Vísir - 20.02.1977, Blaðsíða 11

vism Sunnudagur 20. febrúar 1977
Hovhanness og Rúrik ræöa hlutverk Lés
ákveöin fagmennska, íumir eru
góöir smiöir, aörir klaufar þótt
þeir séu samt skallaðir smiöir.
Nákvæmlega sama er aö segja
um okkar fag, leikaranna. Þaö
sérkennilegasta viö aö vinna
meö Hovhanness held ég hafi
veriö aö hann var meö okkur i
heilan mánuö að kryf ja stykkiö
til mergjar, greina sundur hin
mörgu merkingarlög hverrar
setningar.”
„Þaö er sérdeilis fróölegt að
vinna viö þessa sýningu. Verst
er bara hvaö við höfum litinn
tima til stefnu. Og eitt er ég svo-
litið óhress meö. Þaö er aö allt
starfsliö leikhússins i heild skuli
ekki hafa haft tækifæri til að
vinna meö þessum manni frá
byrjun f sambandi viö analýser-
ingu á verkinu og leikhúsi
almennt , þvi slikan hafsjó af
þekkingu höfum viö ekki haft
hér áður. Sannarlega væri feng-
ur að þvi ef möguleiki væri á aö
fá hann aftur hingað til starfa
siðar”.
—AÞ.
rikir kynferöisleg kúgun —
púrftanismi sem er versta klám
sem til er — er lika pólitisk kúg-
un. Allar herforingjastjórnir
eru t.d. skipaöar mönnum sem
eru kynferöislega afbrigöilegic
getuleysingjum. Striö er mesta
Stalfn, o.s.frv. — voru kyn-
feröislega bældir púritanar”.
„Ef ég væri forsætis-
ráðherra íslands...”
,,AÖ skilja manninn sem kyn-
„tslensk samkvsmi eru sérstæöustu dæmi um andlegt klám sem ég
þekki....”
kynferðislega afskræming sem
til er. Þaö fegursta sem til er, er
að geta elskaö likama annarrar
manneskju. Likaminn, holdið,
er hiö eina raunverulega. Allt
annað er blekking. Þegar menn
háfa nautn af þvi aö drepa lík-
ama er þaö einungis vegna þess
aö þeir geta ekki elskaö hann.
Og maöur þar þarf ekki aö lesa
Freud til aö komast aö þeirri
niðurstööu aö dráp kemur i staö
kynlifs. Engin tilviljun er aö all-
ir mestu einræðisharöstjórar
veraldarsögunnar — Hitler,
feröisveru erekkert annaö en aö
skilja stööu hans i alheiminum.
Maöurinn þarf aö gangast viö
dýrseöli sinu. Hann á ekki aö
skipa sér ofar dýrunum. Glæpir,
striö og sú nauðgun náttúrunnar
sem er mengun, stafa af þvi aö
hann gerir einmitt þetta. Þetta
er lífsskilningur Shakespeares
og þetta er lifsskilningur minn.
ísland ætti aö geta staöiö vel aö
vigi i þessu efni. Þar býr ennþá
tiltölulega ómengaö fólk i
Shakespearskum skilningi. Ég
vildi gjarnan vera forsætisráö-
herra Islands”.
Hvaö yröi þitt fyrsta verk I þvi
hlutverki?
,,Ég myndi reyna aö frelsa
fólk kynferöislega. En kynferö-
islegt frelsi þýöir ekki hömlu-
laust kynlif, — að riöa út um
allt. Menn riða út um allt vegna
þess aö þeir búa ekki viö raun-
verulegt kynferöislegt frelsi.
Þetta er spurning um aö hafa
rétt til frjáls kynferöislegs vals.
Þessi lifsskilningur hefur veriö
aö mótast hjá mér i mörg ár i
leikhússtarfi. Fyrir fimm árum
var ég allt annar maöur. Leik-
húsiö er leiö til aö uppgötva lif-
iö, könnun á mannlegum raun-
veruleika, grundvallarspurn-
ingunni um mannleg samskipti.
Og mannleg samskipti eru kyn-
ræn fyrst og fremst. Ég er ekki
freudisti. Þetta er aldagömul
viska frumstæöra mannfélaga.
Lifiö er kynrænt. Aö vera kyn-
feröisvera er aö vera”.
Ég hafnaöi þvi algjörlega. Þaö
er algjört klám aö láta
fimmtugan mann leika 15 ára
pilt. Hreinlega dónalegt. Þetta
var m jög vandræðalegt mál. En
svona kynslóöagap er land-
lægt I leikhúsum um heim allan.
Ungir leikarar fá ekki tækifæri
fyrireldrileikurum sem stööugt
reyna aö halda i „ung” hlut-
verk. Eins og hórur sem hlaöa á
sig andlitsfaröa til aö sýnast
yngri en þær eru. Sagt er aö
þegar menn eru t.d. orönir nógu
gamlir til aö skilja Hamlet, þá
séu þeir orönir of gamlir til aö
leika hann. En ég vildi frekar fá
ungan mann sem Hamlet þótt
hann skildi ekki allt, en sjá
gamlan mann gera sig aö flfli,
aö hóru”.
Að vera sannur...
Er það satt aö þú hafir yfir-
heyrt leikarana um kynlif
aöeins fyrir sinn eigin drykkju-
skap. Þaö er ömurlegt aö veröa
vitni aö þvi hversu mikil ör-
vænting gripur islenska sam-
kvæmisgesti þegar þeir finna aö
þeir eru ekki orönir nægilega
fullir. Islenskt parti er feimnis-
legt klám, þar sem allir daöra
viö alla. Sem leiöir til hjákát-
legrar afbrýöisemi þótt enginn
þori aö gera þaö sem hann lang-
ar til. þeir sem haga sér hvaö
„hneykslanlegast” I islensku
partii myndu fá hjartaslag á
staönum og stundinni ef maður
segöi þeim hreint út aö maöur
vildi riöa”.
Hefur þú gert þaö?
„No comment! Ég þoli bara
ekki þessa hræsni og lygi. Ég
hef aldrei vitaö jafn sjúklega af-
brýöissemi og hér. Sumar af
minum jómfrúrlegu islensku vin-
konum fá afbrýöissemiskast ef
ég aöeins kyssi hönd annarrar
III.
Rógurinn og
íslenskt
mannlíf
Þaö gefur auga leiö aö þessi
skilningur á mannlifinu og á Lé
konungi hlautaö mæta andstöðu
I hérlendri leikhúsferö. Til
dæmis þurfti aö gera allnokkrar
breytingar á þýöingu Helga
Hálfdánarsonar til þess aö hún
félli aö túlkun Pilikians. Hann
tekur fram aö hann meti mikils
samstarfsvilja Helga, og þýöing
hans sé augljóslega einhver
besta Shakespeareþýöing sem
gerð hafi verið. En stööugt þurfi
aö endurskoöa þýöingar klass-
iskra verka I ljósi þeirra mörgu
rannsókna sem fram færu á
þeim. Og þá viöurkennir Pili-
kian aö viöhorf sin hefðu ekki
sist mætt mótstööu leikara.
,,En þeir skilja mig núna”,
segir hann. „Það er einmitt fólk
sem ekki hefur svo mikiö sem
talaö viö mig og þekkir ekki
minar hugmyndir sem eru vél-
stjórar rógsvélarinnar. Ég verö
aö vernda leikarana mina gegn
þessu slúöri. Ég er furöu lostinn
yfir þvi aö til sé fólk sem er svo
leitt á lifinu aö þaö finnur sig
knvliö til aö búa til pylsur fyrir
rógsvélina. Þetta er dapurlegt,
óhamingjusamt fólk og ég vor-
kenni þvi”.
„Eins og hórur...”
„Eitt af þvi sem kom upp var
aö þaö var lagt til viö mig aö ég
fæli einum leikara hlutverk
drengs 30 árum yngri en hann.
þeirra áöur en þú raöaöir í hlut-
verkin?
„Þetta er enn ein lygin sem
breidd hefur veriö út. Ég leyföi
leikurunum aö segja mér þaö
sem þeir vildu. Ég hef engan
áhuga á kynferðislifi þeirra eöa
einkalifi yfirleitt. En ef ég gat
hjálpaö þeim til aö vera sannir
gagnvart mér gæti þaö hjálpaö
þeim til aö vera sannir gagnvart
sjálfum sér. Og ég get aöeins
unniö á grundvelli þess hug-
rekkis sem sannleikurinn
krefst. Ég fékk vissulega aö
heyra allt, en þaö stafar ekki af
óviöurkvæmilegri forvitni
minni. Þetta er aöeins ein af
þessum fjölmörgu slúöursög-
um, þessum sjálfsfróunarfanta-
sium brenglaös fólks um mig”.
Er þaö satt aö leikarar i
sýningunni hafi sagt sig úr
henni vegna þeirra krafna sem
þú gerir til þeirra?
,,Ein lygin enn. Ég kvel ekki
leikarana mina. Ég leyfi þeim
aö velja sjálfum hvort þeir
viija vinna meö mér eöa ekki”.
„Ykkar dapurlegu
parti...”
Eftir þessa yfirheyrslu um
sögusagnir er Hovhanness
spuröur um reynslu sina af þvi
aö hafa búiö hér i Reykjavik nú i
nokkrar vikur. Og hann er ekki
lengi aö ákveða hvaö hann vill
helst ræöa.
„Mest hrifandi þáttur Islensks
mannlifs er auðvitaö ykkar
frægu samkvæmi”, segir hann,
„eöa, eins og ég kalla þau, ykk-
ar leiöinlegu, dapurlegu parti.
Þetta eru sorglegir samfundir
manna og kvenna sem hafa ekki
hugrekki til aö vera þau sjálf.
Þau reyna aö vera þau sjálf
gegnum brennivin, en þaö er
auövitaö blekking. Samkvæmi
er staöur þar sem fólk vill hitta
annaö fólk. I staöinn hittir þaö
konu I kveöjuskyni. Islensk
samkvæmi eru sérstæöustu
dæmi um andlegt klám sem ég
þekki”.
„Sannleikurinn er eró-
tik”
„Þetta tiökast vissulega i öll-
um löndum. En i svona litlu
samfélagi er ekki hægt aö fela
þaö. Ég vildi óska aö islending-
armyndu hætta aö reyna aö fela
og bæla niöur kenndir sinar. Aö
fela er aö ljúga. Island á mögu-
leika á aö veröa besta land i
heimi. Hér er ekki hægt aö fela
og hilma yfir. Ef aðeins islend-
ingar gætu notfært sér þaö og
lifaö eftir sannleikanum.
Sannleikurinn er erótik, lygin
er klám. Þvi miöur virðist ekki
liægtaö gera þetta. Maöur getur
ekki lifaö samkvæmt
sannleikanum. A þvi atriöi end-
ar Lér konungur einmitt”.
Þú ert kvæntur maöur og
tveggja barna faðir i Englandi.
Gerir þessi lifsskilningur þinn
ekki hjónabandiö erfitt?
„Auövitaö gerir hann þaö. Ég
get ekki lifaö algjörlega sam-
kvæmt sannleikanum frekar en
aörir. Maöur lifir i samfélagi og
verður aö sætta sig viö lygar
þess a ö vissu marki. En ég reyni
aö lifa eftir sannleikanum um
sjálfan mig aö svo miklu leyti
sem mér er unnt”.
,,Og nú minn kæri”, segir
Hovhannes I. Pilikian bros-
andi”, geturþú fariö uppá blaö-
iö þitt og skrifaö viötal, stútfullt
af illkvittnislegum athuga-
semdum sem oröiö geta nýtt
fóður fyrir pulsugeröarmenn
rógsins”.
Þaö held ég ekki, i sannleika
sagt. Sannleika? Maöur veröur
aö fara að passa sig á
sannleikanum.
Sérstæöur maöur, Jóhannes.
11
■i