Tíminn - 05.12.1967, Qupperneq 1

BLAÐ II
undir-
Eystelnn Jónsson:
Röng stjórnarstefna er
rót meinsemdarinnar
Herra forseti — Góðir hluste-nd
ur.
Við fJytjuim hér fjórir saman
þ.á. um vantnaust á ríkisistjónnd.na.
Þykir okkur þetta eloki gert að
ástæðulausu og mun ég færa
fram nokkur rök fyrir þyí, en aðr-
ir auka þar vi*ð í umræðunum.
Þessar vikurniar hafa umlbúðirn
ar verið að fLettast utan af hin-
um hrdfealegasta blekkingarvef,
sem ofinn hefur verið í ísiienzkum
stjórnmáium. Það miá víst alveg
fullyrða, að engir eru jafn undr-
andi yfiir aðförum ríkisstjórnar-
innar nú um þessar mundir og
einmitt þeir, sem llögðu trúnað á
má'liflutning stjórniarfilokkanna í
koeninigumum í vor og léðu þeim
atkvæði sitt í góðri trú.
Stjórnarflokkarnir sögðu a@
það væri kosið um verðstöðvu'nar
stefnuma, sem vaeri einskonar við
aufei við viðreisninia. Þeir sögðust
hafa tekið uipip verðstöðvunar-
stefnuna með góðum árangri og
vaenn öil sfeilyriði þannig, að þeirri
verðstöðvuTi yrði haldið áfram.
Þéir bættu því hispurslaust við að
aftooma atvinnuveganna væri
traust og grundtvöldur aitvinnuilífs-
ins öruggur og þótt eittihvað bját-
aði á, þyrfti engar áhyggjur af
þvi að hafa, það gerði meðal ana-
ars gjaOdieyrisvarasjóðurinn, sem
hefði veri'ð bomið upp. Þeir létu
meina að segja fullyrða, að bú-
ið væri að leysa þann vanda, sem
að hefði steðjað vegna nokk-
uns verðfaiis á íslenzkum afurð-
um ftiá því sem það var hæst.
Sögðu vísvitandi ósatt
Þegar þeir sögðu þetta, vissu
þeir mœtavel, að það var enginm
grundvöllur fyrir þeirri verðstöðv
un sem þedr lofiuðu eftir kosn
ingar. Þeim var Ljósara en nokkr-
um öðrum, að þeir notuðu pen-
inga, sem þeir höfðu ráð á í stutt-
an tíma, til þess að byggja upp
svifeastífiu fiyrir dýrtíðarflóðið,
sem hiaut að bresta eftix kosn-
imgar. Þeir vissu liika annað og
meira. Þeir vissu sem sé vel að
grunnurinn var svo holgrafinn
undiam íslenzku atvinnulífi eftir
verðbólgustefnu undanfarinna
ára, að það gat á engan hátt stað-
ið aðgerðarlaust, svo að segja
stundinni tengur.
Þennan sannleika, sem nú er
ölLum miönnum augljós, sögðu
Framsóknarmenn þjóiðdnni blátt
áfram fyrir kosndngar, en mál-
flutndngiur ríkisstjórnar inn ar og
stjórnarfilokkanna var byggðci a
botnlausum ósannindum urn þýð-
ingarmestu málefni landsins.
Stjiómiarflokkarnir vissu vel að
menn hafa sterka lönigum til þess
að trúa því að vel geti gengið.
Þetta notfærðu þeir sér hispurs-
laust, ef orðið gæti til þess að
svífeja sér út meirihluta áfram,
þrátt fyrir það hvernig komið
var. Engum dettur nú í hug, að
stjórnarflokkarnir hefðu fengi®
meirihfata á síðastliðnu vori, ef
þeir hefðu sagt þjóðiinni satt. Eng
um er þetta ljósara en þeim sjálf-
um og einmitt þess vegna not-
uðu þe.ir þessar aðferðir. Uimiboð
fengið með þválíkum aðferðum,
er ógiit eða svo mun a® minnsta
kosti þeim finnast sem leggja
venjiulegt siðgæðismat á málin.
En það er nú öðru nær en rík-
isstjórninni og forráðamönnum
stjórnarfLokkanna finmist það.
Því ekki hiöfðu atkvæðin fyrr ver-
ið lótin í kassana og talin og
hinn naumi meirihluti fenginn
með þessiu móti kominn í ljós.
en þeir fóru að hælast um, að
þjóðin hefði veitt þeirra stefnu
traust í kosningiunum og nú bæri
þe.im að stjórna áfram, það væri
þjóðarviiljinn. — vilji meinhluta
þjóðarinnar.
Eftir kosningar
Lítum svo á framkvæmd verð-
stöðvun'arstefn'Unn.ar eftir kosn-
ingarnar. PLjótlega urðu þeir að
setjast á rökstóla, því ómjúkur
var sá, sem á eftir rak sem sé
vandiinn sem falinn var kosninga
manuðina. Verkefnið var ekki
það hvernig verðstöðvuninni
skyldi haldið áfram, því það var
þedm sjólfum Ljóst að kom ekki
til greina, heldur hitt. hvernig
dýrtíðarfllóðinu sfeyLdi beiot á
þjóðina. Yfir þessu sátu ráðherr-
arnir í sumar og þegar haustaði
bom árangurinn í Ijós af sumar-
starfiinu. Þedr sögðu þá allt í
einu að ríkissjóð vantaði 750—
800 milljónir till þess að koma
endunum saman. Þetta yrði að
fá'St með því, a® hætta niður-
greiðsfan'um sem þeir innleiddu
fyrir kosning'ar til þess að ualda
niðri verðlaginu til bráðaibirgða,
og með því að demiba á nýjuim
álögum til ríikissjóðs < margvís-
legustu og ótrúleguslu myndum
upp á 350 miUjónir. Mest átti
verðhækkunin að verða á matvæl
um og sá bög'guiil fylgdi með a®
þessar verðhækkanir allar saman
yrði almeniningur að taka á sig
bótalaust, það yrði að banna með
löguim að þessar verðhæfekanir
bæmu imn í k aupgj a Id s v í s i töi u na.
Þetta átti að jafngilda 7Vz% al-
mennri kjararýrnuin, þó miklu
meiri kjararýrnun hjá staerri
heimilum, sem hafa lægri tekjur.
Þessar álögur áttu þvi að vera og
eru í öfugu hfatfailM við getu
msanna til þess að borga. Þeir,
sem trúa® höfðu áróðri stjórnar-
innar í vor voru agndofa af umdr
un.
Þetfa var byrjunin
Við vissum á hinn bóginn a'ð
þetta var þó aðeims byrjunim. í
þessu samjbaindi var sem sé ekki
hreyft við málefnum atvimnulífs-
ins, sem komim voru í algera
sj'álfheldu fyrir löngu. Bíbis-
stóórninini varð hinsvegar etoki
klæfejiafátt, þegar á þetta var
bent. Þeir sögðu að menn skyldu
ekki taka þessu illa, því þó að
þetta væri kannske ekki gott, þá
veerá það þó bót í máii, að ef
farim væri þessi leið, þá kæmi
gengislækkun aLls ekfei til greina
Eysteinn Jónsson
— það hefði verið athugað mjög
vandlega, og var marg endurtekið
— mjög vandlega — hvaða leið-
ir kæmnu til greina. Gengislæ'kfcun
arleiðin nú og €®rum óheppilegum
leiðum hefði veri® hafnað en e:n
mitt þessi leið tekin. Til þess að
sýna hvað djúpur skilningur væri
á þessu í stjórnarherbúðununi,
sagði hæstvirtur forsætisráðherra
mjög hátíðlega hér á Alþingi í
samlbandi við steifnuræðuna í
haiust, að gengiS'lækkun hefði ein
mitt einnd'g verið útilokn® vegria
þess að hún sfeapaði flleiri vanda-
má'l en hún leysti. Þetta átti auð-
vitað að koma fram til þess að
sýna að gengislækkun væri úti-
lokuð af vandlega yfirvegaðu ráði
en ekki í neinu fijótræði - þessu
miættu menn því treysta. Og hag-
spekingurinn í. stjórninni, hæst-
virtur ' viðskipta'málaráðherra,
sagði — „hins vegar get ég full
yrt að gengiislækk'Un er ekki rétia
ráðið“. Þegar þrengt var að ráðh.
og sá ráðherra var óþreyiandi að
lýsa því að önnur leið en gengis-
Læikkun væri valin að vandlega
yfirveg'uðu ráði, út af ástandi at-
vinnuveganna, gáfu þeir að vísu
í skyn, að eitthva® kynni að þurfa
að gera fyrir þá, en allt væri það
þó óvíst og yrði tekið til athug-
unar seinna og raskaði ekki þess-
um höf uðniðurstöðum.
5% handa Wilson 20%
handa Bjarna
Þegar ráöherrar sögðU'þetta, var
þeim auðvitað alveg jafmvel ljóst
eims og nú að búið var að fara
'þannig með íslenzkt atvinnulíf,
að amnað hvort hiiytu þeir að neyð
ast út í gengi'slækkun eða hrifea-
iegt uppbótarberfii, eða haida
menn kannsike að það hafi fyrst.
runnið upp fyrir þessum miönn-
um nóvemiberd'agii'nn, sem Bretar
felldiu pundið sem svaraði 5%
áhrifuim í íslenzku efnahagslífi,
að þa® væri óumfllýjanleg nauð-
syn að lækka gengi íslenzkrar
krónu um 20% vegna ástands ís-
lensfera a'tvinm.uvega. Halda
menn að þetta hafi fyrst rumnið
U'pp fyrir ráðherrumvm fyrir
' rúmri viku síðan? — Nei, auð-
vitað ekki. Allur þessi málatil-
búnaður og allir þessir svardagar
gegn gengislækbum var ósanni'nda
vefur af sama toga1 spunnánn og
málfiutningurinin fyrir kosning-
arnar, liður í þeirn kilækjium, sem
rikisstjórnin beitir í viðskiptum
sínum við þjóðina. Sýnishorn aif
'því, hverniig hugsað er í þessum
herbúöuim, kem'Ur fram m.a. í
því, sem eimn af ráðherrunum
sagði, þegar hann sagðist ebki
sbilja, að menn skyldu vera að
gera veður út af því, þó að ríkis-
stjórnin hækkaði núna verðlag á
vörum, sem hún hafði læfekað
verð á fyrir nokkrum mánuðum,
eöa með öðrum orðum, að memn
skyld'U vera að gera veður út af
því, þó að stjórnin hefði lofað
verðstöðvun, en efndirnar orð.ið
verðhækfe.unarflóð.
Þá er það efeki ómerkur þátt-
nr í þessum Ijóta leik, að ann-
að aöalhlað ríkisstjórnarinnar,
Alíþýðu'bilaðið, hefur hreinlega
gefizt upp við að gera sig liiægi-
legt með því lengur, að halda
því fram, að ráöherrarnir hafi ekki
mælt gegn betri vitund, þegar
þei.r aftófcu um gengislækkiunina,
því hlaðið segir bispurslaust í ftor-
ystugrein í fyrradag, að Bjarni
og Gyl'fi hafi án efa skiiið betur
en flestir aörir, að gengi krón-
unnar kynni að faMa eftir nokkra
mánuði.
Þeir vissu
Já, það er áreiðanlegt, að það
vissu þeir mæta vel í haust og
í vor lífea, þegar þeir lofuðu
verðstöðvuminni. Það er svo einn
ig lærdómisríikt fyrir laiuniþegasam
tökin, að þó að ráðherramir
vissu þetta — þá átti að kúga
samtök launafóltosins til þess a®
ganga inn á vísitöluhanin'ið með
því að hóta gengislœkkum ef ekki
yrði á það fallizt. Stæðu laum
þegasamtökin fast á rétti' sínum
í þessu, bæru þau ábyrgð á geng
isMli, sem þá hilyti að verða, en
amnars þyrfti það ekki að koma
til. Þegar þetta þokkalega vopn
var notað, vissu ráðherrarnir mæta
vel, hverndg komið var, og geng
islækkuiniaráætl'anirnar í S'kúffun
um, eims og Alþýðublaðið játar,
og liggur í augum uppi. Og við
bætist auðvitað, að allt var þetta
gert með samstarfsorð á vörum.
Planið
Hver var þá hernaðará'ætfam
ríki'sstjórnarinnar í sumar og
baust? Hvers vegna í ósköpun
um var sú aðferð valin, að taka
málefni ríkissijóðsins fyrst og
hella yfir matvöruhiæfefeununum í
því sambandi, en sfeilja eftir mál-
efni atvinnuveganna? Því var ekki
horfzt í augu við vandann strax
sem mest í heild? Skýringin liggur
í augum uppi, það átti að bornast
a® mönnium í áföngum. Fyrsti
áfangi atti að vera í því fólg-
inn, að leysa tekjuöflunarvanda
mál ríkissjóðs og slíta vísitöluna
úr sambandi í þeirri lotu. Höfuð
skýringin á þessum vinnubrögð
um, sem mörgum sýndust und
arlega vera farið í öfugan enda,
eins og margir hafa kallað það.
er einmitt þessi, að ríkisstjóm
im lagði á það ofurkapp, að ná
því ákvæði burt úr lögum, að
kaiupgjald skýldi hækka í sam
ræmi vi® verðlagsvísitölu. Slíta
vísitöluna úr sambandi — aður
en kaemi að aðaldýrtíðarflóðinu,
sem ríkisstjórnin vissi, að var í
vaendum — það var aðalatriðið.
Bretar koma til
skjalanna
Þannig stóðu málin, þegar Bret
ar töldu sig þurfa að lækka
pundið, og þá beið ríkisstjórnin
heidur ekki boðanna. Þetta var
talinn sannkailaður hvalreki í
stjórnarherbúðunum. Var ekki
komið hér skálkaskjólið og tilval
ið tæfeifiæri til þess að rugla
menn mótulega á meðan kúvent
var yfir í plöndn, sem bdðu fram
kvæmda. Ritoisstjórnin settist því
niður og tók fram plögg sín
urn viðreisnin'a og verðstöðvun
ina og nú átti að taka allt með
í botn og útkoman varð vitaskuld
eins og vænta mátti, og ríkis
stjórnin vissd sjálf fyxirfram, að
ekki dygði að læk.ka gengi ís
lenzkrar krón.u um minna en 2^5%,
þótt gengislækkun Breta gæfi
að sjálfsiögðu ekki tilefni til meir
en 5% lækkunar.
Þetta var ekkii lengi gert, því
ráð'herrarnir, sem einni viku áð
ur þótt'Ust ekki vita, hvort nokk
uð þyrfti að gera fyrir íslenzkt
atvdnnulíf, og sem sögðust vita
a.m.k., að það væri ekki gengis
lækkun, n-ema þá sú ein, sem
yrði þrjózku verkalýðsins að
'kenna — ef hann vdildi ekki
beygja sig strax — einmitt þess
ir ráðherrar áttu tilbúna ná
kvæma útreikninga um það.
hversu mikil gengislækkun væfi
óumflýjanleg umfram gengisfail.
pundsins. Og það var 20% gengis
lækkun, sem þeir sögðu lágmark
uimfram Breta.
En hver er þá orðin efndin
á verðstöðvuninni, sem lofað var
í koisningunum? í stuttu máli
sagt — stórfelld verðhækkunar
alda á matvörum þeim, sem hald
ið var niðri með ni'ðurgreiðsium
á meðan kosningabaráttan stóð
og gengislæfebunin í ofanállag,
sem reisa mun hrikalega dýrtdð
aröldu á næstunini, að óbreyttri
stéfnu. Ætli það hafi verið nobkr
ai’ ýkjur, þegar Framsóknarmenn
sögðu í kosningabaráttunni í vor,
að stórfelldax verðhækkuua'rbylgj
ur ættu eftir að koma upp á yfir
borði®, því stjórna’rstefnan hefði
grafið undan atvinnulífinu og
verðgildi krónnuinar.
Vísitalan slitin úr
sambandi
f samband'i við gengis’ækkun
ina er rdlkisstjórnin svo búin að
berja fram uppáhaldsmálið sitt,
sem hún ætlaði að vera búin að
koma í framfevæmd með góðum
fyrirvara áður ©n aðalflóðið
skylli yfir, sem sé að slíta verð
lagsvísitöluna úr sambandi við
kaupgjaldið. Það er nú búið að
afnetna það lagaákvæði, sem var
undirstaða j ú ni s a mkomula gs in s,
—að vísit'öluuppbætur skuli greið