Vísir - 10.06.1977, Side 11

„Ástandið er uggvœnlegt
þótt öll von sé ekki úti"
Offjölgun, fæðuskort-
ur, umhverfismengun
og umhverfisspjöll, —
Hvað getur maðurinn
gert til að snúa við af
þeirri braut sjálfstor-
timingar sem hann hef-
ur fetað til þessa? Hven-
ær þrjóta náttúruauð-
iindir jarðarinnar, þær
sem eftir eru? — Hversu
lengi enn getur jörðin
brauðfætt mannkynið og
hvað með dýr merkur-
innar?
Þessar spurningar brenna á
vörum manna, sem vaknaö hafa
upp viö vondan draum um leiö og
þeir gera sér ljóst aö ógætilega
hefur veriö haldiö á málum til
þessa. A sama tlma koma nafn-
kunnir visindamenn úr öllum
heimshornum saman til skrafs og
ráöageröa I höfuöborg lslands og
ræöa möguleika til úrbóta, sem
að þeirra dómi þolir enga biö.
„Ógnvænleg mynd blas-
ir við”
„Viö reynum aö draga fram
staðreyndir um þróun umhverfis-
mála þannig aö fólk geti gert sér
grein fyrir hversu uggvænlegt á-
standiö er ef ekkert veröur aö
gert. Sá er einmitt tilgangurinn
meö ráöstefnu sem þessari.
Þannig fórust Dr. Nicholas
Polunin, framkvæmdastjóra Um-
hverfismálaráöstefnunnar, orö á
fundi meö fréttamönnum, sem
efnt var til vegna umræöna sem
fariö hafa fram á ráöstefnunni aö
undanförnu. A fundinum sátu I
forsvariauk hans prófessor Linus
Pauling, sem jafnframt er forseti
ráðstefnunnar, prófessor Reid A.
Bryson frá Bandarlkjunum Don-
ald J. Keunen frá Hollandi, próf-
essor Edward D. Goldberg frá
Bandarlkjunum og Peter Stone
frá Bretlandi en hann er ritstjóri
umhverfismálablaösins
„Development”.
A fundinum kom fram aö flestir
helstu umhverfismálasérfræð-
ingar I heiminum finna slöur en
svo til sektarkenndar þrátt fyrir
haröoröar ásakanir um aö þeir
sjái aöeins „dauöann og djöful-
inn” I umhverfismálum framtfö-
arinnar og aö þeir beinlfnis hræöi
fólk meö þvl aö mála myndina of
svarta.
— „Ég viöurkenni aö ég er á-
kaflega svartsýnn”, sagöi próf-
essor Donald J. Keunen, — „enda
viröistmér myndin sem blasir viö
fremur ógnvænleg.”
Átta þúsund milljónír
um næstu aldamót
Professor Keunen benti á hina
geigvænlegu fólksfjölgun sem
ætti sér staö I heiminum þrátt
fyrir ýmsar ráöstafanir sem
geröar hafa veriö I þeim efnum.
Fatehsingrao Gaekwad tók I
sama streng og rakti ástandiö I
heimalandi slnu Indlandi meö
samanburöi viö aöra heimshluta
s.s. á Islandi, þar sem offjölgun
er ekki vandamál, a.m.k. „ekki
ennþá” eins og einhver komst aö
oröi.
I umræöunum á ráöstefnunni
héríReykjavIk hefur komiö fram
aö þrátt fyrir miklar framfarir I
fyrirbyggjandi aögeröum varö-
andi fólksfjölgun, er einsýnt aö
meö áframhaldandi þróun veröi
mannkyniö komiö upp I 8 þúsund
milljónir um næstu aldamót.
Veröur meö engu móti séö,
hvernig hægt verður aö fæöa og
klæöa slikan fjölda aö óbreyttum
aðstæðum. Eöa eins og prófessor
Reid A. Bryson sagöi: „Þaö er
gjörsamlega óhugsandi aö koma
þvl heim og saman.”
Kólnandi veðurfar
Prófessor Bryson var spuröur
um spádóma og rannsóknir á llk-
um fyrir kólnandi veöurfari á
jöröinni á næstu áratugum. Sagöi
hann að miöbik þessarar aldar,
þ.e. frá 1930 til 1960 heföi
heföi veriö hlýjasta tlmabiliö I
sögu mannkynsins um marga
alda skeiö. Hann lagöi þó áherslu
á aö engin almenn niöurstaöa
væri komin fram i þessum efnum,
þótt allar llkur bentu til, aö mögu-
leikar á ööru sllku 'hlýindaskeiöi
á næstu áratugum væru afar litl-
ir. Þvl væri ekki óllklegt, aö veö-
urfar færi kólnandi I framtlöinni.
Ástæðulaust að gráta
Þegar hér var komiö sögu sátu
fréttamenn niöurlútir viö boröiö
eins og þeir sæju fyrir sér framtlö
sem „biöi þeirra þögul og myrk”,
eins og Steinn komst aö oröi hér
um áriö. Þá kvaddi sér hljóös
prófessor Edward D. Goldberg,
sem fullvissaöi menn um aö ekki
væri öll von úti enn ef rétt yröi á
málum haldiö I framtlöinni og
Peter Stone, ritstjóri Develop-
ment bætti viö, aö ástæöulaust
væri að leggjast niöur og gráta
þrátt fyrir svart útlit.
Prófessor Linus Pauling tók
undir þetta og sagöi, aö menn
gætu veriö vongóöir þrátt fyrir
allt, þótt vissulega væri ástæöa til
aö undirstrika hættuna sem fyrir
hendi væri þannig, aö viöeigandi
ráöstafanir yröu geröar hiö bráö-
asta. Mikilvægast í þessu sam-
bandi væri aö almenningur væri
nú farinn aö gera sér grein fyrir
ástandinu.
Dr. Polunin bætti viö I lokin aö
breytt viöhorf stjórnmálamanna
til þessara mála væri einnig afar
mikilvægt, en þvl miöur virtust
þeir a.m.k. enn sem komiö er, aö-
eins hafa áhuga á næstu kosning-
um.
— Sv.G.
INNI í DJÚPUM DAL
UNDIR HÁU FJAILI
systkinin Bjarni og Disa voru á
ferð yfir fjall að vetri til, þegar
skall á þau ofstopahrið. Disa var
ekki klædd til strangra vetrar-
ferða, i kjólgopa, en hafði með sér
hangikjöt, sem hún ætlaði að færa
einhverjum handan fjallsins.
Brátt fraus kjólgopinn utan á
Disu svo henni varö erfitt um
gang, og tók Bjarni bróöir hennar
þá það ráð aö grafa hana i fönn og
snúa til byggða eftir hjálp. Siðan
var safnað liði og fór fyrir þvi
hreppstjórinn með skóflu I hendi
og var gengið sem leið lá að tilvis-
an Bjarna. Þegar leitarmenn
nálguðust staðinn sáu þeir hvar
Disa var risin upp og gólaöi ógur-
lega. Kjólgopinn stóð i vöndli utan
um hana. Hreppstjórinn herti
ganginn og barði hana i höfuðið
meö skóflunni og fara ekki meiri
sögur af Disu. Sigfús virðist ekki
alls kostar ánægður meö þessi
málalok. Auðvitað lá I augum
uppi að hreppstjórinn áleit að
Disa væri gengin aftur, enda
hafði hann orð á þvi. En þaö
má skilja á sagnaritaranum aö
ekki hafi þaö nú verið alveg vist.
. Leitað náttúru-
legum skýringum
Hinir frægu Stokkseyrarreim-
leikar skömmu fyrir aldamótin,
þegar menn höfðust ekki við i
verbúð þar á staðnum, og Grimur
Thomsen orti um, eins og vitnað
er til hér að framan, hafa eflaust
átt sina náttúrulegu skýringu.
Margt ber i drauma þegar ein-
hverjar breytingar verða t.d. á
andrúmslofti. Kolsýringseitrun
gæti komið fram i martraðarein-
kennum og miklum þunga, sem
virtust vera helstu fylgikvillar
reimleikanna. Og þá er ógetið
einhvers mesta spaugs, sem
landsmenn lágu undir og trúðu á
um langan aldur, en það var úti-
legumannatrúin. Vist er að Ey-
vindur og Halla lágu á fjöllum og
stöku einstaklingar aðrir skamm-
an tima i einu. Atján manna sög-
urnar úr hellum eru ævintýri á
borö við kóngsdæturi og kóngssyni
þjóðsagnanna. Grunur leikur á
þvi að hver skráð útilegumanna-
saga eigi sér tvær hliðar. Maður
fer milli byggða og mætir öðrum
manni, sem einnig er á leiö milli
byggða. Hvor um sig heldur að
hann sé að mæta útilegumanni.
Upphefst þá flótti eöa árás eftir
atvikum. Kannski er stigiö af
baki og istaðsólar leystar svo
hægt sé aö nota istööin sem bar-
efli. Þokuvillur manna oni djúpa
dali þurftu ekki að þýöa annaö en
villst hafi verið til afskekkts bæj-
ar. Og svo stækka auðvitað allar
svona sögur i meöferð manna.
Gildi þjóðsagnanna
Yfirleitt eru sögur þessar á-
hrifamiklar og skemmtilega
fram settar af sögumönnum. Og I
þjóðsögum eru ókjörin öll af ald-
arfarslýsingum, persónuþáttum
og ævisögubrotum, sem varla
hefðu verið skráð, hefði tilefniö
ekki verið að rekja fólki ævintýri.
Þyrfti I rauninni að gefa út safn
úrvals slikra þátta, á borð viö
þjóösagnabók Sigurðar Nordals.
Koma þá i hug ýmsar frásagnir af
mönnum i bókum þeirra Sigfúsar
Sigfússonar, Guðna Jónssonar,
Blöndu og Rauðskinnu Jóns Thor-
arensen svo eitthvað sé nefnt.
Lifum í mörgum
heimum
Nýlega hefur staöið yfir ritdeila
um trúna á lifið eftir dauöann,
andatrú og viðhorf kirkjunnar
manna til þessara atriða. Leik-
menn drógust inn i þessa deilu,
vegna þess að um andatrú og lifiö
eftir dauðann gildir hið sama og
þjóðtrúna: þar getur hver talað út
úr sinu horni. Sagt var að Sigurð-
ur Jónasson hefði ekki lengi verið
buinn aö dvelja hinum megin,
þegar hann kom fram á miðils-
fundi og bauð góðkunningja sin-
um hornlóð. Þekktur þingmaður,
sem nú er hættur þingmennsku,
hafði flest sin tiðindi frá látnum
bankastjóra. Þannig lifum við i
mörgum heimum misjafnlega á-
þreifanlegum og höfum að likind-
um alltaf gert.
Þjóðtrúin á útleið
En raunvisindin þráast við aö
leita upplýsinga meöal huldra
krafta. Auövitað getur raunvis-
indum orðið á i messunni, einkum
fái þau ekki nægan tima til undir-
búnings, eins og við Kröflu. En
hafi þá raunvisindamenn skort
tima til að átta sig á stöðunni við
Kröflu, mun kona með kvist aö
vopni varla leysa úr þeim spurs-
málum, sem enn er ósvaraö þar
norður frá. Hins vegar er þessi
kona vottur þess, að enn lifir i
landinu trú á yfirnáttúrulega
krafta, og sú trú á að fá að lifa án
nokkurrar áreitni. Hún gerir eng-
um neitt og finnur hvorki meiri
eða minni gufu viö Kröflu en
raunvisindamenn. Það má svo
teljast til sorgarefna, aö hjátrúin
skuli vera á útleið, og sögur skuli
ekki lengur hef jast á setningunni:
Þaö var inni i djúpum dal undir
háu fjalli. Jafnvel kynslóðin sem
siðust hafði samneyti viö álfa er
nú komin aö fótum fram. Fyrir
hundrað árum eða svo heföi fund-
ist maður eða kona I landinu
sjálfu, sem hefði kunnaö það fyrir
sér aö sjá gufu við Kröflu. Og hafi
gufumiðillinn ekki verið i sam-
hengi viö tiðarandann var hann
þó samrunninn einhverri fjöl-
skrúðugustu sagnahefö sem
nokkur þjóö getur státaö af hvort
sem hún á nóg af gufu eöa ekki.
„Þaö er svo annaö mál, hvort Magnús Kjartansson heföi samþykkt
gufumiöilinn væri hann iönaöarráöherra ... hann heföi aö vlsu hleg-
iö minna ...”