Alþýðublaðið - 14.11.1987, Síða 6

6
Laugardagur 14. nóvember 1987
Sálgœsla á sjúkrahúsum:
Fáar ef nokkrar þjóðir búa við eins góða heilsu-
gæslu og íslendingar. Tölur segja sína sögu: Fjöldi
lœkna á hverja þúsund íbúa, dánartíðni með því
allralœgsta í heimi og meðalaldur upp úr öllu valdi
miðað við önnur lönd hvort sem er í austri eða
vestri.
En tölur segja aðeins hálfan sannleikann: Ham-
ingja og vellíðan verður ekki mœld í tölum. Á síð-
ustu árum hafa fylgikvillar velmegunarinnar látið
Ijós sín skína, einsemd, samstöðuleysi og hvers
kyns ófullnœgja.
Sífellt stœrri hluti þjóðarinnar kemst á ellilauna-
aldur. Þeim tímamótum fylgir oft öryggisleysi og
jafnvel vonleysi. Að verða „löggilt gamalmenniu
þýðir m.a. að þín er ekki óskað sem vinnuafls.
Mörgum öldungum finnst beinlínis að þeim sé
hafnað af samfélaginu.
Fleiri einkenni velmegunarinnar gera vart við sig.
Börnum fœkkar í fjölskyldum, einstœðingum
fjölgar, kynslóðabilið verður meira af því að
ömmum og öfum er kippt út úr samhengi fjöl-
skyldunnar, hjónaskilnuðum fjölgar, mengun hótar
mannlífi o.fl.
Við könnumst við framangreind einkenni úr nán-
asta umhverfi. Þetta hefur verið að gerast á síðustu
áratugum - sumt hœgt og bítandi, annað án þess
að gera boð á undan sér. Sjálfsagt mœtti fullyrða
með sanni að við höfum hlaupið fleiri þrep í þró-
unarsögu mannsins á árunum eftir stríð en nokk-
urn tíma verða fetuð um ókomnar aldir. Við reynd-
um framan af að „beisla,, framfarirnar með meiri
tœkni. Stofnanir þjóðfélagsins voru þannig upp-
byggðar. Mœlistikan var hagkvœmni.
Ekki síst á sjúkrahúsum
Sjúklingurinn var eins og
hvert annað hráefni. Inn lagð-
ur veikur - út átti hann aö
koma frlskur. Tækninni skyldi
beitt til hins ýtrasta. Full-
komnust voru sjúkrahúsin,
þar sem hver var á slnum bás
og sérhæfingu beitt fram I
rauöan dauðann.
Aðeins eitt virtist gleymast
(lækningunni: Manneskjan
sjálf.
Á slðari árum hafa menn
verið að vakna við drauminn
um fullkomnun. Starfsfólk á
sjúkrastofnunum hefur oröið
vart við þörfina á andlegri að-
hlynningu mitt I alveldi tækn-
innar. Það finnur fyrir van-
mætti.
„Við þurfum ekki bara að
sinna sjúklingnum," segir •
Kristín Davíðsdóttir hjúkr-
unarfræöingur á gjörgæslu-
deild, „ heldur og ekki siður .
ættingjum, aðstandendum,
sem þurfa aöhlynningu. Og
svo reynir ekki síður á starfs-
fólkið, segjum þegar barn
eða unglingur deyr I höndun-
um. á okkur.“
Á siöari árum hafa heil-
brigðisstofnanir ráöið presta
til að takast á við hina and-
legu hlið. Sr. Jón Bjarmann
hefur sinnt þessu meðal
annarra, og á Borgarspítalan-
um og stofnunum hans er sr.
Sigfinnur Þorleifsson sjúkra-
húsprestur.
„Hlutverk mitt er að losa
fólk við óttann. Ég styð fólk
þar sem það er statt. Við inn-
lögn á spftala er það oft kvlð-
ið, þvl aö það veit ekki hvað
er framundan. Það er margt
sem hjálpar aö ná til fólks,
ekki slst að gefa sér tlma og
hlusta á. Leyfa fólki að horf-
ast I augu við vandann og
skoöa hann.“
„Okkar kynslóð er
meiri hœtta búin,
vegna þess að hún
hefur ekki þá sam-
stöðu og skilning á
lífinu sem forfeð-
urnir höfðu,“ segir
sr. Sigfinnur Þor-
leifsson.
Ekki tími tii að deyja
„Mér finnst stundum að
þjóöfélagiö stilli fólki upp við
vegg,“ segir Elísabet Ingólfs-
dóttir, geðhjúkrunarfræðing-
ur. „Annað hvort stendur þú
þig eöa þú ert einskis virði.
Það er eins og það gleymist i
nútlmanum að við höfum til-
finningar og væntingar. Við
gleðjumst og þjáumst. Áður
fyrr hafði fólk meiri tima fyrir
sjálft sig og fyrir fjölskyld-
una. Konur sem voru heima
höfðu tima fyrir gamla fólkið
inni á heimilunum. Fólk
veiktist heima, það jafnvel dó
heima. Þessum kafla virðist
lokið."
Kristln hjúkrunarfræðingur
er á sama máli: „Það er svo
skrýtið að fólk á held ég
erfiöara með að skilja dauð-
ann I dag en áöur. Það er
eins og fólk megi ekki vera
aö þvl að deyja. Enginn deyr
lengur heima hjá sér, þvl að
allir eru úti að vinna. Þess
vegna verður sjúkt fólk að
vera á spltulum - jafnvel þó
að bati hafi fengist. Ég man
vel eftir gamalli konu, sem
var I miklu uppáhaldi hjá
okkur. Um jólin mátti enginn
vera að að taka gömlu
konuna heim. Allir vilja hafa
frl, þegar fólk á frl - llka frá
ættingjunum."
Sr. Sigfinnur kynnti sér
m.a. starf aldraðra á sjúkra-
húsum I Bandarlkjunum fyrir
nokkrum árum. Hann segir
að vegna þess aö gamla fólk-
ið sé oft komið til þess að
vera á sjúkrahúsunum verði
það eins og söfnuöur. Sig-
finnur tekur undir með Krist-
Inu og Ellsabetu um sam-
stöðuleysið. „Fólki finnst það
vera meira eitt og skiliö eftir.
Það sé enginn sem skilur
það. Ég held að fólk finni
minna til samstöðu I dag.
Hér áður mótaði missirinn
svo mikiö lífiö. Það eignaðist
barn og það reyndi aö dánar-
tlðni barna var mjög há. Það
var ekki undan þessu vikist.
Fólk varð að gera upp við sig.
Það fann samstöðu meö öðr-
um, en samstaða er okkar
leiö til að deila byröum og til
þess að ná sáttum.“
Að vera náungi
Af viðtölum viö hjúkrunar-
fólk er augljóst að starf
prestsins á sjúkrahúsum er
mikilvægt. Lilja Haróardóttir
er hjúkrunarfræðingur á
slysadeild. Hún segir að hin
andlega umönnun hafi breyst
mikið meö sr. Sigfinni. Lilja
minnist sérstaklega á hinn
aðilann, þegar slys ber að
höndum.
„Það gleymist oft aö sá
sem ekki slasast en er valdur
að slysi, á erfiðar stundir.
Þetta fólk lendir oft f mikilli
andlegri kreppu. Þá er gott
að hafa prestinn sem getur
aðstoðað. Eins er það llka
hér á slysadeild. Hjúkrunar-
fólk verður kannski að sinna
sjúklingnum að fullu I nokkra
klukkutlma. Aðstandendur
verða þá útundan. Þá er ó-
metanlegt aö Sigfinnur sé
I kallfæri á spítalanum og
þekki aöstæður."
„Ég hlusta eftir andlegri
neyð,“ segir sr. Sigfinnur.
„Hef þau úrræði sem kirkjan
hefur haft: Hinn kristna arf,
sem felur I sér m.a. hugmynd
um hvað sé rétt og rangt. Við
erum mótuð af kristnum við-
horfum og það hefur áhrif á
Það er eins og
fólk megi ekki
vera að því að
deyja
allt okkar llf. Jafnvel þó aö
okkur finnist viö litlir trú-
menn eða jafnvel engir trú-
menn, þá hugsum við og
ályktum eins og kristnar
manneskjur. En ég er ekki I
boðunarstarfi, heldur mæti
ég fólki þar sem þörfin er.
Þar með sinni ég verkefni
sem okkur öllum er falið: Að
reynast öörum náungi."
Að vera • ekki bara að
gera
Hvað felst I sálgæslu á
sjúkrahúsi?
Sálgæsla er umhyggja fyrir
öörum. Við eigum að vera
opinn og næm fyrir þörfum
skjólstæðingsins, hlusta og
sýna umhyggju og skilning,
segir sr. Sigfinnur. „Umönnun
er að vera en ekki bara að
gera. Maður finnur hversu
mikils virði það er aö koma „I
erindisleysu" að spjalla við
fólk án sýnilegs tilgangs. Þá
erum við „að vera„ og sköp-
um um leið traust. Fólk sem
vinnur að heilbrigðisstörfum
vinnur undir miklu álagi m.a.
vegna manneklu. Það finnur
að það hefur ekki tlma til að
vera hjá sjúklingnum. Talað
er um að lækna og llkna
(care og cure á ensku). Þaö
skiptir máli fyrir þá sem ekki
fá lækningu að þeir fái líkn.
Líkn er sáttargjörð. Þaö að
sætta sig við hluti sem mað-
ur fær ekki breytt en lika að
takast á. Binda um sárin og
reyna að hlúa og lækna og
fara nærfærnum höndum um
persónuna."
Sárin grói vel
Við veröum fyrir stöðugu
áreiti daginn út og inn. Fjöl-
miðlar láta engan I friði. Er
það samt þannig að viö höf-
um kannski enn meiri þörf
fyrir að það sé talað við
okkur augliti til auglitis? Og
að við séum enn óuppgeröari
gagnvart llfinu og tiígangi
þess?
Sr. Sigfinnur: „Það er sitt-
hvað aö fá fræðslu I útvarpi
eöa sitja hjá öðrum og tala
við og skapa andsvar. Það er
aðferö sálgæslunnar - að
nálgast manninn. Það kemur
manni ekki sérstaklega á
óvart, þó að miðaldra fólk og
yngra sem meðal annars er
alið upp við fjölmiðlana hafi
margt ekki uppgerða llfssýn.
Menn hafa kallað þetta „hálf-
velgju.“ Þú ert hvorki kaldur
né heitur. Það er þessi hópur
sem liggur I miöjunni sem á
margt óuppgert, kvlðafullt,
friðlaust og býr við mestan
dauðageig. Það hefur llfssýn
en er samt hvikult. Þaö er
eins og grunnurinn hafi ekki
verið lagður. Þetta fólk skort-
ir kjölfestu sem fólk hefur
sem lifði I bændasamfélag-
inu. Það er náin snerting við
náttúruna, reynslan og trúin
sem veita.
Missir er alltaf sár, en I
gamla samfélaginu fæddust
menn og dóu heima. Þetta
var ekki aðgreint eins og I
dag heldur hluti af llfinu.