Vísir - 12.04.1977, Síða 11

VÍSIR
Þriöjudagur 12. april 1977.
15
■N
„Því meirí sem óttinn og undir-
gefnin erþví magnaðrí erkúgunin"
- ' - ■ ■■ ■—
Á undanförnum mánubum hafa of-
sóknir stjórnvalda I rikjunum handan
járntjaidsins gegn fólki sem krafist
hefur bættra lffskilyröa magnast jafnt
og þétt. 1 Sovétrikjunum hundeltir
ley nilögreglan andófsmenn meöan
pólska alræöiö varpar öreigum f dýfliss-
ur fyrir þá smán aö krefjast hærri launa
til aö mæta hækkandi verölagi á
nauösynjavörum og tékknesku vald-
hafarnir reyna leynt og ljóst aö kæfa
áskorun fleirihundruö tékka um aö yfir-
valdiö viröi almenn mannréttindi, svo
aö dæmi séu nefnd. t Tékkóslóvakiu
hafa aögerðir leyniþjónustunnar þegar
kostað einn mann lifiö, en þaö var Jan
Patocka, heimspekiprófessor, sem hné
örendur niöur þegar aögeröirnar gegn
honum náöu hámarki
ÞEIRÓTTAST
Patocka var 69 ára er hann lést um
miðjan slðasta mánuð austur i Prag.
Hann var með öllu óþekktur i heima-
landi sinu, þar til i janúar s.l., er hann
undirritaði ásamt rúmlega 240 löndum
sinum, aðallega skáldum, verkamíinn-
um, stúdentum, menntamönnum skrif-
stofufólki, kennimönnum og listamönn-
um Mannréttindayfirlýsinguna 77, sem
fræg er orðin vitt um veröld. Frá þeim
tima hefur þeim fjölgað sem undirritað
hafa þetta skjal, og eru nú a.m.k. 618.
Yfirlýsingin gerði tékkneska valdhafa
hamslausa af bræði og fyrirskipuðu þeir
harkalegar aðgerðir gegn hópnum.
Þetta hugaða fólk á nú i vök að verjast
gegn aðgerðum leynilögreglunnar.
Patocka fékk áhuga á mannréttinda-
málum, sem eru fótum troðin i alþýðu-
lýðveldum Austur-Evrópu, þegar með-
limir tékknesku popphljómsveitarinnar
Plastfólk voru dæmdir i tukthús fyrir
frumsamið popplag, sem alræðið segir
að innihaldi „glæpsamlegan texta.”
Popptextinn er á þessa leið:
Þeir óttast minningu aldinna.
Þeir óttast æskunnar sakleysi.
Þeir óttast kirkjur^kennimenn,,
nunnur..
Þeir óttast verkamenn.
Þeir óttast bækur og ljóð,
leikhús og kvikmyndir,
rithöfunda og skáld.
AÐ FLÝTA
ANDLÁTI I
NAFNI
ALÞÝÐUNNAR
Þó svo að tékkneskum valdhöfum
hafi tekist að flýta andláti hins aldna
heimspekiprófessors i nafni alþýðunn-
ar, þá eru þeir ekki lausir við minning-
una um hann. Patocka er nú samnefnari
fyrir allan þann fjölda fólks i rikjunum
austan járntjaldsins sem krefst bættra
lifskjara, aukinna mannréttinda og
viröingar fyrir manngildinu.
Patocka var einn af þremur helstu
talsmönnum hópsins, sem samdi og
undirritaði yfirlýsinguna 77. Hinir tveir
eru Vaclav Havel, rithöfundur, sem
settur var á bak við lás og slá 14. janúar
s.l. ákærður um glæp gegn alþýðunni, og
Jiri Jake, fyrrum utanrikisráðherra i
kommúnistastjórn landsins. Hajek hef-
ur verið hundeltur siðan en er samt
sagður frjáls ferða sinna. Hann er i
stofufangelsi og fær enginn utan fjöl-
skyldunnar að tala við hann. Ýmsir
fleiri sitja I dýflissum yfirvaldsins fyrir
að hafa undirritað yfirlýsinguna 77.
MAXVON DERSTOEL
„ÓVINUR ALÞÝÐUNNAR"
Leyniþjónustan beindi spjótum sinum
gegn Patocka strax I febúar. Lokað var
Jan Patocka: „t>eir voru a5-
eins að reyna að brjóta mig
niður.”
fyrir sima hans og hann sviptur öku-
leyfi. Leynilögreglan fylgdist með
hverju fótmáli fjölskyldu prófessorsins,
sem er siður þar eystra þegar fólk leyfir
sér að minnast á kjara- og mannrétt-
indamál. Patocka gerði sér grein fyrir
þvi að hann hafði engu að tapa og allt að
vinna. Lögreglan kallaði hann i tima og
Ötlma til yfirheyrslu, en það fékk litið á
hann til að byrja meö. Það var ekki fyrr
en hollenski utanrikisráðherrann, Max
van der Stoel, kom i opinbera heimsókn
til Tékkóslóvakiu og sýndi það pólitiska
þrek að ræða við Patocka um mann-
réttindamál á gistihúsinu þar sem sá
fyrrnefndi bjó.
Hollenski ráðherrann gerði sér ljóst
að þar með væri hann óvelkominn
„óvinur alþýðunnar” i Tékkóslóvakiu,
en Patocka vissi eflaust ekki aö lifdagar
hans voru senn á enda.
,/ÞVÍ MEIRI SEM
ÓTTINN OG UNDIRGEFNIN
ER, ÞVI MAGNAÐRI ER
KÚGUNIN"
Lokasókn leyniþjónustunnar var haf-
in. Yfirheyrslum fjölgaö. Þær lengdust
og mögnuðust. Hin siðasta stóð stans-
laust i ellefu klukkustundir. Patocka var
illa fyrir kallaður. Hann var meö slæma
flensu. Fjórða mars s.l. fékk hann að-
kenningu að hjartaslagi og var fluttur á
sjúkrahús i Prag. Lögreglan dró ekkert
úr grimmd sinni. Um miðjan mars-
mánuð hné Patocka örendur niður.
Samherjar hans i jafnréttis- og mann-
réttindabaráttunni jafnt I A- og V-
Evrópu hrópuðu „pólitiskt morð.”
Patocka vissi að hverju stefndi og á
banabeöi sinu ritaöi hann siðustu yfir-
lýsinguna og þar segir m.a.: „Því meiri
sem óttinn og undirgefnin er, þvi
magnaðari er kúgunin.”
Yfirvaldið gat ekki látið útför
prófessorsins i friði. Um þúsund manns
voru viðstaddir jarðarförina og var þar
mikið af ungu fólki. Helstu leiðtogar
mannréttindabaráttunnar voru þar ekki
af einhverjum ástæðum, nema einn sem
komst á staöinn eftir krókaleiðum, en
það er Pavel Kohout, leikritaskáld.
Fjöldi lögreglumanna var á staðnum
meö myndavélar og voru allir nær-
staddir myndaðir. Patocka var tæplega
kominn I gröfina þegar leyniþjónusta al-
þýðustjórnarinnar handtók nokkra
þeirra sem vottuðu Patocka hinstu
viröingu sina.
Jón Hókon Mognússon
skrifar um mannrétt-
indabaróttu Jan
Patocka og pólitisk
morð i nafni alþýðunnar.
Þó lýsir hann við
brðgðum tékknaeskra
yfirvalda við mann-
réttindayfirlýsingu 77
GETA EKKI MÓTAÐ
HUGARFARIÐ EFTIR
EIGIN KOKKABÓKUM
Tékkneska stjórnin undirbýr nú mála-
ferli gegn ýmsum af leiðtogum mann-
réttindabaráttunnar, en meðal þeirra
eru Vaclav Havel, Hiri Hajek, og Pavel
Kohout, auk þess t.d. Ladislav Hejdan-
ek, heimspekingur, Vera Jirousova,
listmálari, og Peter Uhl, sem fjölmiölar
valdhafanna kalla „trotskiista” i skrif-
um sinum um glæpsamlegt atferli þessa
fólks.
Það vakti athygli að aögeröir tékk-
neskra valdhafa gegn fólkinu jukust
verulega i byrjun s.l. mánaðar, eftir að
sovéski innanrikisráðherrann Nikolai A.
Shchelokov, hershöfðingi, kom i heim-
sókn til landsins.
Aðgerðir þessa hugaöa hóps eru ekki
nógu öflugar sem slíkar til að tryggja
tékkum almenn mannréttindi i nánustu
framtiö, en þær sýna svart á hvitu aö
valdhafarnir geta ekki mótað hugarfar
fólks eftir eigin kokkabókum. Ráöa-
menn landsins vita aftur á móti að ef
andófið er ekki brotið miskunnariaust á
bak aftur á sem stystum tima gæti svo
farið aö sovésku „frelsishetjurnar” frá
1968 yröu enn á ný að koma vinum sin-
um til aðstoðar i nafni alþýðunnar, eins
og þeir gerðu t.d. i Tékkóslóvakiu, Ung-
verjalandi og Austur-Þýskalandi fyrir
ekki alltof mörgum árum.
Bragi Steinarsson settur
Bragi Steinarsson hef-
ur veriö settur vararíkis-
saksóknari frá 1. apríl.
Enginn sótti um stöðuna
eins og áður hefur komið
fram, en Baldur Möller
ráðuneytisstjóri sagði í
samtali við Vísi, að ef til
vill yrði staðan auglýst
aftur síðar.
Bragi hefur lengi starf-
að hjá embætti ríkissak-
sóknara og var settur
vararíkissaksóknari um
nokkurra mánaða skeið
árið 1975.
—SG
ísrannsóknarstofnun við
Visindafélag norð-
lendinga leggur til að
komið verði á fót sér-
stakri rannsóknar-
stofnun sem annist
rannsóknir á snjóflóð-
um/Skriðuföllum svo og
hafisrannsóknir. Lögð
er áhersla á að þessari
stofnun verði valinn
staður við Eyjafjörð.
Tilefni þessarar ályktunar er
skýrsla Rannsóknarráös rfkis-
ins um skipulag snjóflóða- og
hafisrannsókna. Þar er meöal
annars lagt til, að stofnaðar
verði sérstakar ráðgjafanefndir
með að minnsta kosti einum
fastráðnum sérfræðingi er feng-
inn verði staður á Veðurstofunni
1 Reykjavik.
Visindafélagið bendir á aö
snjóflóð, skriðuföll og hafiskom-
ur eru tiðastar á Vestfjörðum,
Norðurlandi og Austfjörðum.
Þaö sýnist þvi litil skynsemi i
þvi aö velja rannsóknunum stað
i Reykjavik. Einnig minnir
félagið á, að enn bóli ekki á
flutningi rikisstofnana út á land,
en hér sé gulliö tækifæri til að
sýna viljann i verki og koma á
fót rannsóknarstofnun I Eyja-
firþi. —SG