Alþýðublaðið - 20.01.1995, Blaðsíða 2

2
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 20. JANÚAR 1995
MÞYDUBLMIU
20857. tölublað
Hverfisgötu 8 -10 Reykjavík Sími 625566
Útgefandi Alprent
Ritstjórar Hrafn Jökulsson
Siguröur Tómas Björgvinsson
Umbrot Gagarín hf.
Prentun Oddi hf.
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing
Sími 625566
Fax 629244
Áskriftarverð kr. 1.550 m/vsk á mánuði.
Verð í lausasölu kr. 150 m/vsk
„Síðasta
þjóðskáldið44
Á morgun, laugardaginn 21. janúar, er öld liðin frá fæðingu
Davíðs Stefánssonar skálds frá Fagraskógi. Um Davíð hefur
verið ságt, að hann hafi verið síðasta þjóðskáld Islendinga, og
víst er meira en sannleikskom í þeirri staðhæfingu: hann naut í
lifanda lífi meiri og almennari vinsælda en nokkurt annað ís-
lenskt skáld fyrr og síðar. Sigurður Nordal orðaði þetta svo, að
ferill Davíðs hafi verið „hreinasta Aladínsævintýri í saman-
burði við hlutskipti flestallra eldri íslenskra skálda. Það skipti
varla neinum togum, að Ijóð hans voru komin á hvers manns
varir, um leið og hin fyrstu þeirra voru komin á prent.“
Segja má að Davíð Stefánsson hafi orðið skáld allrar þjóðar-
innar þegar hann gaf út fyrstu bók sína, Svartar fjaðrir, árið
1919. Nú mun mörgum veitast erfitt að skilja hvemig lítil ljóða-
bók eftir komungt skáld gat valdið uppnámi í þjóðlífinu. En
Davíð Stefánsson bar með sér ferskan og ærslafullan andblæ
nýrra tíma inn í þá mollulegu heldrimannastofu þarsem gömlu
og virðulegu þjóðskáldin höfðu haldið til, fjarri heimsins
glaumi. Davíð orðaði tilfinningar og þrár kynslóðar sinnar í
heitum og ástríðufullum ljóðum; tungutak hans var nýstárlegt,
viðfangsefnin mörg hver framandi og í hæsta máta ögrandi.
Davíð Stefánsson færði út landamæri íslenskrar ljóðlistar,
svo notuð séu orð Tómasar Guðmundssonar, annars stórskálds
20. aldar: skáldið frá Fagraskógi stækkaði lesendahóp íslenskra
ljóðskálda mjög verulega. Ljóðabækur hans vom prentaðar
margsinnis, sölutölumar hljóma núna einsog ósvífin lygasaga.
En engu verður logið um vinsældir Davíðs Stefánssonar frá
Fagraskógi. Sigurður Nordal segir þannig að líklega hafi eng-
inn Islendingur verið samtíða Davíð „sem fleira fólk hefði feg-
ið viljað kynnast, fleiri hús hefðu staðið opin, ef hann hefði
drepið þar á dyr.“
Þótt Davíð nyti til æviloka takmarkalítillar ástsældar hjá
þjóðinni, fór ekki hjá því að hann yrði skotspónn næstu skálda-
kynslóða. Straumhvörf urðu í bókmenntum með Steini Steinarr
og atómskáldunum, og þeir hlutu að beina spjótum að Davíð,
sem helsta og máttugasta fulltrúa hefðar sem þeir töldu úrelta.
Ekkert er jafn hallærislegt og tískan í gær, sem kunnugt er, og
einn góðan veðurdag var Davíð Stefánsson hreinlega ekki leng-
ur í tísku.
Þögnin hefur gert hríð að Ijóðum Davíðs Stefánssonar síðustu
áratugi, en því fer ljarri að þau séu orpin gleymsku. Ljóðið rat-
ar til sinna, segir Þorsteinn frá Hamri á einum stað, og áreiðan-
lega eiga ljóðin hans Davíðs enn mikinn hljómgmnn. Og eitt er
víst: Bestu ljóð hans verða lesin svo lengi sem tungan lifir. Dav-
íð hlýtur ævinlega að verða ungri kynslóð óvænt og kærkomin
uppgötvun. Aldarafmæli „síðasta þjóðskáldsins“ er kærkomið
tilefni til endurmats á verkum hans - og það hlýtur að leiða til
endumýjaðra kynna hans og ljóðaunnenda.
Samhugur í verki
Á blaðsíðu fimm í Alþýðublaðinu í dag er auglýsing um
landssöfnun vegna náttúmhamfaranna á Súðavík. Að söfnun-
inni standa nær allir íjölmiðlar landsins, Póstur og sími, Rauði
kross íslands og Hjálparstofnun kirkjunnar. Næstu daga verður
framlögum safnað, og er hægt að leggja inn á reikning í öllum
bönkum og sparisjóðum eða hringja í síma 800 50 50. Harm-
leikurinn á Súðavík hefur valdið þjóðarsorg á íslandi, og nú
munu íslendingar sýna íbúum þessa litla þorps á Vestfjörðum
samhug í verki. Núna leggjast allir á eitt.
Þjóðareign á auðlindum
st j órnarskrárbundin
fslensk stjómvöld og stjómmála-
flokkar eiga að mynda órofa sam-
stöðu um meginsamningsmarkmið
sitt í sjávarútvegsmálum í öllum
samningum við Evrópusambandið.
Það er að íslendingar haldi óskomð-
um yfirráðum yfir nýtingu auðlinda
hafsins, innan íslenskrar lögsögu.
Alþýðuflokkurinn beitti sér harð-
ast allra flokka fyrir því að lögbinda
sameign þjóðarinnar á fiskimiðun-
um. Það er í samræmi við auðlinda-
stefnu flokksins. Við höfum einnig
barist fyrir því að jarðhitinn og fall-
vötnin verði að lögum sameign þjóð-
arinnar. Við leggjum það til að sam-
eign þjóðarinnar á fiskimiðunum
verði bundin í stjórnarskrá, í tengsl-
um við fyrirhugaðar stjómarskrár-
breytingar.
Pallborðið
Jón Baldvin
Hannibalsson
skrifar
Þar með væri íslenskum stjóm-
völdum óheimilt að semja forræðið
yfir fiskimiðunum af sér. Um það
ættu allir að geta sameinast. Með því
móti væri íslenskum stjómvöldum
ekkert að vanbúnaði að ganga til
samningaviðræðna og nýta sér kosti
aðildar sem em yfirgnæfandi á öllum
öðmm sviðum.
Er líklegt að Islendingar geti náð
hagstæðum aðildarsamningum við
Evrópusambandið á þessum for-
sendum? Svarið við því fæst aldrei
nema með því að láta á það reyna við
samningaborðið. En rökin fyrir því
að þetta kunni að takast vega þungt.
Þungvæg rök
Efnahagslögsaga Islands er algjör-
lega aðskilin frá sameiginlegri lög-
sögu Evrópusambandsins. Við eig-
um enga nytjastofna sem nýttir em
sameiginlega með sambandinu.
Kröfur aðildarríkja Evrópusam-
bandsins um veiðiheimildir í sam-
eiginlegri lögsögu eru byggðar á við-
urkenndri veiðireynslu. ESB-ríkin
hafa enga veiðireynslu á að byggja
innan íslenskrar lögsögu og þar af
leiðandi engin rök fyrir þeirri kröfu.
Spánverjar hafa þegar staðfest
formlega, í viðræðum við íslensk
stjómvöld, að jreir muni ekki setja
fram slíkar kröfur í aðildarsamning-
um við Island. Þeir reyndu það í
samningunum um Evrópska efna-
hagssvæðið, samkvæmt þeirri meg-
inreglu Evrópusambandsins í samn-
ingum við ríki utan bandalagsins, að
aðgangur að auðlind eigi að koma í
staðinn fyrir markaðsaðgang. Islend-
ingum tókst að fá þá kröfu Spánvetja
út af borðinu þá þegar.
Evrópusambandið starfar sam-
kvæmt þeirri gmndvallarreglu að sé
aðildarþjóð háð nýtingu einnar auð-
„Við leggjum það til að sameign þjóðar-
innar á fiskimiðunum verði bundin í
stjórnarskrá, í tengslum við fyrirhugaðar
stjórnarskrárbreytingar. Þar með væri ís-
lenskum stjórnvöldum óheimilt að semja
forræðið yfir fiskimiðunum af sér. Um það
ættu allir að geta sameinast. Með því
móti væri íslenskum stjórnvöldum ekkert
að vanbúnaði að ganga til samningavið-
ræðna og nýta sér kosti aðildar sem eru
yfirgnæfandi á öllum öðrum sviðum.“
lindar um afkomu sína, eigi hún að
hafa forgang („relative stability").
Jafnframt er sú regla að festast í sessi
innan sambandsins að forræði mála
eigi að vera hjá þjóðríkinu, nema að
brýna nauðsyn beri til að færa völdin
til samþjóðlegra stofnana („subsidia-
ritets-reglan"). Hvort tveggja styrkir
þetta samningsstöðu íslendinga.
Hræðsluáróður
Það er þess vegna ósatt, sem hald-
ið hefur verið fram í hræðsluáróðri
innanlands, að útilokað sé að leita
samninga við Evrópusambandið þar
sem forræði yfir auðlindinni muni
sjálfkrafa flytjast til Brussel. Þessi
áróður heyrist einkum frá svonefnd-
um sægreifum hér innanlands, en
þeim hefur verið úthlutað í reynd
forræði yfir sameign þjóðarinnar, án
þess að vera krafðir um leigugjald
fyrir.
Innanlands er þetta þess vegna
barátta fyrir almannahagsmunum
gegn einokunarhagsmunum tiltölu-
lega fárra en fjárhagslega sterkra að-
ila. Það er óviðunandi með öllu að
sérhagsmunir tiltölulega fárra skuli
hafa forgang umfram almannaheill
og þjóðarhagsmuni. Þar með væri
þjóðin að framselja fullveldi sitt í
hendur einokunaraðila innanlands.
Höfundur er formaður
Alþýðuflokksins - Jafnaðarmanna-
flokks íslands og utanríkisráðherra.
Dagatal 20. janúar
Atburðir dagsins
1265 Enska þingið kemur saman í
fyrsta sinn. 1841 Bretar leysa Kín-
veija af hólmi sem stjómendur Hong
Kong. 1981 Ronald Reagan sver
embættiseið sem forseti Bandaríkj-
anna, elstur þeirra sem gegnt hafa
embættinu.
Afmælisbörn dagsins
George Bums bandarískur leikari
og skemmtikraftur, 1896. Federico
Fellini ítalskur kvikmyndaleikstjóri,
gerði meðal annars La Dolce Vita og
La Strada, 1920. Edwin „Buzz“
Aldrin bandarískur geimfari, fetaði í
fótspor Armstrongs á tunglinu, 1930.
Annálsbrot dagsins
Brenndur Lassi Diðriksson á alþingi,
meðgekk ekkert, dó í kristilegum til-
búningi.
Annálsgreinar Áma á Hóli, 1675.
Geðbilun dagsins
Ritsnillíngur var hann slíkur, sem
áður segir, að margir urðu geðbilaðir
af að lesa hann. Auk þess var hann
svo rammur alfræðibókarmaður að
hann rak alla með kurteisi á stamp-
inn, hvað sem þeir höfðu rétt fyrir
sér.
Halldór Kiljan Laxness um dr. Helga Pjeturss.
Málsháttur dagsins
Munur er Skálholts og Bolholts.
Röksemdir dagsins
Óspakur mælti: ,par þú eigi til Álf-
ur,“ segir hann, „þú hefur haus þunn-
an en eg hefi öxi þunga.“
Óspakur Kjallaksson á Eyri í Bitru við Álf
hinn litla; þeir deildu um hvalreka. Eyrbyggja
saga.
Orð dagsins
Stígðu ei á stráin veik,
stýfðu ei ungar ijaðrir.
Gerirðu öðrum lífið leik,
lifirðu sælli en aðrir.
Guðmundur Bjömsson.
Skák dagsins
í skák dagsins mætast stálinn stinn.
Bareev er einn sterkasti skákmaður
yngri kynslóðarinnar, þótt reyndar sé
hann mjög mistækur. Hann hefur
hvítt og á leik gegn jaxlinum
Kuprejchik, sem hlaut frægð þegar
hann sigraði á sterku Reykjavíkur-
móti fyrir eitthvað 15 ámm. Svörtu
mennimir em orðnir býsna uppá-
þrengjandi en Bareev blæs til sóknar
og mátar í þremur leikjum. Hvað
gerir hvítur?
1. Re6!! R6h5 Aðrir leikir em ekkert
skárri. 2. DÍ8+ Kh7 3. Rg5 Mát!