að létta undir með
heimilum og að laða með
kennslu fram þann þroska sem
hver einstafelingur gietur náð.
En það vantar fleiri dagvist
arstotfnanir. Það finnum við því
betur, sem Lyngás starfar-leng
ur. Það vantar vinnustofur —
verndaðar vinnustofur, þar sem
þeir, sem einhverja starfsgetu
hafa, fá notið hennar og þrosk
ast til að lifa sem eðlilegustu
lífi í þjóðfélaginu. Það er min
von, að siik vinnustofa rísi sem
fyrst á vegum Kópavogshælis
ins, því það er erfitt að finna
réttu verkefnin og þau nýtast
ekki ef skipta á þeim á milli of
margra staða.
Mér er afar hugstæð stofn-
un, sem ég skoðaði í Osló á
síðaista hausti. Það var heimili
fyrir tíu vangefna pilta. Annað
jafnstórt heimili fyrir stúllkur
er einnig þar í borg.
Þessu heimili stjórnuðu hjón
og höfðu til aðstoðar eina
eins og flestra annarra stofn
ana fyrir vangefna, en bær og
ríki standa undir kostnaðinum.
Þessir tíu piltar komu heim
frá vinnu sinni meðan ég var
stödd þama. Húsfreyjan tók
á móti þeim, eins og umhyggju
söm móðir hefði tekið á móti
börnum sínum, gætti þess að
þeir snyrtu sig áður en gengið
var að njatborði og að allt væri
í röð og reglu. Þeir sögðu þeim
hjónum frá starfsdegi sínum,
gleði og átoyggjum. Þau eyddu
með þeim kvöldunum, sáu þeim
fyrir dægnastyttingu, sváfu á
sömu hæð í húsinu og þeir, svo
að alltaf vœri hægt að leita til
þeirra nótt sem dag. Sumir pilt-
amir fóru einir á mannamót og
jafnvel í ferðalög, aðrir fy'.gd
ust með þessum fósturfóreldr-
um sínum jafnt í sumarleyfi sem
hversdagslega, alveg eins og
gerist í venjulegum fjölskyld-
um. Styrktarfélagið á sínar
„orlofsbúðir", þar sem skjól-
stæðingar þess dveljast í leyf
um vetur og sumar.
Dagvistarstofnanir eru ódýr-
ari en dvalarhæli. Með því að
styðjast við dagvistarstofnanir,
geta fjölskyldur fremur annast
vangefin börn í heimahúsum.
Ef vangefin börn eiga frá fyrstu
tíð kost á réttri þjálfun, geta
að, íþyngir það ekki fjárhag
heimilanna.
Við heyrðum það m.a. í
Skálatúni á fimmtudaginn hve
samtök áhugamanna hafa veitt
þessu málefni góðan stuðning.
Heimilinu Ihaifa borizt stórgjafir
til húsgagnakaupa í nýja húsið
frá tveimur góðtemplarastúk-
um, frá kvennasjóði Styrktar-
félag vangefinna og frá Vina-
hjálp, samtökum, sem konur i
erlendum sendiráðum í Reykja
vík stofnuðu. Uppfaafsmaður
þeirra samtaka var Elisabeth
Cappelen, eiginkona sendiherra
Norðmanna. Ræddum við fyrst
tvær einar um hugmynd henn-
ar, en síðan komu til þær Sus-
an Bootfaby, brezka sendiherra
frúin og Anne Penfield, banda
ríska sendiherrafrúin. Þessar
þrjár konur hrundu málinu í
framkvæmd í samstarfi við
margar aðrar erlendar og ís-
lenzkar konur Þær hafa stutt
Lyngás, Skálatún, Sólheima og
Landakotsspítala með fjárfram
lögum og e t. v. fleiri stofnanir.
Foreldrar barnanna í Skálatúni
safna fé til að byggja þar
sundlaug.
í gegnum Styrbtarfélag van-
gefinna hafa fjöldamargir ein-
staklingar styrkt málefnið með
gjöfum og margháttuðu starfi.
iW
En þó að nú sé góðu heilli kom
in á ný löggjöf um skyldur rík-
is og sveitarfélaga, þá verður
aldrei vel fyrir málum vangef
inna séð, nema jafnframt komi
til fómfúst starf margra, inn-
an stofnana og utan. Góð húsa
kynni eru aðeins ramminn, hug
arlþel og þekking þeirra, sem
þar starfa, gerir gæfumuninn
hvort þetta fólk, sem er svo af-
skipt að rnörgu leyti í lífinu,
fær að njóta lífshamingju og
þroska sína hæfileika.
Okkur skortir fleira velmennt
að fólk til ýmissa starfa fyrir
vangefna. Styrktarfélagið hefur
veitt allmarga námsstyrki til
utanferða og mun framvegis
telja það eitt megin verkefni
sitt að efla þá starfsemi og
skal þeim, sem hug hafa á að
mennta sig til slíkra starfa, ®
bent á þá fyrirgreiðslu.
Við þekkjum það víst öll
hvernig börn bregðast oft við
þegar gestir koma á heimili,
hve óróleg og uppvöðslusöm
dagfarsprúðustu börn geta orð
ið.
Ég faygg að margir faefðu orð
ið undrandi ef þeir hefðu tfylgzt
með inn í herbergin til barn-
anna í Skálatúni á fimmtudag
inn, séð börnin sitja þar stillt
og prúð hjá fóstrum sínum
með glaða eftirvæntingu í svip.
Eru jól núna? spurði litill
drengur. Hann hetfur sjáttfsagt
munað ysinn og annrikið á að-
fangadag, þegar verið var að
flytja í nýja húsið. Enginn
myndi telja vanza að því að
sýna handavinnu margra van-
gefinna barna, bæði í Skálatúni
og annarsstaðar, samfaliða því,
sem alheilbrigð börn vinna.
Það þarf alúð og þolinmæði í
leiðbeiningarstarfinu, en það
er líka launað með innilegum
og falslausum fögnuði þegar
loksins tekst að læra hvert
verk.
Þökk sé öllum þeim, sem af
ósérhlífni og ástúð velja sér
það starf að annast hina van-
getfnu, styðja þá til þroska og
veita þeim skjól.
Sigríður Thorlacius.