Tíminn - 05.12.1967, Blaðsíða 4

16
ÞREE)JtJl>AGUR 5. deíember 1961
menn hennar við að lýsa þvi yfir,
að gengi&felling hér kæmi ekki til
greina. Öll viðleitni ríkisstjórnar-
innar -beindist þá að því að afla
ríkissjóði aukinna tekna. Um
vandamal atvinnuiveganna vildi
hún ekki ræða, stóð ráðþrota gagn
vart þeim vanda, taldi ekki kann-
að, hver kjör þeirra væru. Það
yrði síðar að taka til* rækiíegrar
rannsóknar, en svo þegar pundið
er fellt, er allt í einu á 3—4
dögum hægt að gera sér fulla
grein fyrir þörf atvinnuveganna.
Þá er í skyndi og án þess að mál-
ið ailt hafi verið gaumgæfilega
rannsakað, hægt að ákveða geng-
islækkun, ekki gengislækkun til
samræmis við lækkun pundsins,
heidur stórfellda gengisiækkun
með tilliti til íslenzkra atvinnu-
vega. Þetta eru ekki traustvekj-
andi vinnuhrögð.
í Alþýðublaðsleiðara er að vísu
gefin spáný skýring á fyrri yfir-
lýsingu ráðh. varðandi gengislækk
un. Þar segir, að það sé óneitan-
leg staðreynd, að ráðh. hafi undan
farna mánuði afne;\ið gengislækk
un og hvað eftir annað saigt opin-
ber.ega. að til hennax væri ekki
ætlunin að grípa. Síðan segir blað
ið orðrétt; .
„Af hverju gáfu Bjarni Bene-
diktssor. og Gylfi Þ. Gíslason slík-
ar yfirlysir gar, þótt þeir hafi án
efa skilið betur en flestir aðrir,
að gengi krónunnar kynni að falla
innan fárra mánaða? Svarið er
augljóst. Þeim ber sem ráðherrum
skylda tii þess. Ráðherrar verða
að haida uppi trausti gjalmiðils-
ins, enda þótt það kosti yfirlýsing-
ar, sem þeir vita sjálfir, að kunna |
að reynast rangar efti’- skamm."
stund“.
Svo mörg eru þau orð. Alþýðu-
blaðsritstjórinn ber það m.ö.o. blá
kalt fram, að nafngreindir ráð-
herrar hafi visvitandi sagt þjóð-
inni ósatt. Og hann reynir meira
að segja að réttlæta þann verkn-
að, að stjórnmálamenn ljúgi að
þjóðinni. Hvernig lizt mönnum á
svona móral? Hann er sem betur
fer fágætur ennþá. Það eru kann
sbe svona nýmóðins siðareglur,
sem Framsóknarfl. skortir skiln-
ing á að dómi Gylfa Þ. Gíslasonar.
Vera má, að annað eigi að lesa
á milli iinanna í leiðara þessum
en orðin tjá. Vera má, að þar
eigi að lesa botnlausa fyrirlitn-
ingu ritstjórans á þvi framferði
ráðh., sem hann er að lýsa. Ekki
veit ég það. En hverjir segja
satt? Ritstjóri eða ráðherrarnir.
Um það spyr steini lostinn al-
menningur. En við nefnda ráðh.
má sar.narlega segja: Gjafir eru
yður gelnar. En sjálfsagt ættu
þessir nafígreindu ráðherrar að
fylgja nýgefnu fordæmi Callag-
hans fjármálaráðherra Breta.
Verðbólgan
Kjarm þessa máls, sem hér er
um að ræða, og það er höfuð-
ástæðan frá minni hendi fyrir
þessari vantrauststiliögu, að ekk-
ert liggur fyrir um það, að stjórn
in ætli að skipta um stefnu. En
þessi rík.sstjórn hefur tvisvar áður
fellt gengi krónunnar. Hvernig
hafa þær gengisfellingar reynzt?
Því hefur reynslan svarað. Þær
_____TÍSVIðNN____________
| hafa runnið út í sandinn og þær
hafa vissulega skapað fleiri og
stærri vandamál en þær hafa leyst.
Þær hafa ekki leitt til þess, að
atvinnuvegirnir kæmust á traust-
an og heilbrigðan grundvöll.
Verðbólgan hefur ekki verið
stöðvuð, heldur hefur hún magn-
azt við hverja gengisfellingu.
Gengislækkanimar hafa reynzt
henni sannkallaður fjörgjafi. Það
eru að mínum dómi engar líkur
til þess, að reynslan verði önnur
af þessari genigisfellingu að ó-
breytlri stjórnarstefnu. Hún mun
reynasl atvinn-uvegunum skamm-
góður vermir, líkt og fyrri gengis-
lækkanir. Dýrtaðarhjólið mun
halda áfram að snúast og hraði
þess aukast. Hún er í raun og veru
dæmd til að mistakast, ef áfram
á að balda öbreyttri verðbólgu-
stefnu og ekki hvika frá ringul-
reiðmni i fjárfestingunni og sukk
inu : innflutningsmáium. Hún
mun skapa stórfellt ranglæti, ef
ekkert verður gert til að reyna
að skipta byrðum af henni rétt-
látlega niður. Það ranglæti verður
rót nýrra meinsemda. Að óbreyttri
stjórnarstefnu getum við vissulega
átt von á fjórðu gengisfellingunni
af hendi þessarar ríkisstjórnar.
Að óbreyttri stjórnarstefnu verð
ur haidið áfram lengra út í fenið.
Misheppnuð gengisbreyting býður
nýjum hættum heim, skapar ný
vandamai. Það liggur t.d. í augum
uppi, að síendurteknar senoisfell-
ingar hljóta að grafa undan trausti
á oeningum og sparifjársöfnun.
Fyrir þvi hefði bankastjórinn og
alþ.m Pétur Benediktsson átt að
gera grein fyrir hér áðan. Það
hefði veiið ólíkt gagnlegra en all-
ur kveðskapurinn, þó að kveðskap
ur geti verið góður á réttum stað
og réttuin tíma. Ég held„ að gen(g-
islækkun, án þess að henni sé
fyrirfram tryggður nokkur grund-
völlur, sé í raun og veru hættu-
legí heljarstökk. Ég held, að
gengisiækkun verði til lítillar
bjargar, a.m.k. til framíbúðar nema
almennur skilningur sé á nauðsyn
hennar og sú stjórn, sem að henni
stendur, hafi víðtækt traust. Ég
held að þessar forsendur skorti
nú, a.m.k. þær síðari.
Gerigi stjórnarinnar er
fallið
Meinhiuti stjórnarflokkanna í
kosmngunum í vor var naumur.
Þá var boðskapur stjórnarinnar
sá, að allt væri í lagi. Yfir tíma-
bundna erfiðleika af völdum afla-
brests og verðfalls væri auðvelt
að komast áfallalaust, vegna verð
stöðvunar og gjaldeyrisvarasjóðs.
En allt þetta skraf hefur reynzt
blekking eins og við stjórnarand-
stæðingar sögðum fyrir, en þá
voru aðvaranir okkar kallaðar
hrakspár Dettur nokkrum í hug,
að stjórnin hefði haldið velli, ef
hún hefði sagt þjóðinni sannleik-
ann, að svo væri nú komið eftir
allt góðærið, að ekki yrði komizt
hjá nokkurri kjaraskerðingu á
næstunni og hún mundi neyðast
til þess að fella gengi krónunnar.
Nei. gengi stjórnarinnar hefur á-
reiðanlega fallið frá því í kosning
unum ’ vor. Og hvernig á ailmenn
ingui að skilja nauðsyn þessarar
ráðstöfunar, þegar ráðherrar hafa
keppzt við að lýsa þvi yfir þangað
til fyrir rúmri viku siðan, að geng
isfeiung kæmi alls ekki til greina.
Framhja því verður ekki með
neinu móti komizt, að sú 'stór-
fellda gengislækkun, sem hér hef
ur verið gerð, er í æpandi ósam-
ræmi vió allan málflutning stjórn
arflokkanna í síðustu kosningum
og yfiríýsingum ráðh. að undan-
förnu. Þess vegna eru engar líkur
tii, að stjórnin hafi meirihluta
þjóðanr.nar á bak við sig í dag.
Þess vegna ætti hún að segja af
sér, og leita þegar í stað eftir
nýju umtooði frá kjósendum.
En það eru sjálfsagt litlar lík-
ur tii þess, að stjórnin geri það.
Hún mim reyna að sitja. Stólarnir
sýnast vera henni eitt og allt. Og
hver veií nema við eigum eftir
að lesa það í einhverjum stjórnar
blaðsleiðaranum á næstunni, að
það sé skylda ráðh. að segja þjóð
inni ósatt, ef á þarf að halda, til
þess að tryggja áframihaldandi
setu sína í ráðherrastólum. Þv4
verður ekki neitað, að stjórnin
hefur meirihluta hér á Alþingi
Og meirihlutann notar hún sjálf-
sagt til þess að fella þessa til-
lögu. Og hún mun ekki hafa þrek
né þor lil þess að leita nú eftir
trausti þjóðarinnar. En ég held,
að það allra minnsta, sem núv.
stjórn geti gert, væri að koma
að hljoðnemanum oð játa mistök
sín. mislök, sem engum geta dul-
izt og biðja þjóðina auðmjúklega
afsökunar á ráðsmennsku siiini
fyrr og síðar.
Ingvar Gíslason:
Stjórnarstefnan
hefur brugðizt
Góðir hlustendur nær og fjær.
Hæstv. menntamálaráðherra, sem
var að ljúka hér máli sínu, not-
aði ræðutíma sinn til þess aðal-
lega að kasta fram strákslegum
ásökunum í garð Framsóknar-
manna, en ræddi ekki einu orði
að kalla þau málefni, sem fyrst
og fremst eru á dagskrá með þjóð
inni nú. Þjóðin er því litlu nær
eftir ræðu þessa hæstv. ráðherra
um það, sem fram undan er í efna-
hagsmálum og verður þetta að
teljast vægast sagt ómerkilegur
málflutningur. Það er sannarlega
ekki vandalaust að átta sig á orð-
um og yfirlýsingum ríkisstjórn
arinnar og einstakra ráðherra nú
að undanförnu. Fyrir nokkrum
vikum sögðu ráðh. að gengislækk
un skapaði fleiri vandamál en
hún leysti En þessa síðustu daga
ber víst að líta á það sém skoðun
ríkistjórnarinnar að gengislækk-
un sé alira roeina bót í efnahags
og atvinnulífi Slíkt er þó auðvilað
meira en ofmælt. Gengislækkun
sú sem framkvæmd hefur verið
verður aldrei skoðuð sem einhver
úrbótaráðstöfun í sjálfu sér. held
ur fyrst og fremst sem viðurkenn
ing á ákveðnu ástandi. ófremdar
ástandi sem skapazt hefur á all-
löngum tíma vegna rangrar stjórn
arstefnu.
Neyöarúrræði
Gengislækkun er ávallt neyð-
arúræði, sem aðeins er grip-
ið til þegar allt um þrýtur, þegar
svo er komið að búið er að grafa
undan gjaldmiðlinum og rýra verð
gildi hans. Gengislækkun felst
ekki í því einu að reikna út gengi
niðri í Seðlabanka.' Gengislækkun
in á sér aðdraganda sem nær yfir
mörg ár og er eins og lokakafli
í löngum hrakfallabálki. Gengis-
lækkunin verður hvorki skýrð né
skilin nema í ljósi þessara sann-
inda. Reynslan ein fær úr því
skorið, hvort sá tími sem fram
undan er hagstæðs tímahils í
atvinnu- og éfnahagsmálum, eða
hvort stefnt er til sama vandræða
ástands og ríkt hefur undanfarin
ár Þær aðgerðir, sem ríkisstjórn
in nú hefur framkvæmt, gefa í
sjálfu sér engin fyrirheit um
blómlegt efnaihagslíf, því eins og
þær eru settar fram, eru þær
ekki líklegar til þess að eyða
frumorsök vandans sem við er að
stríða og lengi hefur þjáð ísl.
efnahagslíf og fjármálastjórn. Sá
vandi sem mestur er og enn ó-
leystur, er vandi verðbólgunnar.
Það er sá vandi sem herjað hefur
undanfarin ár og valdið hefur því
að smám saman hefur verið grafið
undan gjaldmiðii þjóðarinnar og
rýrt hann svo að verðgildi, að nú
hefur þótt óhjákvæmilegt að skrá
gengi krónunnar upp á nýtt í 3.
sinn á 7 ára tímabili. Og meðan
ekki finnast ráð og ekki er fyrir
hendi samstaða um aðgerðir til
þess að hefta verðbólguþróun. þá
er fullsnemmt að spá um það nú
í upphafi nýs gengisfellingartíma-
bils að hér sé um viðunandi efna
hagslausn að ræða. Það hlýtur að
Ingvar Gíslason
vekja undrun, þvílík látalæti eru
í kringum þessa gengislækkun.
Þeir sem að henni standa láta eins
hún komi þeim sjálfum alveg á
óvart. Atburðarrásin á að hafa
verið svo hröð, að þeir hafa ekki
haft við að fylgjast með henni.
Þetta eru augljós látalæti og gerð
í því skyni að láta lita svo út, sem
ástæðan til gengislækkunarinnar
eigi rætur i fjarlægum og ófyrir
séðum viðburðum einshvers -tað
ar úti í hei-mi. Það er að vísu
staðreynd, að Bretar hafa skert
gengi sterlingspundsins og slíkt
hlaut að hafa óheppileg áhrif á
nokku-rn hluta af útflutningsverzl
un okkar. En lækkun sterl.punds-
ins um 14% getur ein saman ek.ki
réttlætt 25% gengislækkun ísl.
krónunnar. Til þess að jafna met
in milli gengislækkunar sterlings
pundsins og útflutnigshagsmuna
okkar, nægði að fella krónuna
um 5% gagnvart hinum brezka
gjaldmiðli. Allt það sem umfram
er. þ-e.a.s. ca. 20% á sér aðrar or-
sakir. Og þessar orsakir eru heima
tilbúnar og þurfa engum að koma
á óvart Þar er sjálf stjórnarslefn
ar að verki verðbólgan og dýrtíð
in, róng verzlunar- og atvinnumála
stefna, röng stefna í fjár-
festingarmálum, röng banka-
pólitík. Á meðan ekki er
breytt um grundvallarstefnu, á
meðan ekki er leitazt við að
ráða niðurlögum verðbólgunnar.
á meðan gjaldeyrissjóðir tæmast
vegna óþarfa innflutnings og
heimskulegrar eyðslu og á meðan
fjárfestingin er skipulagslaus og
eitt rekur sig á annars -horn í
þeim efnum, á meðan fjármagnið
sogast inn í miniliðabraskið. en
fjarlægist undirstöðuatvinnuveg-
ina, á meðan slík höfuðlþróun rík-
ir á öllum sviðum og ekki er
breytt um grundvallarstefnu i
efnahagsmálum, þá mun sæk.ja í
sama farið og verið hefur öll
stjórnarár núverandi ríkisstjórn-
ar. Þá er stefnt að nýrri gengis
lækkun áður en varir, enda er
allur ferill ríkisstjórnarinnar varð
aður verðbóigu og gengisfelling-
um. M. a. stóð ríkisstjórnin augliti
til auglitis við gengisfellingu á
síðasta ári, en valdi þá leið að
fresta henni þar til n-ú. Ríkis-
stjórnin kaus að greiða verðbólg
una niður beint úr ríkissjóði og
kailaði þá ráðstöfun sína verð-
stöðvun, en réttnefni hennar hefði
verið frestun á gengisfellingu fram
yfir kosningar. í kosningabarátt
unni í vor, ræddu forystumenn
stjórnarflokkanna hins vegar um
gengislækkun sem fjf|fstæðu og
allt fram á síðustu stund nú fyrir
viku eða hálfum mánuði, afneit
uðu þeir gengislækkun og sóru fyr
ir allar slíkar áætlanir. Eigi að
síður hefur gengið verið fellt,
ekki til samræmis við lækkun
sterlingspundsins eins og ríkis-
stjórnin vill fá almenning til að
trúa, heldur sem ráðstöfun í beinu
samræmi við þróun efnahagsmála
s. 1. 8 ár og sem framhald þeirrar
þróunar.
Fyrirheitin
Fyrir 8 árum hófust þessir
menn til valda með miklu yfir-
læti og fullyrðingum um, að mark
mið þeirra væri að koma á nýju
og fullkomnu efnahagskerfi sem
byggt væri á viðurkenndum og
allt að því óyggjandi hagfræði-
kenningum. Var mjög áberandi f
upphafi viðreisnar sú tilhneying
ríkisstjórnarinnar að setja fræði
legan stimpil á ráðstafanir sínar
í efnahagsmálum og kalla til vitn
is um ágæti þeirra ýmsa útlenda
aðila, bæði einstaka menn og heil
ar stofnanir þó að slíkum vitna
leiðslum fari nú fækkandi. Það
væri of langt mál að greina ná-
kvæmlega frá í hverju þessar ráð
stafnir voru fólgnar, enda eru
þær flestum í fersku minni, en
ástæða er til þess við þessar umr.
um vantraust á rikisstjórnina að
rifja upp. hvert var höfuðmark-
mið stjórnarstefnunnar eða
hið nýja efnahagskerfis. Markmið
ið var í stuttu máli sagt, viðreisn
atvinnub'fsins. Verðbólgustöðvun-
og efnahagslegt jafnvægi, þ.a.m.
verndun gjaldmiðilsins. Þessum
göfuga og margþætta tilgangi
skyidi náð eftir leiðum, sem fær
ustu efnahagssérfræðingar höfðu
mákkað. Þessi boðskapur var því
ekki fluttur sem venjulega stjórn
málastefna, heldur miklu fremur
sem hagfræðilegur rétttrúnaður.
Viðreisnarstefnan hófst eins og
krossferð gegn villutrú þeirra, sem
efuðust um að ísl. efnahagskerfi
yrði vegið á sömu vog og efnahags
kerfi iðnaðarstórveldanna. Frá þvi
er skemmst að segja, að reynslan
hefur sýnt að viðreisnarráðstafan
irnar voru ekki þeim kostum
búnar, sem höfundur þeirra og
talsmenn vildu vera láta. Hin-
um göfugðu markmiðum um við-
reisn efnaihags- og atvinnulífs hef-
ur ekki verið náð, heldur hefur
þróunin orðið alveg hið gagn-
stæða. Verðbólgan hefur vaxið
mjög ört allan viðreisnartímann
og gengi kr. hefur verið svo ó-
stöðugt, að leitt hefur til endurtek-
inna gongisfellinga. Þetta tvennt