Alþýðublaðið - 14.11.1987, Qupperneq 20

20
Laugardagur 14. nóvember 1987
ALÞÝÐUBLAÐIÐ AÐ TJALDABAKISTJÖRNUSTRÍÐSINS
Ingólfur Margeirsson skrifar

6. GREIN
FRAMTÍOIN
Geimvarnaráœtlun Bandaríkjanna — SDl
(Strategic Defense Initiative), oft nefnd Stjörnu-
stríð Reagans forseta, er og verður ein umdeild-
asta hernaðarákvörðun Bandaríkjanna á síðari
árum og hefur valdið miklum usla íalþjóðlegum
stjórnmálum. Nýverið ferðaðist ritstjóri Al-
þýðublaðsins um þver og endilöng Bandaríkin,
heimsótti helstu staði sem tengjast áœtluninni
og rœddi við ráðamenn, vísindamenn og vopna-
framleiðendur. Greinin sem hér birtist er sú
sjötta og síðasta í greinarflokknum um geim-
varnaráœtlunina. Fyrri greinarnar fimm birtust
laugardagana 10. okt., (VIÐHORFIÐ í
PENTAGON), 17. okt., (ANDSTADAN), 24.
okt., (VOPNA FRA MLEIÐEND URNIR), 31.
okt., (VÍSINDA MENNIRNIR), og 7. nóv.
(HERINN).
Boston (Alþýðublaðið)
Við sjáum eldflaugarnar hefja sig á loft. Þœr
koma fyrst tvœr, síðan þrjár, fjórar, fimm og fer
fjölgandi. Þœr teygja sig upp sem rauð strik, og
áður en þær ná efstu lögum gufuhvolfsins, hefst
gagnárásin. Leysigeislum er skotið frá stöðvum á
jörðu niðri á spegla sem endursenda geislann á eld-
flaugarnar svo þœr hrapa. Samtímis tekur varnar-
kerfið í geimnum við og hefur árás á flaugarnar
með leysigeislum og öreindaskotum. Sumar sleppa
þó í gegn og komast út í geiminn þar sem þœr
sleppa kjarnaoddum sínum lausum og stefnir hver
oddur á mikilvægt skotmark í Bandaríkjunum og á
Vesturlöndum. En hér taka nýjar varnir við; leysi-
geislabyssur og öreindavopn og gagnárásarflaugar.
Þœr fáu flaugar sem sleppa gegnum skothríð
geimsins og tekst að koma inn í gufuhvolfið yfir
Bandaríkjunum er gjöreytt á öruggan hátt af gagn-
flaugakerfi og rafsegulbyssum.
Fólskulegri kjarnorkuárás Sovétmanna hefur
wrið hrundið.
Stjörnustrlðið sem við
erum vitni að, geisar á stór-
um veggskermi i dauflýstum
fundarsal MITRE - fyrirtækis-
ins í Boston. MiTRE er rann-
sóknarstofnun sem er að
hluta til í eigu rikisins og
gegnir mikilvægu hlutverki
fyrir varnarmálaráðuneytið og
herinn. Hér eru meðal annars
stjörnustrið sett á svið með
flóknum tæknibúnaði og
tölvufrumskógi og hér eru
gerðar áætlanir og útreikn-
ingar hvernig slíkt stríð gæti
farið fram og hvernig hægt
sé að verjast kjarnorkuárás.
Geimstríð á tölvum
Þrír ofurstar frá flughern-
um útskýra árásina meðan
átökin eiga sér stað á risa-
stórum skerminum. Löndin á
norðurhveli jarðar eru dregin
upp með grænum strikum á
svörtum grunni. Eldlaugarnar
eru rauð strik sem breytast
úr punktum í langar línur eft-
ir því sem árásin magnast.
Að loknum tölvuleiknum eru
menn ánægðir, árásin hefur
verið stöðvuð, varnarkerfið
hvergi brugðist og öll tækni-
atriði gengið upp.
Þó reyndar ekki alveg, því
þegar sýningin átti að byrja,
bilaði sýningartölvan og það
tók um 20 mínútur áður en
tækin fóru I gang. Það er um
það bil sami tími og tekur að
skjóta kjarnaeldflaug frá
Sovétrlkjunum til Bandaríkj-
anna. Þessi litla bilun var
kannski smávlsbending um,
hve hættulegt það er að eiga
allt undir tölvutækninni kom-
ið. Svona lítur stjörnustríðið
út á tölvum Bandarlkjahers.
En hvað um framtíðina? Verð-
ur þetta stríð nokkurn tímann
háð? Og mun það vera eitt-
hvaö I líkingu við tölvustrlðs-
leikina?
Túlkun á gagnflauga-
samningi
Geimvarnaráætlun Banda-
rlkjanna er byggð á þrepum.
Fyrsta þrepið sem er rann-
sókn á varnarkerfinu sem
sllku, er nú hér um bil I höfn.
„Við vitum I dag, að þaö er
hægt aö framleiða og koma
fyrir fullkomnu geimvarnar-
kerfi, „ sagði opinbertals-
maður Bandaríkjastjórnar I
Washington DC við Alþýð'u-
blaöið, „ og það er ekkert I
vegi fyrir þvl að við stlgum
næsta þrep sem eru tilraunir
á varnarkerfinu."
Bandarlkjamenn lenda þó I
vandræðum ef þeir hefja
beinar tilraunir með geim-
vopn. Sllkar tilraunir væru
túlkaðar af flestum sem brot
á ABM - gagnflaugasamn-
ingnum milli stórveldanna. Ef
að tilraunir ættu að hefjast á
fullu, yrðu Bandarlkjamenn
að segja samningnum upp.
Þriðja þrepið sem væri bygg-
ing geimvopna og staðsetn-
ing þeirra væri að sjálfsögðu
skilyrðislegt brot á gagn-
flaugasamningnum og kæmi
ekki til nema með riftun
samningsins.
Það er meira að segja deilt
um hvort fyrsta þrepið -
rannsóknir á geimvopnum sé
ekki brot á ABM - samningn-
um. Bandarísk yfirvöld segja
að svo sé ekki og höfða til
vlðari túlkunar á samningn-
um en andstæðingar geim-
varnaráætlunarinnar halda
því fram að rannsóknirnar
séu brot á samningnum og
vitna til þrengri túlkunar á
samningnum. Hvað sem túlk-
unum líður, eru rannsóknirn-
ar löngu orðnar að staðreynd.
En hvers vegna að halda uppi
viðamiklum og kostnaðar-
sömum rannsóknum á geim-
varnarkerfi ef til framleiðsl-
unnar mun kannski ekki
koma?
Þrýsingur á Sovétmenn
Svarið er margþætt. Rann-
sóknir á geimvarnarkerfi er
auðvitað pólítískt vopn.
Geimvarnaráætlunin kallará
viöbrögð Sovétmanna. „Við
viljum með þessu hjálpa
Sovétmönnum að taka réttar
ákvarðanir," sagði Abraham-
son hershöfðingi yfirmaður
geimvarnaráætlunar Banda-
ríkjanna við Alþýðublaðið.
Með öðrum orðum: Sovét-
menn verða annað hvort að
svara I sömu mynt eða freista
afvopnunarleiða við samn-
ingaborðiö. Sovétmenn eiga I
miklum efnahagserfiðleikum
og víst er að geimvarnarkerfi
yrði þeim þungur baggi. Því
er líklegra að þeir muni
semja um algjört bann við
kjarnorkuvopnum og freista
þess að ná mörgum prikum I
leiðinni fyrir friðarvilja. Þessi
stefna er reyndar þegar farin
að kristallast I glasnosti
þeirra og vilja til afvopnunar
og banni við kjarnaflaugum.
Hagur fyrirtœkja
Þá ber að nefna að geim-
varnaráætlunin styrkirog
heldur fram tengslum band-
rískra auðfyrirtækja og hers-
ins. Geimvarnaráætlunin velt-
ir milljörðum dollara á rann-
sóknastigi en áframleiðslu
og uppsetningarstigi mun
hún velta stjarnfræðilegum
tölum. Fyrirtækin hafa
keppst um að fá samninga
við herinn um rannsóknirá
geimvopnum og þáttum I
geimvarnarkerfinu , bæði til
að vera kominn með I leikinn
ef stóra lottóhjólið fer I gang,
til að hafa hagnað af rann-
sóknarstiginu og til að hnýta .
böndin betur við stóra við-
skiptavininn, Bandarlkjaher.
Þar að auki er alltaf von til
þess að rannsóknir á geim-
vörnum leiði af sér hliðar-
uppgötvanir sem nýtast fyrir-
tækjunum I annarri fram-
leiðslu. Þar með hefur herinn
fjármagnað kostnaðarsamar
rannsóknir á vörutegundum
sem eiga ekkert skylt við
geimvarnir. Geimvarnaráætl-
unin er einnig nátegnd iðn-
væðingu geimsins og rann-
sóknirnar mikilvægar fyrir
fyrirtæki sem hyggjast fjár-
festa I framtlð geimsins. Það
er því eftir mörgu að slægj-
ast fyrir fyrirtækin.
Erfiðleikar
Stóra spurningin er hins
vegar nú sem fyrr: Mun kerfið
virka? Þótt tölvuleikirnir
gangi upp er ekki þar með
sagt að raunveruleikinn verði
eins. Hin opinbera stefna
Reagans Bandaríkjaforseta er
þó enn óbreytt: Geimvarnar-
kerfið á að gera kjarnorku-
vopnin úrelt og ónothæf.
Kerfið á að tryggja „regnhlíf,,
yfir Bandarlkin og Vestur-
lönd. Fæstir trúa þessu I
dag. Bæði I Pentagon og á
æöstu stöðum I Washington
er rætt frekar um hinn hern-
aðarlega og ekki síst sál-
fræðilega ávinning af geim-
varnarkerfinu. Geimvarnar-
kerfið er einfaldlega svo
tæknilega flókið og viða-
mikið að enginn þorir að
segja með sönnu hvort það
muni virka. Og ekki gefst