Tíminn - 29.09.1968, Blaðsíða 5

SUNNUDAGUR 29. sept. 1968.
Þjóðleikhúsið:
Fyrirheitið
TÍMINN 5
Eftir Aieksei Arbuzof
Leikstjóri Eyvindur Eriendsson
Leikmynd Una Coliins
Stórbrotið er það ekki, frum-
legt er það ekki, ádeilumagnað
er það ekki, en snoturt og snuðru
lftið er verkið, sem Þjóðleikhús-
ið frumsýndi á laugardaginn
fyrir rúmri viku. — þar
segir fy,rst frá griáum örlög-
um þriggja unglinga, sem svipt
hafa verið flestum ættingjum og
vinum, skjóli og öryggi, umsjá og
handleiðslu í þeim hörmungum,
sem styrjöMum er samfara. í neyð
sinoi bindast þessir vesalingar
tryggðaböndum, sem reynast svo
órjúfanleg, er tímar fram líða, að
txl ólfkinda verður að teljast. Til
að bjóða óblíðu hlutskipti birg-
inn, þá ganga þau í nok'kurs kon-
ar fóstbræðralag, ef svo má að
orði komast. Hreinskilni, fórnfýsi,
drengskapur og . göfuglyndi
eru aðeins örfáir af þeim ótal
kostum, sem prýða þessa heilögu,
sovézku þrenningu.
Leikurinn gerist í ljúfasta
draumaheimi, þar sem dáðir eru
drýgðar og riddaramennska og
fagrar dyggðir eru iðkaðar af eld-
móði og með glaðasta geði. Ég
er ekki frá því, að Fyrirheitið
sverji sig í ætt við riddarasögur
miðalda eða öllu heldur stríðs-
kvikmyndir þær, sem Hollywood
ungaði út af sinni alkunnu frjó-
semi á styrjaldarárunum. Fyrir-
heitið er samið í svipuðum anda
og þær. Sami grauturinn í sömu
skál. Hetjulund og bræðraþel hald
ast í hendur við tilfinningasemi
og barnatrú um betra líf hér á
jörðu. Eftir lýsingunni að dæma,
þá er óhugsandi, að nokkur mann
raun sé þessum goðum glæstu
söguhetjum ofraun. Manndáð
þeirra er jafnvel betri en forn-
kappanna okkar fræknu og er þá
ekki svo lítið sagt.
Óskadraumur Líku, Leonídiks
og Marats er ekki fólginn í því
að una glöð við sitt, heldur hinu,
að setja merkið svo hátt, að þau
komi aldrei niður á jörðina. Hug-
sjónir og hugsýnir eru þeirra ær
og kýr. Raunsæi láta þau lönd og
leið. Að vísu munar minnstu, að
Líka verði raunsæinu að bráð, en
þegar hún er á góðri leið með að
gerast full jarðbundin eða smá-
borgaraleg, þá kemur það í hlut
Marats að blása nýju lífi í draum-
óra hennar og bjarga henni frá
smánarlegri meðalmennsku og lág
kúru. Leikurinn endar á því, að
Líka og Marat leita sér svikhælis
hátt í sigurhæðum, þar sem sól-
in skín á vonar brá.
Sé þetta þverskurður af sovézk-
um æskulýð, þá þari enginn áð
örvænta um framtíð Ráðstjórnar-
ríkjanna og forystu, sé þetta hins
vegar glansmynd af gerzku ævin-
týri í gylltum ramma, þá gegnir
ef til vill öðru máli.
Leikskáldið, Aleksei Arbuzof,
virðist vera flestum hnútum kunn
ugur, en ekki öllum. Hann ehfur
tileinkað sér talsverða tæknikunn
áttu og sviðskyn, auk þess getur
hann brugðið á glens, þegar svo
ber undir. Kímni hans er þó
hvorki mergjuð né eftirminnileg,
en það er samt sem áður ekki á
allra færi að þræða það einstigi.
sem er á milli gamans og leið-
inda eins og Arbuzof gerir í Fyr-
irheitinu. í sannleika sagt þá er
eins og vanti allt púður í þetta
Höfundi hefur einhvern veginn
láðst að setja rúsínuna í pylsu-
endann, hvort sem það stafar nú
af gleymsku eða einhverju öðru.
Ef Arbuzof hefur óvenjulega
næmt tímaskyn og verðskuld-
ar snillingsnafnbót fyrir það eitt
að kunna þann hvíta galdur að
láta leik sinn spanna yfir 17 ára
skeið, þá erum við svei mér ekki
í neinu hraki með snillinga. Að
nefna Arbuzof og Tshékof í sömu
andrá nálgast guðlast svo mikill
er snildarmunurinn.
Arnar Jónsson leikur af þrótti,
og samleikur þeirra fullkominn.
Ýkjur og tilgerð, reigingur og
sýndarmennska virðast vera eitur
í þeirra beinum.
Smekkvísi og hagvirkni, víðsýni
og skynsemi einkenna leikstjórn
Eyvinds Erlendssonar. Að stað-
setningum og leikhraða er fátt að
finna, en hins vegar hefði ekki
hvaða hætti kjötkássan komst a
pönnuna í ofninum. Yfirnáttúrleg
fyrirbæri af þessu tagi sæta furðu
ekki sízt ef hliðsjón er höfð af
þeirri staðreynd, að leikurinn er
settur á svið í raunsæjum stil.
Þetta er vitanlega smáatriði, en
ef höndum er kastað til smáatr-
ða, þá er yfirleitt ekki að vænta
Þórunn Magnúsdóttir, Arnar Jónsson og Hákon Waageí hlutverkum sínum.
íþrótt og ánægju. Limaburðir og
látbragð í bezta lagi, framsögn
til fyrirmyndar og skilningur á
hlutverkinu hárréttur. Þótt Leoní-
dik virðist veiklundaður og sér-
hlífinn á ytra borði, þá hefur
hann engu að síður manndóm í
sér til að fórna bæði brennivíni
og konu fyrir hugsjón sína og
geri aðrir betur. „Sannur maður“,
skal hann líka heita, eins og Marat.
Það er í einu orði sagt æðsta
takmark þeirra Leonídiks og
Marats. Við fáum aftur á móti
aldrei að vita í hverju sá sann-
leikur, sem þeir dýrka svo ákaft
blint, er í rauninni fólgin og er
það eftir öðru.
Þrátt fyrir takmarkaða sviðs-
reynslu, þá tekst Hákoni Waage
að gera sér hlutverk sitt furðu
innlíft og sannferðugt. Hæfileikar
hans eru ótvíræðir, fas hans
fölskvalaust og áðlaðandi, svip-
brigði oftast eðlileg. Honum hætt
ir þó stundum til að geifla var-
irnar á skökkum stað og stundu,
en þetta eldist áreiðanlega af hon
um með auknum þroska og þjálf-
un. Lofsvert er hversu vel hann
brúar bilið á milli óharnaða ungl-
ingsins, sem segir af sér lognar
frægðarsögur og fulltíða mannsins
sem sæmdur hefur verið eftirsótt-
ustu heiðursmerkjum lands síns
fyrir afrek á vígvellinum.
Þórunn Magnúsdóttir gerir hlut-
verki sínu tæmandi skil. Eðlis-
þættir persónunnar, sem henni er
falið að túlka, Koma allir berlega
í Ijós. Hófstilling hennar er að-
dáunarverð allt frá fyrsta atriði
og til þess síðasta. Þórunn talar
skýrt og skörulega, en verður
einstaka sinnum á smámismæli.
Það er ánægjuefni hversu átak
þremenningana ungu er samstillt
sakað að_ stytta leikritið og það
talsvert. í framhaldi af þessu væri
fróðlegt að fá þá gátu leysta með
þess, að árangurinn verði glæsi-
legur. Leikstjórinn má vel við
una þrátt fyrir þessa yfirsjón,
enda skeikar honum hvergi
nema hér.
Um það hversu nákvæm og
vönduð þýðingin er, er ég því
miður ekki fyllilega dómbær, þar
sem ég er hvorki læs á frummál-
ið né hef átt þess kost að kynn-
ast ensku þýðingunni, sem hér
mun hafa verið farið eftir að
mestu leyti. Enda þótt málfar
Steinunnar Briem og Eyvindar
Erlendssonar sé víðast eðlilegt og
gallalítið, þá hnaut ég engu að
síður um einstök orð og orðasam-
bönd. Á einum stað segir Líka
t.d., að Leonídik „sé ekki í formi“.
Hefði ekki farið betur á því að
orða það eitthvað á þessa leið:
„Leonídik er ekki eins og hann á
að sér að vera.“ í stað þess að
tönglast ó eftirfarandi setningu:
„Þú ert sólar megin í lífinu, hefði
ekki verið íslenzkulegra að segja:
„Mikill lánsmaður ertu.“ Leonídik
minnist á ,Pétra og Pála.“ Fátt
er fráleitara en að nota fleirtölu
í þessu tilviki.
Leiktjöld Unu Collins eru slétt
og felld en ekkert þar fram yfir.
Mikið lof á listakonan skilið fyrir
þá stórkostlegu hugdettu að láta
reisa hamar og sigð á leiksviðinu.
Án þessa mannvirkis hefði megin
þorri leikhúsgesta eflaust ekki
rennt grun í hvar leikurinn gerð-
ist. Hvílík hugkvæmni! Hægðar-
leikur væri að hagnýta sér þessa
hugmynd eftirleiðis Frelsisstytt
an væri t.d. tilvalin í bandarísk-
um sjónleik, Heilög Jóhanna í
frönskum og Fjallkoman í íslenzk-
um.
Ef einhver kynni að spyrja
hvaða erindi Fyrirheitið ætti til
íslendinga, þá er því fljótsvarað:
Auðvitað til að stappa stálinu í
dáðlausa þjóð. ef það er þá ekki
um seinan.
Halldór Þorsteinsson.
ORÐSEND
til blfreiðaeigenda um land allt
Bifreiðatryggingafélögin minna á að gjalddagi iðgjalda af lög-
boðnum ábyrgðartryggingum bifreiða er 1. maí ár hvert. Þeir
bifreiðaeigendur, sem hafa ekki greitt iðgjaldið ennþá, eru
minntir á að gera það án tafar. Munið að ef þér valdið tjóni
á meðan iðgjaldið er ógreitt, á tryggingarfélagið rétt á að
endurkrefja tjónsbæturnar hjá yður.
Greiðið því iðgjaldið strax.