Tíminn - 28.12.1967, Blaðsíða 7

FIMMTUDAGUR 28. desember 1987.
TÍMINN
Arnór Sigurjónsson:
Um gengisfellingu
og efnahagsmál
Felling ríkisstjómariinnar á
skrá>3u gengi peninga okkar í
iok nóvembermánaðar þurfti
ekki að koma neinum á óvarL
Ríkisstjórnin haíði raunveru-
lega auglýst það með samkomu
laginu við launlþega og bærnd-
ur um óbreytt verðlag til þess
tíma, að þá gæti hún ekki leng
ur komizt hjíá því að taka efna
hags og verðlagsmálin til end-
urskoðunar. Eins og sakir
stóðu, gat hún ekkert úrræði
haft annað en gengisfelliingu.
Til þess að skilja þetta verða
menn að losa sig við þann al-
menna misskilning, sem felst'
í því, að menn hafa talað og
tala enn um hækkun á kaupi
(og launum) og innlendri
framleiðslu. Sá misskilningur
er því líkastur, er menn héldu
að sólin gengi kringum jörð-
ina og þó miklu síður afsakan-
legur. Hækkun á laumum og
verði íslenzkrar framleiðslu
hefur raunverulega verið
mjög lítil um langan tíma.
Það sem okkur hefur sýnzt og
við kallað launahækkun og
verðlhækkun hefur raunveru
lega að mestu leyti verið verð-
rýmun eða verðlækkun pen-
iinga okkar innan lands. Mis-
skiiningurinn stafar af því að
við höfum liti-ð á peninga okk
ar sem verðmæti. Þannig litu
fleður okkar á málið, og það
var réttlætanlegt á þeirra dög-
usm. því að þá breyttist gildi
peainga um langan tíma
minna en margs annars. Svo
er jafnvel enn í dag um ýmsa
erlenda peninga, hollenzk gyll-
ini, sænskar krónur, svissneska
franka, ameríska dali, svo að
nokkur dæmi séu nefnd. En
svo er alls ekki um okkar pen-
inga. Gildi þeirra hefur minnk
að hundraðfalt á rúmum þrjá
tíu árum. Krónan okkar er
ekki meira virði nú en eyrir-
inn var 1931—-1935. Peninga
sem breyta svo um verðgildi,
rýnna, minnka, er ekki unnt
að nota sem mælikvarða á
verðgildið.
Með skráðu gengi er átt við
það, fyrir hvaða verð í íslenzk
um peningum við getum keypt
og selt erlenda peninga. Það
verð er miö^ð við gildi þeirra
peninga, sem litlum verðbreyt
ingum taka. Þrátt fyrir stöð-
uga verðfellingu á peningum
okkar, imnanlands. höfum ■’ið
rcmbzt við að skrá pen-
inga okkar með óbreyttu verði
(eða gengi) gegn erlendum
peningum árum sam'an, og
okkur hefur leyfzt það. af því
að við höfum að lokum að'
mestu greitt hina erlendu pen
inga með afurðum á því veroi
og í þeim peningum, sem kaup
andinn hefur gert sig ánægðan
með. En takmörk eru fyrir
því, hvað við getum og hvað
okkur leyfis^ í þessu efni. Þeg
ar ósamræmið milli verðsins á
peningum okkar eftir því.
hvort við kaupum fyrir þá
innlenda vöru e’ða vinnu ann
ars vegar eða erlenda pen-
imga til kaupa á eriendri vöru
eða þjónustu hins vegar er orð
inn mjög mikill, neyðumst við
til að breyta gengi þeirra eða
verði við kaup og sölu á er-
lendum peningum.
Þessari peningapólitík, sem
hér hefur verið lýst, höfum við
fylgt síðan ,ófriðnum mikla
lauk. Árið 1949 var mikill
munur orðinn á verðgildi pen
inga okkar innanlands og
skráðu gengi þeirra eða verði
þeirra við kaup og sölu er-
lendra peninga, svo að það
olli miklum erfiöleikum. Þá
felldu Bretar gemgi sinna pen
inga og var okkar gengi um
leið fellt jafn mikið, með þeim
rökstuðningi, að „ísland væri
á sterlingssvæðinu“. En það
reyndist ekki nægilegt, og
voru okkar peningar því felld-
ir miklu meira gegn erlendum
peningum árið eftir 1960'.
Næstu árin minnkaði verð-
gildi peninga okkar innan-
lands um 7—12% á ári, en
verðgildi þeirra var haldið ó-
breyttu við kaup og sölu er-
lendra peninga þeirra er
minnst breyttust að verðgildi.
Við það varð öll innlend fram-
leiðsla miklu verðhærri en er-
lend hér innaniands, og olli
það miklu „svartamarkaðs-
braski“, bæði með erlenda
vöru og erlenda peninga, og
erfiðleikum við framleiðslu á
allri þeirri vöru, er seld var
á erlendum markaði. Tilraun
var gerð til að leiðrétta þetta
1957—1969 með álagi á alla
innflutta vöru og nota það á-
lag til verðbóta á útflutta
vöru. En það reyndist ekki við
hlítandi til lengdar. Var þá
gripið til þess 1960 að verð-
fella íslenzka peninga við kaup
og sölu erlendra peninga um
nál. 57,5% eða láta 233 ís-
lenzkar krónur gilda jafn mik-
ið og 100 íslenzkar krónur
höfðu gilt áður í þeim kaup-
um og sölum. En engin breyt-
ing var gerð á verðgildisrýrn-
un íslenzkra peninga innan-
lands, og var heldur, að sú
verðgildisrýrnun færðist í auk
ana. Árið 1961 var þeirri verð-
gfldisrýrnun svarað með nýrri
verðfellingu peninga okkar
gegn erlendum peningum, en
siðan hófst sama sagan og eft-
ir 1950: stöðug verðrýrnun ís-
lenzkra peninga innanlands,
en verði þeirra haldið ó-
breyttu við kauip á erlendum
peningum til kaupa á erlendri
vöru og þjónustu. Nú í haust
var svo komið, að mismunur-
inn á þeirri ísleþzku krónu,
sem notuð var innanlands, og
himnar. sem notuð var erlend-
is til kaupa á vöru þar eða
dvalar erlendis, var orðinn á-
líka mikill og 1949 og 1959.
Til þess að jafna þann mun
þurfti þvi að fella gengi ís-
lenzkra peninga við kaup og
sölu á erlendum peningum um
nálægt 50% (eða hækka er-
iend„ mynt um 100%). Rikis-
stjórnin kaus það að fella geng
ið um tæp 25%, hvort sem það
er nú ætlun hennar að skipta
gengisfallinu niður á tvö ár
(eða fleiri) eins og gert var
1949 og 1950. eða hún metur
verðfeiliingu peninga okkar
öðruvisi en ég geri. Ég játa.
að mat mitt getur verið eitt-
hvað ónákvæmt, þvi að mig
skortir nú nauðsynleg gögn
til að reikna það nákvæmt.
miða við verðfellingu íslenzkra
peninga innanlands frá ári til
árs frá 1961 til hausts 1967
og auk þess samanburð á verði
í Reykjavík og Suður-Englandi
þar sem ég er nú staddur, á
húsum, fæði og klæðum. En
þó að mati mínu geti nokkuð
skeikað um þetta efni, er ég
viss um, að 25% gengisfelling
nægir ekki til þess að íslenzkir
peningar séu eins verðmiklir
innanlands og við kaup á er-
lendum peningum.
En þá er að athuga það,
hvort nauðsynlegt sé að pen-
iingar okkar hafi jafn mikið
gildi innanlands og við kaup
og sölu á erlendum peningum.
Ég hika ekki við að fullyrða
slíkt, svo framarlega sem við
vfljum að peningamál okkar
og efnahagsmál séu nokkurn
veginn heilbrigð. Ef peiningar
okkar eru miklu meira virði.
þegar við kaupum erlenda pen
inga fyrir þá en þegar við not-
um þá innanlands, hlýtur það
að leiða til vanmats á inn-
lendri framleiðslu og alls ann-
ars þess, sem innlent er, og
ofmats á erlendri vöru, er-
lendri þjónustu erlendum
háttum og verkmenningu.
Þetta hefur komið mjög til-
finnanlega fram á íslenzkum
lamdbúnaði og íslenzkum iðn
aði og mörgu fleiru því, sem
íslenzkt er. Ekkert er sjálf
sagðara en það, að þeim, sem
ekki hafa skilið og ekki skilja
enn mun á þessu tvenns kon-
ar verðgildi, sem við höfum
haft á peningum okkar, fiirnl-
ist til um þær uppbætur, sem
gefnar hafa verið á islenzkar
landtbúnaðarafurðir, sem úr
iandi hafa verið seldar og meti
okkar landbúnað langt á eftir
landbúnaði annarra þjóða að
öllum rekstri og verkmenn-
ingu, eða skilji það sem am-
lóðaihátt, að íslenzkar landbún
aðarvörur þarf að greiða nið-
ur til þess að neytendur fái
þær líku verðj og landbúnað-
arvörur eru seldar erlendis
reiknað i íslenzkum krónum
samkvæmt gengisskrámitigu.
Ef þeim hefði verið eða væri
ljóst, að hin skráða íslenzka
króna hefur hvað eftir anna*
verið tvöfalt verðmeiri en sú
króna, sem notuð hefur verið
innanlands, mundi málið hafa
horft allt öðruvísi við þeim.
Ðn þannig hefur þetta verið
1948—1949, 1958—1959, 1934
—1967. og þannis verðu- það
iivaf eflir annað, ef sömu
stefnu er fylgt um skráningu
og mat á peningum okkar og
fylgt hefur verið síðan ófriðn-
um mikla lauk. Við sömu kosti
hefur iðnaður okkar þurft að
búa. Hvaö eftir annað. 1948—
1949, 1956—1959 og 1964—
Arnór Sigurjónsson
1967 hefur verið ætlazt til þess
af homum, að hann væri sam-
keppnisfær við erlendan iðn-
að, þó að vara þess iðnaðar
hafi verið keypt fyrir tvöfalt
verðmeiri krónur en okkar
iðnaður hefur fengið i hend-
ur, og hinn erlendi iðnaður
hafi starfað með tvöfalt verð-
meiri peiningum en hann. Eini
atvinnuvegur okkar, sem met-
inn hefur verið nærri réttu
lagi af sjálfum okkur. er sjáv-
arútvegurinn. Hann hefur að
vísu fengið að gjalda þess að
nota oft miklu verðlægri pen-
inga við framleiðslu sína em
Framhald a ols. 14.
Bókinfyrír
bifreiðaeigendur
Samvinnutryggingar hafa lagt meginóherzlu á tryggingar fyrir sannvirði, góða þjón-
ustu og ýmiss konar fræðslu- og upplýsingastarfsemi.
í samræmi vfti það hefur bókin „Bíllinn minn“ verið gefin út órlega um nokkurt
skeið. í hana er hægt að skró allan rekstrarkostnað bifreiðar í heilt ár. Auk þess eru
í bókinni öll umferðarmerkin og aðrar gagnlegar upplýsingar fyrir bifreiðastjóra.
Bókin mun verða send, endurgjaldslaust, í pósti til allra viðskiptamanna okkar, sem
þess óska.
Látið því Aðalskrifstofuna í
Reykjavik eða næsta umboðsmann
vita, ef þér óskið, að bókin verði
send yður.
ÁRMOLA 3, SfMl 38500
SATVl VITNTN LJT RYGGINGAM
i