Vísir - 24.04.1977, Blaðsíða 17

VISIR Sunnudagur 24. apríl 1977 17
| Halldór Laxness og lesendur hgns
„ENGINN VERÐUR
SAMUR MAÐUR."
Birgir Isl. Gunnarsson, borgar-
stjóri:
„Þaö er erfitt aö meta gildi
hugverka fyrir einstaklinga eöa
þjóðir. Þaö veröur ekki brugðiö
mælistiku á þaö, hvaöa áhrif
listaverk hafa á þann, sem þau
hefur numiö. Eini stæröfræöi-
legi mælikvaröinn, sem e.t.v.
væriunntaöbeita, þegar rætt er
um verk Haíldórs Laxness, væri
aö teija allar þær ánægjustund-
ir, sem verk hans hafa fært les-
andanum. Þaö segir þó lítiö.
Aðalatriöiö er, aö enginn veröur
samur maöur eftir aö hafa lesiö
verk hans og tileinkað sér þau.
Hin ótrúlega glöggskyggni hans
á hin fjölþættu tilbrigði mann-
legs lifs er sennilega þaö, sem
mér er efst f huga, þegar ég lit
til baka og reyni aö svara
spurningu eins og þeirri, sem
Vísir beindi til min. Þó veit ég,
aö þaö svar er ófullkomiö.
Strengirnir t skáldhörpu hans
eru svo margir og spanna svo
vitt svið, aö nýir tónar hljóma
stöðugt viö hvern lestur á verk-
um hans.
Ég sendi skáidinu bestu árn-
aðaróskir á þessum merku
tlmamótum I lifi hans. Megi
hann lifa vel og lengi og halda á-
fram sem lengst aö bregöa birtu
á mannlifiö hér á Islandi.”
„PLATAR ALDREI"
Brynja Benediktsdóttir leikari og
leikstjóri:
„Ég hef eins og hver annar is-
lendingur gleypt i mig verk Lax-
ness frá þvi ég var unglingur. Svo
gerist það að ég er fengin til að
setja upp á leiksvið eitt þeirra, —
þ.e. leikritið Straumrof hjá Leik-
félagi Reykjavikur — og sú lifs-
reynsla er mér eðlilega ofarlega i
huga. Að visu fékk ég þetta verk-
efni með fremur litlum fyrirvara
þannig að ég varð að frumvinna
alla leikstjórnarhugmyndina á
æfingatimanum. En á móti kom
sú staðreynd að hér var um aö
ræða verk eftir núlifandi islenskt
skáld, sem jafnframtgaf sér tima
til að sinna æfingum.
Þetta haföi tviþætt áhrif. Ann-
ars vegar gátum við leitað til
hans um öll vafaatriði varðandi
skilning hans á verkinu og um
timann sem verkið á að gerast á,
en flest okkar sem unnum að
sýningunni vorum ekki fædd
þá.Hins vegar var svo það sem
við urðum að vara okkur á og það
var að Halldór er svo helviti
skemmtilegur og fyndinn að við
urðum að beita okkur hörku að
láta ekki aðdáun okkar á persón-
unni Halldór Laxness glepja fyrir
okkur við vinnslu sjálfs verk-
efnisins. Vonandi gefst siðar betri
timi og annað tækifæritil að láta
eftir sér að glepjast.
Það sem kannski heillar mig
mest i verkum Halldórs er að
hann er aldrei að plata. Hann er
ekki hræddur og er auk þess
hrekkjalómur svolitill. Og svc
þessi húmor, þessi endalausi
húmor sem jafnvel gerir tragedi
una svo stóra. En náttúrulega ei
aðeins eitt orð sem hér nægir:
Skáld. Hann er skáld og það'þarl
enga skýringu.”
„Jafnt
lœsir
sem
##
• ••
Stefán ögmundsson, forstöðum.
Menningar- og fræðslusam-
bands alþýðu
„Ég held að enginn sem lifaö
hefur tima Halldórs Laxness
geti veriö ósnortinn af verkum
hans, og þaö á jafnt viö um læsa
sem ólæsa, aðdáendur hans og
andstæðinga. Ég er engin
undantekning frá þvi að hafa
notið þess á minn hátt sem Hall-
dór Laxness hefur fært samtiö
sinni sem mikill og einstæður
listamaður.”
„Yoðalega
Atli Heimir Sveinsson: — Les eldri bækurnar reglulega, likt og
Njálu.
mikils
virði"
— segir Atli Heimir
Sveinsson tónskáld
„Halldór Laxness hefur veriö
mér voðalega mikils viröi”
sagöi Atli Heimir Sveinsson,
tónskáld, þegar við stöðvuöum
hann á förnum vegi, i Austur-
stræti i Reykjavlk.
„Ég les mikiö eftir Laxness”.
sagði hann enn fremur. „Eldri
bækurnar les maöur reglulega
einu sinni á ári, likt og Njálu .
Ég á mér enga uppáhaldsper-
sónu meðal sögupersóna þeirra
sem Halldór Laxness hefur
skapað.
Ég byrjaði fyrir þó nokkuð
löngu að lesa bækur Laxness.
En siðast held ég aö ég hafi ver-
ið að fletta Sjálfstæðu fólki, og
þaö ekki I fyrsta skipti.’LEKG
Til þess að fá nasasjón af stöðu Halldórs Laxness
i hugum lesenda hans fór Helgarblaðið þess á leit
við fimm menn að þeir lýstu stuttlega persónu-
legu viðhorfi sinu og kynnum af verkum skálds-
ins, — þvi gildi sem lestur þeirra kann að hafa
haft fyrir viðkomandi. Jafnframt voru nokkrir
vegfarendur gripnir á götum úti og inntir eftir þvi
sama.
„Enda er það ekki
kenning heldur
staðreynd"
samt svo að við hérna séum á
móti kenningum, og allra sist ef
þarf ekki að fara eftir þeim.
Kenningar eru til skemtunar
hefur mér alla tiö fundist. Hér I
nálægri sókn er prestur sem
hefur boðað mikið. Fólk hefur
farið aö taka mark á því sem
hann sagði. Það hefur ekki farið
vel.Fólki hættir til aö breyta
öfugt við það sem þvi er kent.”
Mér hafði flogið i hug aö lýsa
þvi yfir að ég áliti Laxness
mestan rithöfunda. Einnegin að
verk hans hafi aukið mér virð-
ingu og aödáun á þjóöinni sem
byggir landið. En mér snerist
hugur þegar ég minntist orða
safnaöarformannsins, enda var
hann að langfeðgatali kominn
útaf þessum frægu Jónsenum
sem skrifuðu íslandssöguna. Að
boða slikar kenningar hefði ekki
farið vel.
Hins vegar get ég látiö þaö
flakka aö verk Laxness eru mér
óþrjótandi uppspretta
skemmtunar, enda er það ekki
kenning heldur staðreynd.
Sverrir Hermannsson, alþingis-
maður:
„Umboðsmaður biskups
spurði Tuma Jónsen safnaöar-
formann, hvað sóknarprestur-
inn boðaði. „Tumi Jónsen: Ef
stórt er spurt veröur oft litið
svar væni minn. Hann séra Jón
boðaöi fátt hér áður og enn
færra nú. Sem betur fer, mundi
margur segja. Ekki er það nú
„Að spegla og túlka
sinn tíma"
Einar Hákonarson, myndlistar-
maður:
„Ef svara á spurningunni hvort
verk Halldórs Laxness hafihaft
áhrif á mig sem listamann og min
lifsviöhorf I viðum skilningi verð-
ur að hafa I huga að hann tilheyrir
mun eldri kynslóö og öðrum tima.
Sá timi er fyrst og fremst timi
endurreisnar hins Islenska lýð-
veldis og fagnaöarbylgjunnar
sem henni fylgdi. Skáldiö bar
heitar tilfinningar til lands og
þjóðar, var óþreytandi við aö
kenna til betri vegar og, ef það
dugði ekki, segja henni til synd-
anna og skamma, svo að fram
komu hatrammar deilur. Allt af
einskærri umhyggjusemi. Til-
finning hans og skilningur á llö-
andi stund hverju sinni, ásamt
gifurlegri yfirsýn, hlýtur að heilla
hvern mann^ aö geta speglað sinn
tima og túlkað eins og hann ætti
að vera keppikefli allra sannra
listamanna. Halldór Laxness er
barn hinnar Islensku náttúru og
mannlifs; þaðan eru verk hans
sprottin og úr þeirri miklu is-
lensku bókmenntahefð fyrri tima.
En um leiö og hann fjallar um is-
lenskar aðstæ, ur veröur hann
albjoMegur ve.i:na stilsnilli og
skáldnæfileika. Það sannast á
honum að viðfangsefnið skiptir
ekki öllu máli, heldur hvernig
farið er meö það og hvernig það
er sett fram. Slik ögun listrænna
vinnubragöa, sem fram kemur i
verkum Halldórs Laxness, —
hvert orð, hver setning, ásamt
heildarbyggingu verkanna —,
þyrftu flestir listamenn aö hafa
að leiöarljósi. En slikum hæfileik-
um eru fáir búnir, þó að vitað sé
að hafa verður fyrir hlutunum.
Ég get því fullyrt að enginn Is-
lendingur núlifandi hefur gert
meira en hann til að auka skilning
minn á þjóö okkar, kostum henn-
ar og göllum, með listaverkum
sínum. Fyrir allt þetta þakka ég
og óska listamanninum til ham-
ingju meö afmælið.”