Tíminn - 25.11.1967, Blaðsíða 8

LAUGARDAGUR 25. nóvember 1967.
TÍMINN
AÐ VESTAN
OG HEIMAN
\ læður og greinar
951—1966
i'innbogi Guðmundsson,
..eiftur 1967, 197 blB.
Bók sú sem hér verð'ur á minnzt
ftir dr. Finnboga Guðmundsson
andsbókavörð, er eins og undir-
itiii segir til um, ræður og grein
r frá árabilinu 1951—1966.
HöíunQurinn sem er enn til-
öluxega ungur að árum, eða tæp-
ega hálffimmtugur, lauk kandi-
iatsprófi í íslenzkum fræðum við
laskólann 1949, hálfþritugur að
ddri. Tveim árurn síðar réðst
íann vestur til Kanada að Mani-
oodiiáskóla í Winnipeg, sem kenn
iri i íslenzkri tungu og bókmennt
ím, en sdíkt embætti var þó ný-
itoínað fyrir tilstuðlan og fórn-
'ýsi áhugamanna þar vestra. Em
>ætu þessu gegndi Finnfoogi í 5
ir, 1951—56. Eftir heimkomuna
;ar Finnbogi kennari við Mennta
ikolann og síðar Háskólann og
mk þess iektor við Björgvinjar-
ráskóla einn vetur, unz hann varð
andsbókavörður 1964.
Mikill hluti greina þeirra og
•itgerða sem í bókinni eru, stafa
'rá dvöl hans og starfi vestra,
>ví auk kennslustarfanna við há-
ikólann lét hann margvíslega til
iín taka þjóðernismiál landa vest-
mhafs. Með stofnun kennaraem-
>ættisins og komu Finnboga vest-
ir endumýjaðist íslenzk.HT þjóð
írnisáhugi meðal margra Vestur
íslendinga, og hefur sá álhugi við-
haldizt og aukizt með framhald-
andi kennslu við háskólann í áður
nefndum greinum í höndum Har-
aldo Bessasonar er tók við kennslu
er Finnfoogi hætti þar störfum.
Fyrsta greinin í bók Finnboga
(en þeim er raðað eftir aldri)
heitrr „Við komuna til Winnipeg“
og er frá því í desemiber 1951. Er
meiri hluti bókarinnar frá árum
hans vestra, styttri og lengri
greinar og ræður, flestar um þjóð
ernismál þeirra, með tungu, menn
ingu og lífsviðhorf að ívafi en
feeima islenzka og norræna þjóð-
menningu og sögu að uppistöðu, svo
sem í ritgerðunum Bókakista Ingi-
mundar, þar sem efni er sótt til
Sturiungu, og Hringurinn Hnit-
uður. Sumar þessara greina birt-
ust í vesturheimsblöðunum eða
Tfonariti Þj óðræknisfélagsins, en
aðrar hafa ekki áður birzt, eru
þær þvi flestar ókunnar þorra
manna hér heima. Sumt eru tæki-
færisræður, fealdnar á Þjóðræknis
þingum og öðrum samkomum
Vestur íslendinga, annað skalda-
og mannaminni ;sumar greinar
örstuttar, aðrar lengri og viða-
meiri til umhugsunar og ályktana,
og er aðrar forvitnilegur
skemmtilestui svo sem greinin
Um muni Stephans G. Stephans-
sonar, sem nú eru, ! bókasafni
Mamtobanáskóla. eh'' höfundur
sótli vestur tjl Markerviilé hajlst-'.
ið 1953.
Eitt er sameiginlegt með öllum
þessum greinum. Þar kyndir und-
ir hóístiilt, en rökvís þjóðernis-
hyggja, hvatning til minnugleika
á ísienzk þjóðerniseinkenni, sögu
og tungu, og gagnsemina um vit-
und þessara erfða og þekkingu
á þeim, þrátt fyrir, og vegna
óhjákvæmilegs samruna við þá
þjóð, sem þeir eru hluti og brot
af. Það er brýning um ræktun
beztu einkenna íslenzks þjóðernis
til fulls hlutgengis sem nýtir menn
og vaxandi meðal þjóðar sinnar
vestan hafsins.
Við lestur þessara greina finnst
'gloggl, að efst hefur verið í huga
höfundur flytur í Þjóðræknisfé-
lenzkt þjóðerni mætti varðveitazt
vestra enn um skeið, studd rökum
þess að svo megi verða, og er
skoðun hans mjög afdráttarlaus
um þau efni. f ræðu þeirri er
höfundur flytur í Þjóðræknisfé-
laginu við brottför sína vorið
1953, kemst hann svo að orði:
„íslenzka þjóðarbrotið vestan hafs
á enn dag fyrir höndum, ef það
aðems vill og lætur ekki höfuð-
löst íslendinga, sundrimgina og
flokKadráttinn stefna málum sín-
um í ónýtari efni en orðið er.
Efmviðurinn er góður og kraft-
armr miklir, vandinn aðeins sá
að beina þeim í réttan farveg, þar
sem ekki er um það að tefla að
svala metnaði fáeinna einstaklinga,
Dr. Finnbogi Guðmundsson
heidur einungis spurt um hag og
heiH alis hins ísl. þjóðarbrots.
íslcnzki kennarastóllinn við
Manitobaháskóla er eitt af feg-
urstu sameiningartáknum fslend-
inga vestanhafs, virki, sem þeir
feafa reist bæði til vamar og
sóknar. Ég mun ætíð telja mér
það gæfu að hafa átt þess kost
að skipa varðmannsstöðu í því
virki og vona, að þær atlögur,
sem ég hef þaðan gert, hafi verið
sókn — eða að minnsta kosti við
leitni — í rétta átt“.
Það var réttum 40 árum áður en
Finnbogi flytur þessa kveðjuræðu
sína sem Guðmundur Finnboga-
son, síðar prófessor og landsbóka
vörður, ferðaðist um íslendinga-
byggðir vestra og flutti þar víðs
vegai hinn snjalla fyrirlestur sinn
Um viðhald íslenzks þjóðernis í
Vesturheimi. Benti hann þar á, að
Vestui*íslendingum væri þjóðemis
leg nauðsyn að hlynna að Jóns
Bjarnasonar-skólanum í Winnipeg,
til þess að hann gæti orðið „aðal
vígi íslenzkrar tungu og íslenzkra
bókmennta“ í Vesturheimi. Skóli
þessi leysti af höndum mikilsvert
hlutverk um áratuga skeið, en varð
að ipggjast niður árið 1940. Ekki
mun Guðmund Finnbogasoo haf>
grunað, fremur en þá er á hann
felýddu árið 1916, að takast mætti
að skapa það vígi við háskóla
þerrra i Manitoba, og það er
skemmtileg tilviljun, ef við vilj-
um kaila það því nafni, að sonur
Guðmundar, er þá var ófæddur
skyidi fyrstur skipa varðmanns-
stöðu í því virki, eins og hann
sjálfur orðar það í tiJvitnuninni
hér að framan.
Mér hefur orðið tíðrætt um
þennan fyrri og stærri kafla bók-
arinnar, frá dvöl höfundar vestra
sökum þess að að honum álit ég
mestan vinning öllum þeim hér
heima, er láta sig nokkru varða
þjóðernisbaráttu Vestur-fslend-
inga, og á hinn bóginn fyrir Vest-
ur-íslendinga sjálfa til uppörvun
r áhuga sínum um viðhald ísl.
menninganverðmiæta þar veistra.
f síðari hluta bókarinnar eru
greinar ýmiss konar og af ólíkum
tilefnum, má þ.iá.m. nefna grein
um Halldór Laxness, fíutt á Hali-
dórskynningu í Menntaskólanum
1961 og ræða flutt við doktors-
vöm frá sama ári
Þessu greinarkorni var ekki ætl
að að vera ritdómur. Fremur vildi
ég vekja athygli á að segja frá
bók er ég tel ekki orka tvímælis
að betur háfi verið saman tekin
en ékki, sökum þess innleggs fyrst
og íremst er feún felur í sér til
skilningsauka beggja vegna hafs-
ins á því viðnámi gegn glötun
þjóðernislegra verðmæta er all-
fjölmennur en strjáll hópur af
íslenzkum toga spunninn heyr f
víðáttum Vesturiheims.
Indriði Indriðason.
Afmæli merkishjóna
afmjæli 6. septemiber síðastliðinn.
Þau eiga tvo syni, Vilhj'álm, skóla
stjóra í Reykiholti og Stefán, raf
ma gn®v erkfræðin g í Gautaborg.
Siigriíður og Einar bjuggu í
fyrstu á Reyðarfirði en fluttist
síðan til Héraðs og voru meðal
frumbyggja í nýju þorpi, sem
síðan hefir risið í Egilsstöðum.
Varð heimili þeirra flljótt tounn-
uigt fyrir gestrismi og myndarstoap.
Eru þeir orðnir býsna margir,
er þar bafa notið góðrar fyrir-
greiðslu, cnda er húsfreyjan mik
il nausnar- og höfiðingskonia.
Signíður hefir um langt skeið
tekið mikinn þáltt í störfum toven
félaga o® slysajvarmardeilda á
AuisturiLandi.
Tfminn árnar hjónunum í Lauf
ási allra heilla.
Itiigríður Vilhj'álmsdóttir, Lauf
í Eigilsstaðatoauptúni, er sex-
tug í daig. Hún er gift Einard
Steiflánssyni, byiggingafuilltrúa í
Múlasýslu. en bamn átti 65 ára
Þvottavél
Til sölu sjálfvirk þvottavél.
Upplýsingar í síma 33111.
Minningabók um drukknaða sjð-
' \ ' •‘„ Í'
menn frá Akranesi og nágrenni
Eins og áður hefur verið
minnzt á í blöðum, er nú unnið
að því aið gera minningafoók um
alla þá sjómenn af Akranesi og
mágrenni, sem vitað er að hafi
drufcknað við störf sín á sjónum.
Er þá ekki einungis um að ræða
þá, sem áttu heiimili sitt á þeim
stöðivum, einnig þá aðkomna, er
stumduðu þar sjó og gistu vota
gröf, meðan þeir voru þar í
starfi. — Bók þesisi er hugsuð í
ten-gslum við minnismerki sjó-
manina, sem reist var á Akramesi
og afhjúpað á sjómannadeginum
siðast liðið vor. — Ara Gísla-
syni, fræðimanni á Aikranesi, hef-
ur verið falin samantekt bókar-
innar, og hefur hann að uindan-
förnu verið að fara yfir heimild-
ir oig sikrá nöfn þessara manna
m.im., sivo langt aftur sern mögu-
legt er. Ætlunin er, að við nafn
hvers einstaklings verði rakin
æviatriði o.fl., sem máli skiptir.
Huigsað er og, að við hivert nafn
komi mynd af manninum, sivö
fremi að til sé. Til tals hefur
komið, aið bókin verði handskrif-
uð og myndimar límdar inn í
hana, hver á sinn stað. Stærð
hverrar myndar verður: 6x9 cm.
(eða þar um hil). Það er nefnd
minnismerkis sjómanna á Aikra-
nesi, seim hefur forgöngu um
framto’æmd þessa. — Eigi er að
efa að þessi minningabók, þegar
fiullgerð er, verður hin merkasta,
söguiega séð oig 1 öðru tiIIitL Er
ætlunin að vanda vel til hennar
á altan hátt. Hugsað hefur verið
að velja henni stað í kór Akra-
neskirkju, a.m.k. fyrst um sinn,
og þar ei'gi þeir, sem áhuga hafa
á að sitooða hana, aðgang að
henni.
Þetta verk toostar mifcla fyrir-
höfn, bæði hvað snertir söfnun
heimilda uim þá sjómienn, er minn
inigaihóikin skal hetguð, og söfnun
mynda af þeim. Gera má ráð fyr-
ir all-hárri fjárhæð, er verkið
toostar.
Það eru tflmæli mám, fjh. nefnd
ar minnismekis sjómanna á Akra
nesi, til allra þeirra, er þetta
mál nær til, að þeir leiggi því
nokkurt lið, t.d. með því að vera
nefndinni hjálplegir mieð nefndar
rnyndir. Sjóð hefur nefndin ekki
stóran handa á milli til þessa
verks. Minniingaigjafir, sem bor-
izt hafa, þakkar nefndin mjög
vel. Þeir, sem vilja minnast sinna,
er munu eiga_ sín nöfn í þessari
minningabók, með minningar-
gjöf, sem varið verður til vertos-
ins, viinsamJiega komi henni til
undirritaðs. Skal getið til minn-
ingar urn hvern eða hverja minn-
ingargjöfin er færð. Kvittað verð-
ur fyrir minninigargjafir i opin
beru blaði. — Þeir, sem viíja eða
geta sent myndir, gefið þær, lán-
aift eða útveigað, sendi þær til und
irritaðs eða Ara Gíslasonar, fræði
manns. Vesturgötu 138, Akranesi
(sími: 1)627). Skrifdð á bakhlið
myndanna, vinsamliegast, af hverj
um þær eru með nokkirum upp-
lýsingum (nafn, fœðingardag og
ár, dánarár og dag, bvar áttu
heima, drukknuðu með eða af
hvaða sikipum, eða á annan hátt).
Ttekið só fram, hivoirt myndin er
gefin eða iánu® og nafn og heim-
ilisifang þess, er sendir. Þessar
uipplýsingar má eins skrifa á blað
sem vafið er utan um hverja ein-
staka mynd (Tryggara er að
skrifa einnig nafn mannsins á
baikhJið myndarinnar).
Ég treysti á góðan skilning og
aðstoð við þetta verfc.
Vera má, að minningalbókin
verði gefin út — prentuð (þó
ekki Ijósprentun af frumíbókinni),
ef aðstæður leyfa.
Akranesi, í nóvemlber 1967.
Jón M. Guðjónsson
(sóknanpnestur).
Hemlaviðgerðir
Kermutíi bremsuskálar. —
SUpum bremsudæluT —
lírrmm 9 bremsuborða og ,
9ðrar almennar viðgerðir i
/
HEMLASTILLING H.F
SDðarvop 14 Sími 30135 |
\