Alþýðublaðið - 31.10.1987, Blaðsíða 2

2
Laugardagur 31. október 1987
LÍTILRÆÐI |i
Flosi Ólafsson skrifar rW’
AF DULINNI 06 BÆLDRI ERÓTÍK
Menningarsamfélag vort er ákaflega gjöf-
ult, ef menn bara gæta þess aö halda vöku
sinni og bera sig eftir þeim krásum sem
jafnan eru á boðstólum.
Um daginn stofnaði Félag áhugamanna
um bókmenntir til málþings vestur í Há-
skóla um erótík í íslenskum bókmenntum
og hana meira að segja dulda og bælda.
Það er til marks um hvað íslendingar eru
orðnir getnaðarlega þenkjandi, að þarna var
sneisafullt útúr dyrum og allir að hugsa um
do-do í bókum, það er að segja það do do
sem maður fattaði ekki að væri do do þegar
maður las bókmálstextann, af því að ís-
lenskir rithöfundar og skáld hafa jafnan
skrifað um eitthvað annað en do do þegar
þeir hafa verið að skrifa um do do. Þetta er
kallað að bregða fyrir sig líkingamáli og á
fínni úttlensku heitir þetta symbolismi, en
symbolismi ertil dæmis það þegar allt sem
„lekur“ í bókum hvort sem það nú eru bunu-
lækir eða beljandi fossar, merkir það, að all-
ir séu að gera do do við alla.
Kannski kem ég nánar að þessu seinna.
Nú, þá er frá því að segja að ég er afskap-
lega mikill áhugamaður um erótík og hef
alltaf verið. Fráblautu barnsbeini hafa þessi
ósköp haldið fyrir mér vöku, þó ekki
kannske erótíkin sjálf, heldur það að þurfa'í
tíma og ótíma að vera að dylja hana og
bæla.
Ég hef hingaðtil ekki viljað að það væri á
nokkurs manns vitorði, og vona að það
spyrjist ekki, að í blautlegum kveðskap og
tvíræðum bókum hef ég löngum leitað un-
aðarog fullnægju þrúgaðuraf þeirri skömm
sem hlýtur að naga sérhvern öfugugga.
Að öllu þessu sögðu má Ijóst vera hvílík
eftirvænting gagntók mig, þegar það var
gert lýðum Ijóst að í musteri félagsvisind-
anna — Odda, ætti að fara að fjalla um
dulda og bælda erótík í íslenskum bók-
menntum.
Þar lét ég mig ekki vanta, sem betur fer.
Ég get sagt það umbúðalaust hér og nú,
að á þessu málþingi, um erótík í íslenskum
bókmenntum, opnuðust mér nýjar óravídd-
ir. Mér varð Ijóst hve langt við strákarnir leit-
uðum yfirskammt þegarvið I dentíð lágum
í Bósa sögu og Herrauðs, Sigurðar sögu
þögla, Elskhuga Lady Chatterley og Kama-
sútra, en gerðum okkur ekki Ijóst að Skóla-
Ijóðin voru uppfull af litríkum, grófum og
eftirsóknarverðum dónaskap.
Kannske vissu höfundar Skólaljóðanna
ekki einu sinni sjálfir hvað þeir höfðu samið
rosalega dónaleg Skólaljóð. Þá óraði ekki
fyrir því að hinn bókmenntalegi duimálslyk-
ill symbólismans mundi með tilkomu bók-
menntafræðinnar, atferlis- og sálfræðinnar
afhjúpa undirmeðvitund þeirra, þar sem
klámið eitt ríkir ofar hverri kröfu.
Eitt er að minnsta kosti víst. Það flökraði
aldrei að okkur fyrirstríðskrökkunum hérna
vesturl bæ, sem þó vorum með kynferðis-
mál áheilanum, að „bunulækurblárog tær“
væri myndmál og þýddi einfaldlega eitt als-
herjar ríðerí.
Symbólisminn varauðvitað til, en hann lá
grafinn einsog klukkan í Hrísbrúarsvöðun-
um forðum. Enginn varð til að grafa hann
upp, líklega vegna þess að í erótísku fásinni
voru íslendingar latir við að hnoða menn-
ingarvitum í kellingarnar sínar, hvaðþá að
bókmenntafræðingar væru farnir að láta
Ijósið sitt skína.
Á þessu málþingi opnuðust augu mín fyr-
ir því að í hálfaöld hef ég verið að lesa bund-
inn og óbundinn texta í metravís, án þess að
hafa um það grænan grun að, ef betur er að
gáð, þá er þetta mestanpart klámfenginn
dónaskapur.
Sem betur fer.
Ég þakka hugljómun mína á þinginu ekki
hvað síst erindi sem núna er komið út sér-
prentað í Morgunblaðinu undiryfirskriftinni
„Fossafans. Um dulda og bælda erótík í ís-
lenskum bókmenntum“.
Höfundurinn er þrælsæt pía sem er að
verðamagisterí íslenskum bókmenntum —
Sojfía Auður Birgisdóttir.
í erindinu setur hún fram kenningu, sem
í raun og veru er lykillinn að því sem málið
snýst um. Hún segir:
— Andstæðan Semíótískt/Symbólskt á
ýmsa snertipunkta við andstæðuna nátt-
úra/menning. í báðum tilfellum er um stöð-
uga víxlverkun að ræða milli þess sem
myndar hvatir okkar og þrár annars vegar og
þjóðfélagsgerð hinsvegar. Sá grundvallar-
munur er þó hér á að semíótíska/symbólska
parið, einsog Kristeva setur það fram, er
grundvallað á tungumálinu og starfar í
gegnum það og á forsendum þess.
Það var sannarlega kominn tími til að
menn gerðu sér þetta Ijóst.
Megininntakið í erindi Soffíu er þó vatnið
í íslenskum bókum og hlutverk þess. Um
það segir hún orðrétt:
— Það má líta á vatnsmyndmálið sem
einn af ákjósaniegustu möguleikunum til
að koma þránni eftir hinu óhefta sviði hvat-
anna á framfæri í skáldskap... Yfirborð jarð-
arinnar er að mestum hluta þakið vatni,
mannslíkaminn er að mestu leyti gerður af
vatni. Það má hugsa sér einhvers konar víxl-
verkun á milli þessara tveggja staðreynda,
samkennd eða speglun hins innra og hins
ytra, manns og náttúru, míkrókosmoss og
makrókosmoss... Vatn er í líki polla, linda,
lauga og tjarna sem mannfólkið nýtur að
sulla í, baða sig í, fljóta, synda og jafnvel
elskast. Vatn hefur hamskipti eftir veðrum
og vindum. Frýs og verður hart og kalt,
glært og tært. Eða gufar upp. Vatn tekur á
sig mynd stöðuvatna, lækja, fljóta og fossa.
Það er í fossmyndinni sem kraftur og orka
vatnsins kemur einna berlegast í Ijós.
Hamslaus iðuköst, dynjandi straumur og
endalaust flæði virka sem e.k. hápunktur í
ferli vatnsins.
Um fossímyndina tekur Soffía tvö dæmi:
Dettifoss eftir Matthías og Dettifos eftir
Einar Ben, en um hinn síðarnefnda segir
hún:
— Hér er fossinn fallískt tákn í anda
Lacanskrar skilgreiningar á fallussnum
sem gengur útá að skilgreina fallussinn
sem vald. Handhafi fallussarins er hand-
hafi valdsins.
Sem betur fer.
Eftir þessa lesningu er mér Ijóst að í ís-
lenskum bókmenntum skiptir það meira
máli sem er ósagt en sagt.
Og Ijóð sem er svona — náttúru/menn-
ingarlega:
Tussan á mér sýnir sig
segir Gudda á Lóni
Er hún rifin uppí kvið
eftir böil á Jóni...
verður svona — semíótískt/symbólskt:
Gijúfrabúi gamli foss
gilið mitt í klettaþröngum
góða skarð með grasahnoss
gljúfrabúi hvítur foss!
Verið hefur vel með oss
verða mun þó ennþá löngum
gljúfrabúi gamli foss
gilið mitt í klettaþröngum!
SMÁFRÉTTIR
Sigurvegarinn, Jón L. Árnason ihugar stöðuna.
Helgarskákmót
Skákfélag Hafnarfjarðar og
Sparisjóður Hafnarfjarðar
héldu f sameiningu skákmót
laugardaginn 24. október.
Tefldar voru 11 umferðir
eftir Monrad-keri og var Jón
L. Árnason hlutskarpastur
með 9V2 vinning. í öðru til
fjórða sæti lentu þeir Ásgeir
Þ. Ásgeirsson, Margeir Pét-
ursson og Snorri G. Bergs-
son með 8 vinninga hver.
Fimmta til áttunda sæti
hlutu Elvar Guðmundsson,
Ögmundur Kristinsson,
Hannes Hllfar Stefánsson og
Guðmundur Sigurjónsson,
allir með 71/2 vinning.
Unglingaverðlaun hlaut
Brynjar Jóhannsson og í öld-
ungaflokki sigraði IngvarÁs-
mundsson.
Aukaverðlaun voru veitt
þeim Hafnfirðingi sem best-
um árangri náði. Benedikt
Jónasson og Björn Freyr
Björnsson urðu jafnirog
hlutu þar með báðir verðlaun-
in.
Ný Vera
komin út
„Kynlíf — síðasta vígi
karlaveldisins", „Kynlíf og,
fötlun“, „Munurinn á klámi og
erótík" og „Grái fiðringurinn"
er meðal efnis í fimmta tölu-
blaði Veru sem kom út fyrir
skömmu.
Eins og sjá má af þessum
fyrirsögnum er kynlíf megin-
efnið í blaðinu. Rætt er um
ástarleik og sjálfsimynd
kvenna við hjúkrunarfræðing-
ana Borghildi Maack og Jónu
Ingibjörgu Jónsdóttur. Auk
þess er í Veru m.a. rætt við
Nínu Björk Árnadóttur, sem
er aö gefa út sína fyrstu
skáldsögu'. Kristín Ástgeirs-
dóttir skrifar um stöðuna að
afloknum kosningum og til-
lögur Kvennalistans í stjórn-
armyndunarviðræðunum í vor
eru birtar.