Alþýðublaðið - 23.07.1988, Síða 19

Laugardagur 23. júlí 1988
íí
Fullorðið fólk, sem er úti að „skemmta sér“
Svona er umhorfs í göng-
unum undir Miklubraut-
ina. sem tekin voru i notk-
un um svipað leyti og
Krinalan oDnaði i fvrra.
Þeir, sem leið eiga í Kringl-
una og aka undirgöngin út á
Miklubrautina, sjá þar fremur
ófagra sjón. Einhverjir óham-
ingjusamir og/eöa drukknir
einstaklingar hafa nefnilega
átt þar leið um og brotið
fjöldann allan af litlum rúð-
um, sem áður höfðu glatt
augað. En ætli það sé mikið
um svona skemmdarverk i
höfuðborginni, hverjir fremja
þau og hvar þá helst? Við
fengum svör við þessum
spurningum og fleirum hjá
rannsóknarlögreglunni.
Samkvæmt skýrslum rann-
sóknarlögreglunnar í Reykja-
vík, var þeim tilkynnt um 60
skemmdarverk í höfuðstaðn-
um á síðustu tveimur mánuð-
um og 80 rúðubrot. Það er
hins vegar vitað, að lögregl-
unni er alls ekki tilkynnt um
öll spellvirki, sem framin eru
á svæðinu. Margir fara með
slík mál beint til tryggingar-
félaganna og fá þau bætt, án
þess að reyna að hafa upp á
skemmdarvörgunum.
Tilkynnt skemmdarverk og
rúðubrot eru, samkvæmt
framangreindu, um 140 tals-
ins á tveimur mánuðum. Það
gera 70 á mánuði eða u.þ.b.
15-20 á viku, en langflestar
kærur og kvartanir af þessu
tagi berast raunar um helgar.
Fjöldi skemmdarverka virð-
ist — sem betur fer — hafa
staöið nokkuö í stað á und-
anförnum árum, en töluverð-
ur munur er hins vegar á
fjöldanum eftir árstíðum.
Greinileg aukning verður t.d.
á haustin, sem lögreglan
tengir því að ungt fólk kemur
saman I borginni áður en
skólar byrja. Annar „toppur"
er siðan á vorin, þegar skól-
um lýkur. Samt sem áður eru
það alls ekki unglingar, sem
valdir eru að meirihluta
skemmdarverkanna. Þau
skrifast ekki síður — líklega
oftar — á reikning fullorðins
fólks, sem er úti að
„skemmta sér“.
Þessir spellvirkjar eru nær
undantekningarlaust undir
áhrifum vins eða annarra
vímugjafa. Þegar þeir eru yfir-
heyrðir um atburðinn næsta
morgun muna þeir þess
vegna kannski nærekkert og
hafa ekki hugmynd um hvað
lá að baki eigin athöfnum.
Oft eru þessir verknaðir
framdir í kjölfar ágreinings á
milli manna. Einn rannsókn-
arlögreglumaður orðaði þetta
svona: „Maðurinn snýr sér
reiður við, sér bíl, þrumar í
hann og labbar burtu. Það er
mjög algengt."
Algengustu skemmdar-
verkin eru rúðubrot, en þar á
eftir koma minniháttar
skemmdir á ökutækjum. Al-
gengt er að sparkað sé í bíl-
ana, þeir rispaðir, Ijósin brot-
in eða jafnvel rúður og þá er
stutt í að hendi sé stungið
inn og útvarpstæki eða ann-
að fjarlægt úr bifreiðinni.
Það mun einnig töluvert al-
gengt að menn taki nokkur
létt dansspor á kyrrstæðum
bílum, hlaupi yfir húddið á
þeim og annað i þeim dúr.
Símaklefar verða líka gjarn-
an fyrir barðinu á fólki, sem
af einhverjum ástæðum fyll-
ist skemmdarfíkn á götum
úti. Þess er skemmst að
minnast að fjölmiðlar sögðu
frá því að nýverið hefði síma-
klefinn f miðbæ Hafnarfjarð-
ar verið lagaður í siðasta
sinn. Ef hróflað verður við
símanum, er ætlunin að fjar-
lægja klefann. Kærur vegna
eyðileggingar á símum á
opinberum stöðum koma
hins vegar sjaldan inn á borð
til lögreglunnar og þaö er
ekki algengt að slík mál upp-
lýsist.
Eftir helgar er næstum
undantekningalaust búiö að
færa bekki í miðborginni úr
stað eða velta þeim um koll.
Oft enda þeir líka af einhverj
um ástæðum úti í Tjörn og
það sama á við um ösku- og
ruslatunnur og annað „laus-
legt“. Skemmdarvargarnir
virðast þar að auki hafa sér-
staka ánægju af því að hella
rusli á götur og gangstéttir,
ef þeir kveikja ekki bara i
draslinu f tunnunum. Það er
hins vegar afar sjaldgæft hér
á landi að úðabrúsar séu not-
aðir til þess að skrifa eða
teikna á veggi, þó þaö sé
nær daglegt brauð erlendis.
Sú staðreynd virðist renna
stoðum undir þá kenningu,
að skemmdarverk hér séu
nær eingöngu framin um-
hugsunar- og undirbúnings-
laust.
Töluvert mun þó vera um
það að fólk ráfi um borgina á
kvöldin og næturnar í leit að
bílum sem skildir hafa verið
eftir ólæstir. Slíkir leiðangrar
bera oft góðan árangur. Það
kemur jafnvel fyrir af og til að
menn skilji lyklana eftir í bíl-
unum og sumir eru svo
„snjallir" að geyma aukabíl-
lykilinn í hanskahólfinu.
Þessar bifreiðar þefa spell-
virkjar gjarnan uppi og fá sér
bíltúr, sem getur endað með
ósköpum, enda er Bakkus
gamli alræmdur fyrir lélegt
aksturslag.
Þeir, sem leggja bilum sin-
um þannig að til óþæginda
verður fyrir gangandi vegfar-
endur, vakna líka oft upp við
vondan draum að morgni.
Þegar drukkið fólk rekst á
bifreiö uppi á gangstétt getur
það nefnilega átt það til að
sparka hressilega í farartæk-
iö eða gera eitthvað annað
óskemmtilegt.
Lögreglan fær mjög oft
hringingar frá fólki, sem orð-
iö hefur vart við skemmdar-
varga — bæði þegar verið er
að eyðileggja hluti í einka-
eign og almenningseignir,
eins og t.d. strætisvagna-
skýli. Það er hins vegar afar
algengt að fólk flýti sér svo í
símann að, þeir gæti þess
ekki að leggja útlit „vargsins"
á minnið. Þegar það er beðið
um aö lýsa viðkomandi verð-
ur því fátt um svör og lög-
reglan litlu nær. Mun skyn-
samlegra er fyrir fólk, sem
verður vitni að skemmdar-
verkum, að virða persónuna
eða persónurnar vandlega
fyrir sér í nokkrar sekúndur
áöur en það hringir i 11166.
Eins og fyrr segir eru lang-
flest spellvirki framin um
helgar. Þau eru algengust á
svæðinu frá Ármúla og vest-
ur úr borginni og tengist sú
staðreynd greinilega stað-
setningu veitinga- og
skemmtistaða. Og haldi ein-
hverjir að Breiðholtið sé sér-
stakt áhættusvæði I þessu
sambandi, þá er það mesti
misskilningur. Það er mun
frekar að Vesturbænum
hlotnist sá vafasami heiöur,
vegna nálægðar sinnar við
miðbæjarkvosina.
Þau mál, sem kærð eru til
lögreglunnar, upplýsast nær
undantekningalaust. Oftast
eru hinirákærðu karlmenn,
þó það sé alls ekki einhlítt.
Til eru dæmi þess að konur
hafi „rústað" bíla og gert
annan óskunda — algjörlega
upp á eigin spýtur. Rann-
sóknarlögreglumönnunum,
sem blaðamaður ræddi við,
fannst hins vegar líklegt að
konur væru síður kærðar fyrir
skemmdarverk en karlar. Það
væri allt eins víst að konur
ættu þarna stærri hlut að
málum en fram kæmi í lög-
regluskýrslum. En þetta eru
auðvitað aðeins getgátur.
Gangur þessara mála í
kerfinu er eftirfarandi: Sá,
sem verður fyrir tjóninu, kær-
irverknaðinn til lögreglunnar
og lætur meta skaðann. Þeg-
ar krafa hefur verið lögð fram
er skemmdarvargurinn kallað-
ur fyrir og honum boðið að
bæta eigandanum tjónið. Að
því loknu fer þetta í flestum
tilfellum til rlkissaksóknara
til umsagnar, en samhliða
þessu eru oft höfðuð einka-
mál. Mikið er um beina
samninga á milli spellvirkja
og þeirra, sem orðið hafa fyr-
ir baröinu á þeim. Algeng
upphæð fyrir brot á borð viö
óspektir og rúðubrot er þá
t.d. um eða yfir tfu þúsund
krónur, en eru einnig dæmi
um mun hærri fjárhæðir. Og
sá, sem undirgengst annað
hvort dóm eða dómssátt, er
vitanlega kominn með blett á
sakavottorðið sitt.
Um 140 skemmdarverk voru
kærð til rannsóknarlögreglunn-
ar á síðustu tveimur mánuðum,
en þeir frétta aðeins af hluta
þeirra spellvirkja, sem framin
eru.
EFTIR JÓNÍNU LEÓSDÓTTUR