Tíminn - 08.11.1967, Blaðsíða 8

3
TÍMINN
MIÐVIKUDAGUR 8. nóvember 1967.
íslenzk myndgáta
á EXPO 1967
í síðustu viku var enn einu
smni alveg hroðalega gaiman
að vera Lslendingur Það var
eitt aí þesum sjaldgæfu skipt-
um, þegar þjóðernistil'finning-
• m og stoltið ólgaði og bullaði
nnanj manni, og maður hélt
á hiverri stundu, að maður
myndi fæða af sér nýja Surts-
ey eða eitthvað enn stórkost-
legra. Ég stóð sem sé í brenni-
punkti stærstu og bezt heppn-
uðu heimssýningar okkar tíma,
Expó '67, í deildinni þar sem
jtóð á veggnum ICELAND —
ISLAND'E.
Þarna sýndi landin.n enn eliu
sinni, að hann kann sig innan
um aðrar þjóðir, og getur sett
upp sýningar, sem verðskuld-
aða athygli vekja. Þegar önn-
ur lönd voru að basla við að
;ýna silfursmíði og listiðnað,
sýndum við hraungrýti. Auð-
vitað vita allir, að íslendingar
geta smáðað siifurmuni, en eng
mn veit, að á íslandi eru eld-
fjöll.
Þegar aðrar og kanske ómerk
ari þjóðir reyndu af veikum
mætti að sýna litmyndir og
kvikmyndir af landslagi landa
sinna, þá sýndum við listrænar
og duimagnaðar felumyndir af
cjölum og hrauni í svörtum og
hvítum lit. Auðvitað vita allir
utlendingar. að fjöllin eru blá
a íslandi, og af þeim hafa ver-
ið teknar litmyndir, svo að
óþarfi var að sýn-a það.,
Og snilldarieg var hún hjá
oxkur útskýringarmyndin af hita
veitunni heimsfrægu. Ég frétti
um einn Kanadamann, sem
Kom sextán sinnum í íslenzku
sýninguna, áður en hann skildi
til fuilnustu, hvernig veitan
verkaði Þá vor-u veggmyndirn
ar ekki lakari, í alla vega svört-
um litum á mismunandi hivít-
um bak-grunnum.
Ameríkanar segja, að ein góð
mynd sé þúsund orða virði.
Auðviiað er það ekkert nema
lýgi, því Bandaríkjamenn vita
ekkerf um auglýsingatækni. ís-
cand sannaði áþreifanlega á
Expó, að felumyndir'og mynda
gátur eru miklu áhrifameiri
heldiu en gamaldags, auðskilj-
anlegai myndir.
Það er ekki annað hægt en
að hlægja að aumingja Norsur-
unum Þeir sýndu skipslíkön,
myndii frá fiskiðnaði sínum og
hvalveiðum, og voru almennt
að reyna að sýna fólkið í starfi
og leik. Algjörlega voru þeir
sneyddir öllum listasmekk og
aimennum kúltúr, enda stóð
jafnan stór hópur fólks við
sýnin-gu þeirra og undraði sig
á þvi, hve langt að ba-ki land-
anum þeir stæðu í listskynjun.
Svíarnir urð-u sér líka ræki-
íega til s-kammar. Þeir tóku
upp á því að stilla til sýn-V
vélum krystal og ýms-u öðru
virasli, sem ekkert listagildi
hafði. Svo bitu þeir h-öfuðið af
sköm-munni með þvi að sýna
vanalegar kvikmynáir, sem all
ii gótu skilið. Fékk maður ein
nvern veginn þá hugmynd, að
i Sviiþjóð væru engir listamenn
Sami fór auðvitað svo, að
okkai gömlu húsbændur, Dan-
ir, slógu okkur út í hugmynda-
sniili með sinni sýningu. Hat
andi hvorki hraun né hitaveitu,
giipu þeir til þeirrar einstæðu
snilli að sýna aðeins sex hrein
og djúp listaverk á sínu stóra
sýningarsvæði. Sýndi , hvert
verkið mikinn og auðskilinn
ooðskap fólki, sem skilur list.
Eitt var t.d. samansett úr því,
sem mér sýndust vera fjórar
gólfm-ottur, hangandi í þráðum
íiður úr loftinu, hver undir
annarri.
Finnar slöguðu hátt upp í
Danina og landann í frumleik
oínum. Þeir höfðu reist tvo
viðáttumikla fleka, skáhalt upp
a rönd í miðju sínu sýningar-
svæði. Flekar þessir voru al-
settir því, sem virtust vera van
skapaðar, tómar brennivms-
fiöskur, skornar sundur í
miðju, hvítar á öðrum flekan-
am en bláar á hinum. Ef þeir
hefðu látið hér við sitja, hefðu
peir líklega sle-gið út bæði okk
ur og Danina. En þeir flöskuðu
a þvi, að fara að hengja upn
vanalegar landslagsmyndir a
veggina. Það gersamlega eyði
tagði hrynjanda og heildarsvip
sýningarinnar.
Það létti af mér þungu fargi,
pegar ég sá, að íslendingar iir
voru ekki að sýn-a sínar ve.iiu-
ægu vaðmálsdruslur, vefnað
og gærututlur, sem allt mann
xyíTei löngu orðið dauðleitt á
Líka var ég fenginn að sja
hér .hvorki leirmuni, útskornc
niuti, hross-húðir, silfurmun
né neins konar iðnaðarvarning
Líka var gott að vera laus við
skipslíkön, flugvélamyndir og
gósmyndir af búlduleitum, ljó*.
.íærðum krökkum með rjóða
kinnai Það er smáborgaralegt
að sýna svoleiðis.
Það varpaði náttúrulega
skugga á þátttöku okkar, að
við skyldum velja almennilegt,
íallegt og vel klætt ungt fólk
til að vinna við sýninguna. Ef
vel hefði átt að vera, hefði
att að hafa þarna óvenjulegt
lólk, í stíl við sjálfa sýninguna.
Nefnd manna hefði átt að fara
um landið óg leita uppi risa og
dverga, vanskapað fólk og sér-
kennilegt. Enginn hefði svo átt
að fá að raka sig eða klippa.
Klæðin hefði sérstaklega átt að
velja, og hefði máske farið vel
a því að láta karlmennina klæð
ast lamibagærum og öðru slíku.
Þetta ættum við að hafa í huga
iyrir næstu heimssýningu.
Ég er þess fullviss, að hróð-
ur íslands hefur vaxið mjög
við þátttöku í Expó 67. Svo er
líka hitt, að vafasamt er, hvort
þessar 50 milljónir manna, sem
skoðuðu sýninguna, h-efðu orðió
nema 40, ef landinn hefði ekki
staðið sig eins vel og raun bar
vitni.
Þórir S. Gröndal.
Fréttaritari útvarps-
I ins í Stykkishólmi
Öllum Stykkisihólmsbúum er
kunnugt um þá erfiðleika, sem
atvinnulíf þar á staðnum á við
að striða. Allir vita þeir um
erfiðleika bátaflotans eftir síð-
ustu vertíð. AUir vita þeir um
þá erfiðleika, sem fiskvinnsiu
stöðvarnar eiga við að stríða.
Allir vita að tekjur manna eru
mun lélegri á þessu ári en
áður. Margir hafa af eðlileg-
um ástæðum áhyggjur af fram
tíðinni og vona þó að það tak
ist að bæta úr þessu. Og það
skal tekið fram að það er víð
ar en í Stykkishól-mi, sem menn
hafa áhyggjur af ástandinu.
Meira að segja fréttaritari
Morgunblaðsins í Stykkishólmi
veit að það er aðeins ein
fiskvinnslustöð eftir starfandi
í Stykkishólmi og er hún starf
rækt til atvinnubóta, segir í
MbL s. 1. laugardag. Stykkis
hólmsibúar vita að þessi eina
fiskvinnslustöð hefur boðað
vinnslustöðvun núna um ára
mótin vegna greiðsluörðug-
leika.
Ég er einn þeirra manna
sem hafa haft áhyggjur af
atvinnulífinu í Stykkishólmi að
undanförnu. Ég hef reynt
ásamt fieirum að halda atvinnu
lífi þar gangandi miklu leng
ur en fært var að gera. Ég
hef reynt að kynna það hvar,
sem ég hef fengið því viðkom
ið hve útlitið er ískyggilegt i
þvi skyni að reyna að fá fram
úrbætur áður en illa fer.
En emn er sá maður í Stykk
ishólmi, sem ekkert virðist
vita, og það er íréttaritari út-
varpsins. í hvert skipti, sem
sagt er eitthvað opinberlega
til þess að kynna vandamál at-
vinnuHfsins í Stykkishólmi
rýkur hann í ú-tvarpið með
fréttir, sem sýna þveröfugt
ástand. Fyrir þremur kvöldum
lýsti ég áhyggjum mínum af
h-orfum í atvinnumálum í
Stykkishólmi og raunar víðar.
í kvöld kom í útvarpinu frétt
frá fréttaritaranum i Stykkis-
hólmi um glæsilegt atvinnuUf
í Stykkishólmi. Til marks um
glæsileikann var klykkt út með
því að afli bátanna væri að
verulegu leyti sendur til
vinnslu annars staðar. Sem
sagt, það er skortur á vinnuafli
í Stykkishólmi!! Ég ætla ekki
að rekja það hér hvers vegna
afli Stykkishólmsbáta er sendur
burt til vinnslu annars staðar,
þrátt fyrir það að aðeins eínr.i
fiskvinnslustöð er haldið op-
inni, og það rétt að nafninu til,
en að segja að það beri vott
um gott atvinnuástand er hrein
fölsun. Fréttaritari útvarpsins
í Stykkishólmi notar trúnaðar
starf við opinbera stofnun til
þess að ná sér niðri á pólitísk
um andstæðingi.
Veit ég það vel að mýbit er
er meinlaust, en maður verður
samt stundum leiður á því og
þurkar það framan úr sér.
Árni Benediktsson.
Ásmundur Eiríksson:
Hann þekkir
kvölinni af
veginn út úr
eigin raun
Áke WaHin veit, að það er til
vegur út úr kvölinni. Hann hef-
ur nefnilega gengið þenna veg
sjáll-fur. í tíu ár var hann frjáls
máður aðeins 7 mánuði. Og þó
var hann í rauninni aldrei frjáis,
því að áfengi'ð og eiturlyfin bundu
hann alltaf. SHkur bakgrunnur í
lifi manns lætur aUtaf merki eft
ir sig. Þannig er það einnig með
Áike Wallin. Þess vegna vili hann
hefdur tala um VEGINN út úr
kvala-vítinu, en vítið sjáilft. Fyr
ir hann heitir sá vegur endurfa-3
ing — hjiálpræði. Hann er sann
færður um, að þetta er hina rétti
vegur fyrir aUa hina, sem enn eru
á bak við múrana.
Það var kvöld eitt 1958. Þá
hafði Áke Wallin verið aðevns
nokkra mánuði fyrir utan fangels
ismúrana. Þe-tta kvöld studdu ó-
þefckt atvik að þvi, að hann gekk
inn á kristilega samkomu. Það
var þarna sem undrið skeði, er
umibre-ytti lófi hans.
Hann talar lég-t og yfirvegar
hvert orð við fréttamanninn, sem
þess-i Utla grein leitar til með
heimildir. Það leynir sér ekki, að
hann viU vera varkár. H-ann vill
ekki nota sterka liti, vill hvergi
aima við. En ,þó viU hann í engu
afneita því, hví-líka þýðingu þetta
kvöld hafði fyrir Uf hans.
— Ég bey-gði mig, segir hann.
Ég nota máivenju hinna trúuóu,
því að nú hef ég verið svo miörg
ár á meðal þeirra. Það er áivallt
mjög erfitt fyrir manninn að
beygja sig, að viðurkenna að mað
ur geti hvorki axlað byrðarnar
né kringumstæðurnar, hvað þá
afleiðingarnar. Ekki get ég sagt,
að á þessari kvöldstund hafi öll
vandamól mín verið leyst. Hdtt
væri sannara, að þá hafi bætzt við
ný vandamól. Ég var kominn að
þeim m-örkum, að ég sé, að ég
varð að gera upp við meðbræður
mina, mennina sem ég hafði svik-
ið og táldregið. Mé-r skil-dist, að
þetta yrðu þung skref að ganga.
Eftir þetta kvöld freistaðist ég
margsinnis af þeirri hugsun, að
gefa allt upp á bátinn. Æ ofan í
æ stóð ég á þeim mörkum að
hverfa aftur tii baka, til hins á-
byrgðarlausa Hfs, er ég haíði
Mfað áður. Hann segir þetta blátt
áfram, með einföldum orðum, auð
mjúfcur. Hann játar, að hann haii
átt margar erfiðar stundir e-ftir
„þetta fcvöld.“
— En þeir báðu fyrir rnér.
Hann segir þessi orð með meix’i
reisn en áður, og I-yfíir sér
eilítið í sætinu. Hann veit, að
þetta hreif. Þessir nýju vinir hans
báðu fyrir honum, gáfu honnm iý
tækifæri. Það leynir sér ekki au
hann stórvirðir þá ein.ivii yi
þ-etta. Vegna þess hre.n; it/a
rúmsiofts. eðlUegu og ljúfu gleði,
auðmjúku trúarsannfæringar, sem
alltaf umvafði hann, vermsndi og
Framhald á bls. 12.
I
\