Tíminn - 19.11.1968, Qupperneq 7

MfflWCÐAGUR 19. nóvember 1998.
TIMINN
ÍSLENZKT ORÐTAKA-
SAFN ER KOMIO ÚT
Örlygur Hálfdánarson
Steindór Steindórsson.
Gunnar M. Magnúss
ANNAÐ BINDIAF LANDIÐ OKKAR
OG ÍSLENZKIR AFREKSMENN
Nýjar bækur frá bókaútgáfunni Örn og Örlygur.
EKH-ReyJcjavfk, miSvikudag.
Út enu bomnar (hjá bókaútgáfu
Amar og Örlygs tvær mierkar
bækwr: Landið Iþitt H. bindi eftir
Steindór Steindórsson, skélameist
ara, og íslemzkir afreksmenn, sem
ber undirtitilinn Á leikvangi og
í iþrekraunum daglegs lífs frá land
námsöld til 1911, en bókin er eft
ir Gunnar M. Magnúss ritliöfund.
Eins og kunnugt er entist Þor-
steirnn Jósepssyni eíkki aldur til
þess að ljúka verki því, sem hann
hóf með söfnun í bókina Landið
þitt, sem út kom fyrir tveim ár-
um og er nú á þrotum. Hálendið
KONGUR VILL SIGLA
eftir Þórunni Elfu Magnúsdóttur
Ægisútgáfan gefur nú út bók-
ina Kóngur vill sigla eftir Þór-
unni Elfu Magnúsdóttur. Fyrsta
bók Þórunnar Elfu var Dætur
Iieykj avíkur, en síðan sú bók
kwm út, hafa komið eftir hana
20 bækur, en auk þess hefur hún
skrifað fyrir blöð, tímarit og
hljóðvarp fj'ölda greina, bók
memntaerindi, minninga- og ferða-
þætti, einnig leikrit og framhalds
sögur. Flestar bækur Þórunnar
Elfu eru uppseldar og hún hefur
um langt skeið verið meðal mest
lesnu höfunda á bókasöfnum lands
ins, að því er segir á bókarkápu.
Um þessa nýútkomnu bók segir
á kápunni: Valva Valtýsdóttir er
yndisleg stúlka, gædd miklum
hæfileikum, en í afrekslund henn
ar eru bre.stir, sem orsakast af
yfirdrottnun og skilningsskorti, er
hún býr við á uppvaxtarárum
sínum. Valva fær menntun, gott
Valsauga og
Minnetonka
FB-Reykjavík, laugardag
Fjórða bókin um Indíánann
Valsauga er komin út hjá Bóka-
forlagi Odds Björnssonar á Akur-
eyri. Nefnist þessi bók Vatsauga
Oig Minnetonka. Sögurnar um Vals
auga eru ósviknar Indíánasögur,
sem allir strákar eru hrifnir af.
Enda þótt persónurnar í Valsauga-
bókunum séu þær sömu er þó
hver bók sjálfstæð saga. í þessari
Valsaugabók, sem nú kemur út
segir frá Sléttu-Indíánunum, sem
eiga heima úti á hinum víðáttu-
miklu sléttum vestan við fljótið
Mississippi, en þeir eru bæði her-
skáir og grimmir. Hér lenda þeir
félagar Valsauga og Símon Henson
í margvíslegum hættum og mann-
raunum. Valsauga sigrast að lok-
um á andstæðingum sínum og
hlýtur Indiíánastúlkuna fögru,
Minnetonku, að sigurlaunum.
starf og vegur hennar er varðað-
ur ástum góðra manna, þar á með
al þeirra, er sjá, hvað í henni býr
og vilja greiða fyrir siglingu henn
ar til æðri miða. Fær hún nógan
byr til að ná þvi marki, er hún
stefnir að. Lesandanum gefst sjálf
um tækifæri til að spá í eyður
þeirrar framtíðar er við blasir í
bókarlok.
og óbyggðir landsins voru að
mestu útundan, en bókaútgáfan
Örn og Örlygur leitaði þá til hins
kunna fræðimanns og skólameist
ara, Steindórs Steindórssonar og
bað hann um að gera hálendis-
svæðunum skil. Steindór hófst
handa um samningu bókarinnar
fyrir tæpum tveim árum, en Land
ið þitt II. bindi lýsir sögu og sér-
kennum nær 700 svæða og staða í
óbyggðum íslands. Bókin er 225
bls. að stærð, prýdd 26 Ijósmynd-
um eftir Pál Jónsson og Þorstein
Jósepsson. Aftast í bókinni eru
ýmsar skrár sem ná yfir bæði
bindin, svo sem mannanafnaskrá.
atburðaskrá, skrá yfir þjóð- og
goðsögunöfn og staðanafnaskrá. í
staðanafnaskránni eru nefndir
milli 6 og 7 þús. staðir og mun
skrá þessi vera sú mesta sem
prentuð hefur verið á íslenzku.
Höfuðmunurinn á I. II. bindi er
að sögn Steindórs skólameistara
sá að í hans verki er minna um
Framhald á bls 15
Almenna bókafélagið sendir frá
sér þessa dagana mikið rit og veg
legt, fslenzkt orðtakasafn, sem dr.
Halldór Halldórsson hefur samið
og búið til prentunar. Er það
þriðja verkið í bókaflokknum fs
lenzk þjóðfræði, sem féfagið geful'
út og hóifst fyrir fjórum árum
með Kvæðum og dansleikjum,
tveggja binda riti, sem Jón Sam-
sonarson magister tók saman að
tilhlutun félagsius og er eitt vand
aðasta safnrit sinnar tegundar,
sem hér heifur verið gefið út.
Næst í röðinni voru íslenzkir máls
hættir, 1966 í samantekt Bjarna
Vilhjálmssonar þjóðskjalaverðar
og Óskars Halldórssonar mag art.
Einnig þetta rit hefur að geyma
mikinn auð skemmtunar og fróð-
leifcs, enda hefur það orðið mjög
vinsætt.
fslenzkt orðtakasafn verður í
tveimur bindum og kemur hið
síðara út á næsta ári. í ritinu er
kominm til skjalanna meginhluti
íslenzkra orðtaka frá gömfum tíma
og nýjum, og ferill þeirra rakinn
til upprunalegrar merkingar. Um
margt eru orðtök hliðstæð máts-
háttum, og þó að þar séu að vísu
ákveðin mörk á milli, eins og bók-
Dularfulli niósn-
arinn
Dularfulli njósnarinn heitir bók,
sem Ólöf Jónsdóttir hefur samið,
en Ægisútgáfan gefið út. Bókin
segir frá tveimur reykvískum
strákum, sem fara með tjald og
útbúnað upp í Heiðmörk í úti-
legu og lenda í furðulegustu æv-
intýrum. Strákarnir týnast niður
i gjótu. Ævintýri þeirra í jörðu
niðri voru furðuleg, og margt
henti, sem þá hafði ekki órað
fyrir. Frá þessu segir í bókinni.
arhöfundur skilgreinir í formála,
er í báðum tilvikum um að ræða
eins feonar aldaskuggsjá, sem í
einföldu formi, og oft á skáldleg
an og óvæntan hátt, speglar lífs-
reynstu kynslóðanna, menninuu
þeirra, hugsun og tungutak.
íslenzkt orðtakasafn er ómiss-
andi uppsliáttarrit námsm'önnum,
kennurum og öðrum, sem leita
þekkingar á tungu sinni. Þá geta
ekki síður ræðumenn og rithöf-
undar sótt þangað þjóðlegan orða
forða og um leið aflað orðum sín
um dýpri merkingar með því að
skygginast að tjaldabaki daglegs
máls. — Bókin er 338 bls. að
stærð, prentuð í Prentsmiðju Jóns
Helgasonar og bundin í Félags-
bókbandinu. Félagsmannaverð er
kr. 395.00.
Ógnir Einidals
FB-Reykjavík, laugardag
Ógnir Einidals er ömnur bókin
um þá félagana Bolla, Skúla og
Adda, fyrsta bókin heitir Njósnir
að næturþeli. Bókin kemur út hjá
Bókaforlagi Odds Björnssonar á
Akureyri, og höfundurinn er
Guðjón Sveinbjörnsson. Hér eru
félagarnir á teið í útilegu í af-
skekktum eyðidal inni á öræfum,
þegar þeir verða varir við grun-
samlegar mannaferðir. Þegar þeir
eru komnir alla leið inn í Eini-
dal, uppgötva þeir merkt flug-
vallarstæði og sfcömmu síðar sjá
þeir hvar lítil flugvél lendir. Hvað
er í pokunum, sem hinir dular-
fullu náungar bisa við að bera
út úr tflugvélinni. Hvað fundu
strákarnir í hellinum undir foss-
inum? Hundurinn þeirra Krummi
verður þeim að ómetanlegu liði
eins og fyrri daginn. Frá þessu
öllu segir í bókinni Ógnir Eini-
dals, sem er 173 bls. með teikn-
íngum eftir Atla Má Árnason.
13 NÝJAR BÆKUR FRÁ ÆSKUNNI
Barnablaðið Æskan sendir frá
sér 13 nýjar bækur, þar af 10
bækur fyrir börn og unglinga.
Bækurnar eru:
Gaukur keppir að marki
Þetta er drengjasaga eftir Hann
es J. Magnússon, fyrrverandi skóla
stjóra á Akureyri. Hannes hefur
sent frá sér margar barnabækur,
sem allar hafa komið út hjá Æsk-
unni. — Þessi bók er framhald af
sögunni Gaukur verður hetja og
segir frá Gauki og félögum hans
í gagnfræðaskóla. Hún hefst með
því að þeir félagar bjarga mar-
srínstorfu frá illum dauðdaga, og
eftir það verða þeir sjálfkjörnir
fo’ ingjar í skólanum og koma þar
Hannes J. Magnússon
mörgu góðu til leiðar. Þeir stofna
binöindisfélag innan skólans, sem
verður fjölmennt og áhrifamikið.
Ævi Gauks verður viðburðarík
þennan tíma. Hann fer með tog
ara til Englands og lendir þar í
ýmsum ævintýrum. Hann er eitt
sumar í brúarvinnu austur á landi.
Hann tekur að stunda íþróttir af
kappi, einkum skíðaíþróttina, nær
þar ágætum árangri og verður þar
forustumaður, en lærbrotnar á
einu skíðamótinu og brýtur skíðm
sín. Hann á andstæðinga innan
skólans, en sigrar þá með góðvild
og drengskap.
í lok sögunnar gerist einstæð-
ur atburður, sem gjörbreytir öllu
lífi Gauks og móður hans.
Eygló og
ókunni maðurinn.
Höfundur þessarar bókar, hjómn
Rúna Gísladóttir og Þórir S. Guð-
bergsson, eru án efa mörgum kunn
af fyrri bókum þeirra og starfi
í sumarbúðum í Vatnaskógi og
Vindáshlíð.
Eygló og ókunni maðurinn er
fyrsta sameiginlega bók þeirra.
Eygló og vinkona hennar. Ingi-
björg, eru grunaðar um þjófnað
á dansleik. Gátan verður tórráðn-
ari, þegar Eygló fara að berast
skilaboð, bréf og jat'nvel hotanu
frá ókunnum manni. Vini» stúlkn-
anna, Örn og Ari, reyna að hjá.lpa
| þeim eftir megm og leggja sig
| í líma við að loysa þrautina.
í Eygló og ókunni maðunnn er skáld
i saga fyrir ungar stúlkur.
•Hrólfur hinn hrausti
Hér kemur nýr, nngur höfund-
ur fram með sína fyrstu bók, sem
er bæði ævintýraleg og skrmmti
leg víkingasaga. Höfundurmn, Ein
ar Björgvin, er fæddur þann 31.
ágúst 1949 í Krossagerði á Beru-
fjarðarströnd, Suður-Múlasýslu,
sonur Björgvins Gíslasona.v fyu-
verandi oddvita og Rósu Gísladótt
ur, konu hans. í Krossgerði ólst
Einar upp og átti þar gleðiríka
bernsku í skjóli hinna tignarlegu
austfirzku fjalla. Eftir að hann
hafði lokið skyldunámi í heinta
vist, stundaði hann einn vetur
nám í unglingaskólanum á Djúpa
vogi, var síðan tvo vctur í \lþýðu
skólanum að Eiðum og stundar nú
nám við Samvinnuskólann. ITann
byrjaði snemma að skrifa Hafa
birzt eftir hann tvær framhalds-
sögur í tímaritinu „Heima er
bezt“ og svo smásögur í Æskunui.
Fimm ævintýri.
Hér birtast 5 ævintýri í einni
bók eftir Jóhönnu Brynjólfsdóttm'.
Höfundui'inn hefur áður skrifað
mörg fögur ævintýri fyrir börn og
unglinga sem hafa á undanförnum
árum birzt í blöðum og mö.g
þeirra verið flutt í barnatíma Rík
isútvarpsins. — Hin fimm æva-
týri heita: Svanurinn, Hamingju-
blómið, Snæljósið, Vinirnir og
Blómaríkið. Auk ritstarfa hefur
Jóhanna Brynjólfsdóttir teiknað
og málað mikið. Hún stundaði
myndlistarnám í Reykjavík, nám
við listaháskóla í Kanada, og við
I Ríkisháskólann í Norður-Dakota.
j Fimmtán teikningar Jóhönnu pt'ýða
íþessa bók hennar.
I Bláklædda stúlkan.
Höfundur þessarar sögu er Lisa
Eurén-Berner, sem er þekktur
kvenrithöfundur í Svíþjóð. Guðión
Guðjónsson, fyrrverandi skótastj-
þýddi. Aðalsögupersónur eru
Stina, fátæk skrifstofustúlka, og
ungur verkfræðingftr, Andersen.
Sagan gerist á fámennu gistihúsi
úti á landi i Svíþjóð. Þangað 'nef-
ur Stína leitað til að hvílast í
sumarleyfi sínu, vegna veikinda,
og þai' gerast mörg ævintýri, sem
er.csa mc-ð giftingu.
Á leið yfir úthafið.
Þessi bók er sú fyrsta : nýjum
bókaflokki er nefnist FrumbyggiP
bækurnar, en í þessum flokki -vu
alls átta bindi. Þessi fyrsta bók
segir frá mörgum æsandi atburð-
um, sem Knútur og vinir hans
lenda í á leiðinni yfir Atlantshaf
Framhald á 15. síðu.