Alþýðublaðið - 31.03.1988, Blaðsíða 4

4
Fimmtudagur 31. mars 1988
KIRKJAN ER EKKI
Skálholt.
Hér er rekinn lýð-
háskóli á vetrum,
einn sinnar tegundar
í íslensku skólakerfi.
Hvar fer betur á
því að varðveita og
efla menningararf
þjóðarinnar en ein-
mitt hér í miðju
lands og sögu?
Sigurður Arni rek-
tor vill „grafa upp
allt efni sem má
hjálpa fólki til þess
að lifa af. “
„Spurningin er“,
segir Hanna María,
„hvernig ég get
orðað mínar tilfinn-
ingar þannig að við
náum saman. “ Þeim
verður báðum tíð-
rætt um sundrung-
una í samfélaginu og
viðskilnaðinn við
fortíðina. Hvar
getur fólk náð betur
saman en í kirkj-
unni?
Þegar ég heimsótti
Hönnu Maríu, Sig-
urð Árna, Sögu og
Kötlu á pálmasunnu-
dag reyndist tími til
skrafs ódrjúgur.
Hanna María var á
þönum að undirbúa
komu nemenda úr
Lýðháskólanum í
Konungaelfi í Sví-
þjóð.
Landamœri lífs
og dauða
Sigurður: „Mér finnst mjög
áberandi einkenni á þjóöar-
eðli og íslenskri hefð að alls
staðar er verið að gllma við
einhvers konar landamæri.
Þetta gildir bæði um lífs-
skoðanir og veruleikaaf-
stöðu.“
— Hvað áttu við?
„Ég held að þetta sé æva-
forn germanskur arfur sem
við tökum með okkur inn í
gegnum íslenskar fornbók-
menntir. Við vitum að gamli
goðaheimurinn er ekki það
sem menn bundust tryggð
við eða trúnað, heldur djúp-
tækari vitund sem fólst í ör-
lögunum, en þar erum við
með merkingarkerfi hins ís-
lenska samfélags. Örlögin
eru dæmigerð tákn um
landamæri. Landamæri lifs
og dauða. Lífið í þessu landi
hefur verið tilvera á brún
hengiflugsins. Ef menn gæta
sín fara þeir ekki fram af.
Þetta kemur alls staðar fram.
Við getum túlkað alla okkar
trúarhöfunda í framhaldi af
þessu, Jón Vídalín, Hallgrím
Pétursson og allt til Sigur-
bjarnar Einarssonar. Líking-
arnar eru ails staðar þær
sömu: Ljós og myrkur, líf og
dauði, dökkir litir og Ijósir,
sorg og gleði...
Þessi stóru stef eru svo rík
í okkur og grundvallast i
skynjun Islendingsins á
landamærunum. Ég held líka
að viöhorf okkar og barátta
eigi rætur i þessum fornu
minnum sem enginn nefnir.
íslendingar hafa alltaf barist
við að lifa af. Og þar hugsa
menn afskaplega einstakl-
ingsbundið eða i mesta lagi
miða sig við næsta umhverfi,
hvort sem það er vinahópur-
inn, klikan eða flokkurinn.
Við sjáum þessa skefja-
lausu einstaklingshyggju og
nánast mannfyrirlitningu í
Hávamálum.
Þetta er ekki mannfyrirlitn-
ing ( sjálfu sér heldur byggir
hún á því að við höfum alltaf
þurft að berjast til að lifa af.“
— Er það návígið við land-
ið sem við tökum í arf?
„Já, það er fleira. Það kem-
ur víða fram að við búum á
endimörkum."
Hver sinn heim
Sigurður: „Ég held að þjóð-
ararfur skipti alveg óskaplega
miklu máli til að hjálpa fólki
að lifa af. Ef fólk þiggur ekk-
ert í arf, er það rótlaust rek-
ald. Þegar fólk erfir ekki fé-
lagslega og tilfinningalega
og tæki og tól frá kynslóðun-
um, þá er fólk statt í þeirri
stöðu að búa til heiminn eins
og Guð. Hver um sig i 250
þúsund manna samfélagi er
að búa sér til sinn eiginn
heim, vegna þess að gömlu
gildin og allt það sem hefðin
gaf okkur nýtist ekkert í
gjörningaveðrum samtimans.
Gömlu gildin voru vega-
nestið sem komandi kynslóð
tók við, en þetta er allt sam-
an rofið i dag. Byggðaröskun-
in hefur orðið svo ógnvænleg
að gömlu sveitagildin eru
horfin. Þau eru reyndar þann-
ig i gildi í dag að pabbi og
mamma sem voru í vinnunni
gátu látið börnin ala sig að
mörgu leyti upp sjálf af því
að börnin voru í næsta ná-
grenni. En við byggðaröskun-
ina lenda börnin á götunni i
staðinn fyrir i hlaðvarpanum.
Peningamálin breytast, og
við fjölmiðlana og ný gildi
verður hver einstaklingur
með miklu meira úr að spila
en hann hefur siðferðilegt
þrek til eða vitsmunaleg tæki
og möguleika til að raða nið-
ur.“
— Geta börn alist upp i
dag án þess ótta sem hlýtur
að hafa fylgt gamla tíman-
um?
„Ég er ekki viss um að
Viðtal;
Þorlákur Helgason