Vísir - 15.03.1977, Blaðsíða 10

10
Þriðjudagur 15. mars 1977 VlSlK
VÍSIR
Ctgefanili: Heykjaprent hf.
Franikvæmdastjóri: DavfA Guftmundsson
Hitstjórar; Forsteinn Pálsson ábm
ólafur Hagnarsson
Hitstjórnarfulltrúi: Brági Guömuíldsson.K Fréitaitjóri erlendra írétta :Guömundur Pétursson. Umsjón
ineft helgarblafti: Arni Þórarinsson. Blaftamenn: Edda Andrésdóttir, Einar Guftfinnsson, Elfas Snæland
Jónsson, Finnbogi Hermannsson, Guftjón Arngrlmsson, Kjartan L. Pólsson, öli Tynes, Sigurveig
Jónsdóttir, Sæmundur Guftvinsson, lþróttir: Björn Blöndal, Gylfi Kristjdnsson. Akureyrarrltstjórn:
Anders Hansen. CtliUteiknun: Jón öskar Hafsteinsson og Magnús ólafsson. Ljósmyndir: Jens Alex-
andersson, Loftur Asgeirsson, Auglýsingastjóri: Þorsteinn Fr. Sigurftsson. Drelfingarstjófi: Sigurftur
R. Pétursson.
Auglýsingar: Siftumúla 8. Simar 11660, 86611. Askriftargjald kr. 1100 ó mánufti innanlands.
Aígrciftsla: Hverfisgata 44. Simi 86611 Verft I lausasölu kr. 60 eintakift.
jtitstjórn: Siftumúla 14. Slmi 86611, 7 llnur Prentun: Blafiaprent hf.
Akureyri. Slmi 96-18806.
I þógu skuldara eða
sparifjáreigenda?
Dr. Jóhannes Nordal ritar í nýútkomnu hefti Fjár-
málatíðinda forystugrein um vaxtapólitíkina. Þar
greinir hann m.a. frá því, aft á síðasta ári gerðist það í
fyrsta skipti síðan 1971 að aukning sparif jár hélst I
hendur við vöxt þjóðartekna. Að þessu leyti hafa því
orðið markverð umskipti i peningamálum þjóðarinnar.
A eyðslustefnutímabilinu, sem hófst 1971, rýrnaði
raunverulegt verðmæti sparif jár, enda var svo komið
1974, þegar verðbólgan var í algleymingi, að raunvextir
af sparifé voru neikvæðir um 20%. Með ákveðnum
aðgerðum í peningamálum hefur tekist að snúa tafl-
stöðunni til betri vegar, og tölurnar þar um sýna
gleggst, hversu hrikaleg aðstaðan hefur verið í þessum
efnum.
Á síðasta ári voru settar sérstakar vaxtaaukareglur
bæði að því er varðar innlán og útlán. Seðlabankastjóri
telur, að þessi nýja vaxtapólitík hafi ráðið talsverðu
um þau jákvæðu umskipti, sem orðið hafa í þessum
efnum. Er það ugglaust rétt. Þetta sýnir, að vaxtapóli-
tíkinni verður að haga í samræmi við verðbólgu á
hverjum tíma.
Á síðustu árum hefur á hinn bóginn verið rekin
tvenns konar vaxtapólitík. Reynt hefur verið að mæta
óskum atvinnuvega og einstakra hagsmunahópa með
lágum vöxtum að tiltölu. I mörgum tilvikum hefur
þetta leitt til þess að lánastofnanirnar hafa lánað fé á
lægri vöxtum en þær greiða sjálfar.
I þessu sambandi má benda á þær upplýsingar, sem
fram komu í þessu blaði í síðustu viku um lánastarf-
semi viðskiptabankanna. Þar kom fram, að þriðjung-
urinn af öllum þeirra útlánum er á lægri vöxtum en
greiddir eru á almennar sparisjóðsbækur. Vaxtapólitík
af þessu tagi gengur ekki til lengdar, það liggur í aug-
um uppi.
Rétter, aðatvinnuvegirnir hafa ekki getað risið und-
ir vaxtagreiðslum í samræmi við óðaverðbólguna. Og
að undanförnu hafa komið fram kröfur um lækkun
vaxta til þess að auðvelda rekstur atvinnufyrirtækja í
því skyni m.a. að draga úr verðlagshækkunum og
mynda svigrúm til kauphækkana.
I þessu sambandi bendir dr. Jóhannes Nordal á að
með lækkun vaxta sé engu létt af þjóðarbúinu í heild,
heldur sé verið að flytja úr einum vasa yfir í annan.
Mikil mismunun í vöxtum er þvi óeðlileg fyrir margra
hluta sakir og fær ekki staðist til lengdar.
Kjarni málsins er sá, að vaxtapólitikin verður að
örva sparnað. Á tíu ára tímabili frá 1961 til 1971 voru
spariinnlán um það bil 29% af verðmæti þjóðarfram-
leiðslunnar. Þetta hlutfall var komið niður í 18% á ár-
inu 1975. Fjármagnið hefur farið í steinsteypu, bíla og
eyðslu af ýmsu tagi. Af leiðingin er sú, að lánastofnanir
hafa miklu minna fjármagn til ráðstöfunar en ella.
Seðlabankastjóri telur, að bankarnir hefðu 40 milljörð-
um króna meira fé til útlána, ef hlutfall sparif jár af
þjóðarframleiðslu hefði haldist óbreytt.
Það eru eigendur sparif járins sem leggja grundvöll
að allri lánastarfsemi og þeir verða að fá eitthvað fyr-
ir snúð sinn. Þeir borga brúsann, ef vextir eru lækkað-
ir. I heilbrigðu þjóðfélagi má ekki bæta hag skuldar-
anna á kostnað þeirra sem spara. Og lánastof nanirnar
geta ekki lánað á lægri vöxtum en þær greiða sjálfar,
það ætti mönnum að fara að skiljast. Áminning seðla-
bankastjóra um mikilvægi þess að standa vörð um
hagsmuni sparifjáreigenda á því fyllilega rétt á sér
eins og sakir standa.
„HUGMYNDIR UM
STÉTTLAUST SAM-
FELAG I REYKJA-
VÍK DÆMAST Ó-
MERKAR OG
ÚRELTAR"
segir í niðurstöðum
rannsóknar á
félagslegu landslagi
Reykjavikur
I
Hugmyndir um stéttlaust
samfélag I Reykjavik eru
dæmdar ómerkar og úreltar i
rannsókn sem Bjarni Reymars-
son geröi sumariö 1975 á „hinu
félagslega landslagi f Reykja-
vlk”, eins og hann nefnir
þaö.Rannsóknin er birt f janúar-
april hefti Fjármálatföinda.
menntun og starfsstétta-
skiptingu eftir búsetu í borginni.
Komst hann aö því aö
meðlimir verkakvennafélaginu
voru fjölmennastir i þeim
hverfum sem meölimir i Banda-
lagi háskólamanna voru fæstir
og þar sem meðaltekjur voru
lægstar.
Bjarni geröi þáttagreiningu á
félags- og efnahagslegum ein-
kennm ibtla Reykjavikur eftir
búsetu þeirra I borginni. Hann
skipti borginni 132 reiti og rann-
sakaöi samsetningu hvers reits
meö tilliti til aldurs ibúa, hús-
næöiseinkenni reitsins og
félagslegrar stööu Ibúanna.
Gamalt fóik og börn
búa ekki i nábýii
Bjarni komst að þeirri niöur-
stööu aö aldursdreifing Ibúa
Reykjavlkur fylgi I megindrátt-
um aldri íbúöarhúsa. Eldra fólk
meö uppkomin börn býr I
vesturhluta borgarinnar, en
ungar fjölskyldur meö börn á
skólaskyldualdri búa I eystri-
hluta borgarinnar. Til dæmis
voru aðeins 16% íbúa Tjarnar-
svæöisins yngri en 16 ára 1974 en
49,5% I Fellahverfi I Breiöholti.
Tekjur og starf mis-
munandi eftir hverf-
um.
Samkvæmt tekjudreifingu,
sem Bjarni reiknaöi út sam-
kvæmt tilviljanaúrtaki úr skatt-
skrá Reykjavlkur 1975, voru
hæstu meöaltekjur I Laugarásn-
um, 1.900 þúsund en lægstu
meöaltekjur viö Laugaveg og I
Skuggahverfi, kr. 650 þúsund.
Upplýsingar um búsetu meö-
lima I Bandalagi háskólamanna
og meölima I verkakvenna-
félaginu Framsókn voru einu
gögnin sem Bjarna tókst aö fá,
sem gæfu vlsbendingu um
Þessi mynd gefur vlsbendingu
um þaö hvernig búseta fólks
eftir stööu, aldri og húsagerö.
1. Gamli Vesturbærinn
2. Tjarnarsvæöiö
3. Laugavegur — Skugga-
hverfi
4. Þingholt
5. Skólavaröa — Landspitali
6. Túnin
7. Nóröurmýri — Rauöarár-
holt
8. Sjómannaskólasvæöiö
9. Laugarnes
10. Teigarnir
11. Kleppsholt — Sund
12. Laugarás
13. Háaleitshverfi
14. Álftamýri
15. Vogar
16. Heimar
17. Skjólin
18. Melar
19. Hagar — Skerjafjöröur
20. Hliðar vestur
21. Hliöar austur
22. Hvassaleiti — Stórageröi
23. Smáibúða- og vestur
24. Bústaöahverfi austur
25. Fossvogshverfi vestur
26. austur — Blesugróf
27. Arbæjarhverfi vestur
28. austur — Selás
29. Breiðholt Stekkir-Bakkar
(ráöhús)
30. Bakkar
31. Vesturberg —Hólar
32. Fellin
Verkakonur voru fjöl-
mennastar I Túnuj, Lauga-
veg-Skuggahverfi, Noröur-
mýri—Rauöarárholti,
Breiöholti (Stekkir—Bakkar) og
Smáíbúöa- og Bústaöahverfi.
Fæstar voru þær I Fossvogs-
hverfi, Laugarás, Arbæjar-
hverfi og Hliðum.
Dreifing lækna og verk-
fræöinga var könnuö sérstak-
lega og kom í ljós aö flestir
læknar bjuggu I Hvassaleiti —
Stórageröi, Fossvogi, HHöum
óg Högum — Skerjafiröi. Engir
læknar bjuggu I Smálbúöa-
hverfi, Arbæjarhverfi, vestur né
Fellahverfi.
Verkfræðingar voru fjöl-
mennastir I nokkrum nýrri
hverfum borgarinnar, I Breið-
holti og viö Laugarás.
Þrjár stéttir
Þær 14 breytur sem Bjarni
vann meö voru prentaöar inn á
tölvukort og fylgitölur
reiknaöar út. Niðurstööur þeirr-
ar þáttagreiningar voru siöan
settar saman I eina mynd og
komst Bjarni þannig aö þeirri
niöurstööu aö I borginni væru
þrír hópar reita (hverfa).
Hópur A: Flestir Ibúar reit-
anna búa i nýlegum fjölbýlis-
húsum, margir þeirra eru meö
háskólamenntun og hafa háar
tekjur. Flestar fjölskyldur eru
ungar og eiga mörg börn á
skólaskyldualdri. Ibúar þessa
hóps eru tilvonandi og núver-
andi mið- til efristéttafólk.
Hópur B: Ibúar reitanna eru
eldri en I A hópnum og búa I
eldra húsnæöi og yfirleitt ekki I
fjölbýlishúsum, en hafa
svipaöar tekjur og menntun og
A hópurinn. Ibúa þessa hóps
telur Bjarni til mið- til efri-
stéttarfólks.
Hópur C: Menntun og tekjur
fólks I þessum reitum er fyrir
neðan meöaltal. Margir reitir I
þessum hóp hafa eldri Ibúa og 1
sumum tilfellum ekki jafn gott
húsnæöi og I hópum A og B.
Samkvæmt þessu segir Bjarni
mætti kalla ibúa I hóp C miö- til
lágstéttarfólk.
Stéttlaust samfélag?
1 niöurstööum sínum segir
Bjarni aö einangrun ákveöinna
aldurs-, menntunar- og tekju-
hópa I borginni falli ekki vel viö
hugmyndir um stéttlaust sam-
félag og veröi þær þvl aö dæm-
ast ómerkar og úreltar.
Samanborið viö hliöstæöar
rannsónir á ýmsum vestrænum
borgum segir hann aö land-
fræöileg dreifing meginfélags-
þáttanna, fjölskyldu- og efna-
hagsþáttar I Reykjavlk sé ekki
eins regluleg og viöa annars
staöar, en viröist þó fylgja sömu
grundvallarlögmálum. Þó sé
ekki jafn mikill munur á ein-
stökum Ibúareitum I Reykjavlk
og I mörgum bandarlskum
borgum, sérstaklega sé tekju-
munur milli reita I Reykjavlk
mun minni.
—SJ