Vísir - 20.02.1977, Blaðsíða 15

vism Sunnudagur 20. febrúar 1977
15

f
Verð-
sýnishorn
’einiur hœðum
Hú$gagnaversliui Reykjavíkui' hí
Braufarholti 2 ■ Simi 1-19-40
öBum inn i tölvu flugvélarinnar.
Þegar þvi tilkynnt er um kaf-
bátinn kemur orösending frá
tölvunni um að „bauja númer
sjö... f fyrstu lfnu.tilkynnir
um kafbát..... staðarákvörð-
un.... stefna....”
Tölvan og tregðuleiðsögukerfi
(Intertial Navigation System)
flugvélarinnar geta nú verið i
sambandi við sjálfstýritæki vél-
arinnar og flogið henni beint aö
‘bauju númer sjö.
Þegar þangaö er komið eru
nokkrar baujur notaðar til að
„plotta” kafbátinn. Þegar stað-
arákvörðun er þannig fengin er
hægt að nota segulsviösmæli-
tæki vélarinnar. Aftan úr henni
stendur gild bóma sem kölluð er
„MAD”-bóma (Magnetic Ano-
maly Detector).
Hún er svo næm á segulsviðs-
breytingar að kafbátur kemur
fram sem segulsviðsbreyting á
nokkur hundruð feta dýpi. Nú
hafa menn nákvæma staðar-
ákvörðun kafbátsins, en hvað
eiga þeir eiginlega að gera við
hann.
Hvað heitir
skipstjórinn?
A striðstlmum væri það auð-
vitað ekkert vandamál, en á
friöartfmum er svarið flóknara.
Það er auðvitað byrjaö á þvi að
senda út tilkynningu um hvar
kafbáturinn sé, svo hægt sé aö
setja það inn á viðeigandi her-
ráðskort. En á herráðskortið
kemur töluvert fleira en að ein-
hver rússneskur kafbátur hafi
verið á þessum stað á þessum
tima.
Það er líka gefið upp tegund-
arheiti kafbátsins, og jafnvel
hvaða númer hann hefur og
hver er skipstjóri um borö.
Engin tvö skip gefa frá sér ná-
kvæmlega sams konar hljóð,
jafnvel þótt það séu systurskip
og nákvæmlega eins. Einhvern
tima hefur öxull skekkst i ööru
þeirra, stálþil bognað við högg,
eða einhver hlutur er feti meira
til vinstri i ööru skipinu en hinu.
Alla vega hefur hvert skip sina
rödd, alveg eins og menn jafn-
vel þótt þeir séu eineggja tvi-
burar.
Bandariski flotinn á auövitað
safn af „röddum” rússneskra
skipa, I tölvubanka. Þegar rúss-
neskur kafbátur finnst einhvers
staðar er rödd hans tekin upp á
segulband og borin saman við
raddirnar þar. Tölvan svarar
svo á augnabliki hvaða kafbátur
sé þarna á ferðinni. Og þá vita
þeir það.
-—o—
En þetta er nú oröinn svo
langur útúrdúr að við erum
löngu komnir framhjá isnum.
Við erum komnir svo langt frá
honum að Jim Minderlein er
aftur kominn i vinstra sætið og
er i aðflugi að Keflavlk.
Lendingin er dúnmjúk og það
er litla þreytu að sjá á áhöfn-
inni, þegar hún gengur frá
boröi. Þetta flug var ekki nema
niu klukkustundir.
—ÓT.
Þegar rökkva tók, lýstist stjórnklefinn upp eins og jólatré.
boxiö. Hreyflarnir beljuðu söng
sinn og Orion vélin klifraði upp
úr „röffinu”. Ég hleypti loftinu
úr björgunarvestinu mlnu.
Aðalhlutverkið
Þarna haföi ég fengið örlitla
innsýn I hiö raunverulega hlut-
verk Orion vélanna. Þær eru
fyrst og fremst ætlaðar til aö
leita uppi kafbáta og fylgjast
með skipaferðum. Þetta eru
bestu kafbátaleitarvélar i heim-
inum — segja bandarikjamenn
sjálfir.
En hvernig fara flugvélar að
þvi að finna kafbáta? Þarna er
komið inn á hernaðarleydnar-
málin, en ýmislegt I þvi sam-
bandi er þó nokkuð almenn vitn-
mikil fjarlægðin er, en hún er
sjálfsagt þó nokkrar milur, þvl
vatn leiðir hljóð ákaflega vel.
Fjarlægðin milli baujanna og
linanna tveggja er ekki meiri en
svo að „radiusarnir snertast”
þannig aö þaö er hvergi bil til aö
smjúga á milli án þess að til
heyrist.
Það er eitt af fjölmörgum
hernaðarleyndarmálum hvað
þessar baujulinur geta hleraö
stórt svæði en það er mjög stórt.
Nú byrja menn um borð I vél-
inni aö hlusta eftir hljóðum frá
baujunum. Ef ekkert heyrist,
eftir nokkurt hringsól, er stefn-
an tekin eitthvað annað og nýjar
linur lagöar. En fyrstu linurnar
eru alls ekki úr sögunni.
Ég greip björgunarbeltiö til aö
vera við öllu búinn, og fór
framm i. Við vorum að lækka
okkur niður úr skýjunum, en
þau virtust ná ansi langt niður.
Það var Ed Paha sem núna
sat I vinstra sætinu. Vegna þess
hve þessar vélar eru stundum
lengi á lofti, eru þrir og stundum
fjórir flugmenn með i leiðöngr-
unum. Chris Jones var i hægra
sætinu og Samuel Middleton,
eskja.
Stundum eru það skip, eða
hlustunartæki á sjávarbotni,
sem senda upplý^ingar. Flug-
vélin er svo send á vettvang til
að kanna máliö nánar, og notar
til þess ýmsar dularfullar græj-
ur. En hún getur lika fundiö kaf-
báta upp á eigin spýtur, og það
án þess að kafbátarnir hafi
nokkra hugmynd um að það sé
búið að finna þá.
,/Bauja sjö til-
kynnir um kafbát"
Vélin er nú nokkur hundruð
milur I burtu að sveima yfir
nýju „lögninni”. Þá villist kaf-
bátur inn á fyrra baujusvæðið.
Baujurnar senda samstundis
tilkynningu þar um, til flugvél-
arinnar.
Þegar baujurnar eru lagðar,
fer staðarákvörðun þeirra (NA-
KVÆM stflðarákvörðunl iafn-
Orionvélin f Keflavik. Þrfr öry ggisveröir voru á hælum fréttahauksins þegar pessi mynd var tekin.
flugvélstjóri, sat milli þeirra og
aðeins fyrir aftan.
j Jim Minderlein, yfirflugmað-
ur, stóð fyrir aftan vinstra sæt-
ið, og horfði, eins og aðrir, á
radar-hæðarmælinn spinna of-
an af sér. Þessir hæðarmælar
eru margfalt nákvæmari en þeir
gömlu, sem stjórnast af loft-
þrýstingi. Loftþrýstimæli getur
skeikað um mörg hundruö fet,
radar-hæðarmæli ekki um nema
örfá fet.
Frank Bagby gaf upp stefnu
og f jarlægð á „hlutinn” og vélin
lækkaði stöðugt flugiö. Það sást
nú varla út á vængendana fyrir
þokuflákum og það var töluvert
„röff” eins og fluthetjurnar
segja. Þ.e. vélin kastaðist til og
frá.
Við vorum nú komnir and-
skoti lágt og ég fór aö hugsa um
hvort þeir ætluðu að lenda á
þessum fjára. Ég var löngu
kominn i björgunarvestið.
Skyggnið var svo lélegt að við
misstum af hlutnum i fyrstu at-
rennu og urðu að fara hring til
að komast aö honum aftur. I
ennþá minni hæð, auðvitað.
1 þetta skipti tókst Mark
Stiffler, siglingafræðingi og loft-
.skeytamanni, að berja hlutinn
augum rétt er við þutum fram-
hjá.
„Þetta var verksmiðjuskip....
XXX tonn.... ryðgað, ...enginn
þyrlupallur,” tilkynnti hann. Nú
var allt opnað nema viðgerðar-
Hlustaö eftir kaf bátum
Orion vélarnar hafa um borö
fjöldann allan af „hlustunar-
baujum” sem hægt er að skjóta
úr þeim á flugi. Við skulum taka
eina dæmigerða leitarferð, i
nokkuð stórum dráttum.
Rússneskir kafbátar og kaf-
bátar annarra varsjárbanda-
lagsrikja verða að halda sig við
nokkuð vissar siglingaleiðir til
að færa sig á milli heimshaf-
anna. Til þess að komast frá
flotastöðinni miklu á Kolaskaga
og út á Noröur-Atlantshafið,
verða þeir til dæmis að fara
öðru hvoru megin við ísland.
Þetta er að visu nokkuð stórt
svæði en Orion vélarnar geta
lika leitað á nokkuð stóru svæði.
Viö skulum taka Orion vél
sem fer til að leita upp á eigin
spýtur, án þess að hafa fengið
tilkynningu frá öðrum aðila.
Hún tekur strikið suðaustur
fyrir land. Þegar hún er komin á
„liklegt svæði” eru „baujubyss-
urnar” hlaðnar.
Vélin leggur svo tvær sam-
hliða baujulínur, með töluveröu
millibili þó. Þegar baujurnar
blotna i sjónum „kviknar” á
rafhlööum sem drifa hlustunar-
tækin og baujurnar byrja að
leggja við eyru.
Baujurnar hafa ákveðinn
hlustunarradius, þ.e. þær geta
greint hljóð úr vissri fjarlægö.
Það er hernaöarleyndamál hve
Sófasett kr. 168.000
sófasett — 174.000
sófasett — 179.000
sófasett — 209.000
sófasett — 254.000
Borðstofuborð
og 6 stólar kr. 124.500
- - 164.500
Svefnbekkir — 25.500
ENGAR
HÆKKANIR
úvallt
vönduð
húsgögn á
Svefnsófi
Svefnsófi
Kommóða
Kommóða
kommóða
- 39.200
- 49.600
- 24.500
- 29.500
- 31.600
hagstœðu
verði
j,-* ,
^PJaf úrvalinu
A tveimur
hœðum _