Tíminn - 27.11.1968, Blaðsíða 8

8
TIMINN
MIÐVIKUDAGUR 27. nóvember 1968.
♦
Síðari hluti ræðu dr. Björns Björnssonar, framkv.stj. barna-
verndarnef ndar Reykjavíkur, sem flutt var á ráðstefnu Sam-
bands íslenzkra sveitarfélaga 21. þessa mánaðar
Á síðari árum hafa átt sér stað miklar umbreytingar víða erlendis á vettvangi félagsmála
almennt. Uppbygging félagsmálastarfsins hefur víðast hvar gerzt á þann hátt, að sérstakir
málefnaflokkar hafa hlotið viðurkenningu og starfsemi þróast í kringum þá, eftir því sem
samsvarandi þarfir hafa verið viðurkenndar. Þannig verða til framfærslumál og fram-
færslunefndir, barnaverndarmál og nefndir, áfengisvarnarmál og nefndir, húsnæðismál,
ellimál, æskulýðsmál o. s. frv.. Þessi þróun á uppbyggingu félagsmálastarfsins átti sér
einnig stað hér á landi sem kunnugt er.
Þvi er ekki að leyna, að þessi
skipan félagsmála hefur í vaxandi
mæli sætt gagnrýni hin síðari ár.
Bent hefur verið á, að hún stuðli
að iþví, að tiltölulega sjálfstæðar
"stofnanir myndist, hver á sínu
þrönga sviði, sem aftur leiði til
margvíslegra samstanfsörðugleika.
Þá sé það ekki síður til baga, að
sé nánar að gætt, þá eru ekki ó-
sjaldan margar stofnanir í senn
með máil einnar og sömu fjölskyld
unnar til meðferðar, en það þýði
hvort tveggja í senn, lélega nýt-
ingu á starfslkröftum, og óþægindi
fyrir viðikomandi fjölsikyldur, þar
eð til svo margra aðila sé að
leita.
í kjölfar þessarar gagnrýni hef-
ur síðan fýlgt endurmat á eðli fé-
lagsmiálastarfsins, þar sem lögð
eru til grundivallar ný félagsleg
viðhorf, byggð á margra ára
reynslu og félagsfræðilegum rann-
sóknum. Félagsmálastjóri Reykja
víkurborgar hefur í upphafserindi
þessarar ráðstefnu þegar gert ítar
lega grein fyrir þessum nýju við-
horfum, en eins og þar bom fram
er niú tekið að leggja megin-
áherzlu á hugtökin fjölskyldu-
vernd, fyrirtoyggjandi starf og end
urhæfingu fjölskyldna. Þessi á-
herzla er rökstudd með því að
toenda á, að orsakir félagslegra
vandikvæða, hvort sem um slíkt
er að ræða á sviði framfærslu-
mála, barnaverndarmála, húsnæð-
ismála, málefna aldraðra, megi
alla jafnan rekja til röskunar á
heiilbrigðu fjölskyldu- og heimilis
lífi.
f ljósi þessa hefur víða í ná-
grannalöndum okkar, sem og hér
á landi á vegum Reykjavíkurborg-
ar, verið unnið að endurskipu-
lagningu félagsmálastarfsins, þar
sem horfið er frá hinu eldra sér-
sviðafyrirkomulagi, og að því
stefnt í staðinn að koma á sikipan
sem tekur mið af fjölskyldunni
sem félagslegri einingu.
Þessa viff'horfs gætir að sjálf-
sögðu á vettvangi barnaverndar-
rnála, og eiga þau eftir að hafa
mikil áihrif á barnaverndarstarfið
í framtíðinni. Ég tei á því engan
vafa, að með hinni nýju skipan
er opnuð leið til þess að vinna á
mun markvissari hátt að barna-
vernd en auðið var undir gamla
skipulaginu, því að ef fjölskyldu-
sjónarmiðið á nokkurs staðar rétt
á sér, þá er það á vettvangi toarna-
verndar. Þessu til stuðnings má
aðeins drepa á það, að fátt, ef
nokkuð, er talið skaðlegra heil-
brigðum tilfinninga- og félags-
þroska barns, en rösikun á eðli-
legum tengslum þess við foreldra,
og þá einkum við móður. Má enda
iðulega rekja hegðunarvandkvæði
barna og unglinga, svo sem afbrot
einmitt til röskunar af þessu tagi.
f beinu áframhaldi af þessum
hugleiðtngum um barnavernd í
ljósi fjölskylduverndar, vii ég að
lokum víkja nokkrum orðum sjS
breyttum viðhorfum með tilliti til
vistunar barna utan foreldraheim
ilis. Einnig á þessu sviði gætir nú
orðið mjög þeirra hugmynda, sem
lúta að fjölskylduvernd. Það er
nú ekki talið fara á milli mála,
að vistun barna utan foreldra-
heimilis sé ætíð neyðarráðstöfun
og mjög mikið velti á því,til hvers
konar úrræða sé gripið, þegar slík
vistun er óhjákvæmileg. Lögð er
megináherzla á að draga úr þeim
framandileika, sem vistunin hlýtur
að hafa í för með sér og bá leitazt
við að búa barninu umhveríi sem
líkast bví, sem því er eiginlegt
að njóta á góðu foreldraheimili.
Þessi viðhorf hafa leitt til þess
að vistun barna á einkaheimilum
hefur víða verið gerð að megin
vistunarúrræði, jafnframt því sem
mjög lítil barnaheimili, með 5-6
börn, hafa rutt sér rúms, hin svo-
kölluðu fjölskylduheimili. Skal nú
vikið að þessum úrræðum nokkuð
nánar.
Á s.l. ári ákvað barnaverndar-
nefnd Reykjavíkur að hlutast til
um fóstur barna á einkaheimilum
með öðrum hætti en tíðkazt hef-
ur hér á landi til þessa. Á undan
förnum árum hefur sú skoðun
imjög látið að sér kveða á meðal
I erlendra sérfræðinga um barna-
verndarmál, að vistun barns á
einkaheimiii sé, að öðru jöfnu,
bezta úrræðið, sem völ er á, verði
að taka barn út af foreldraheimili
á annað borð. Fóstur barna er að
sjálfsögðu engin nýlunda, hvorki
hér á landi né erlendis. En fóstri
má beita á fleiri en einn veg. Mik-
ill hluti þeirra barna, sem dvelj-
ast á vistheimilum Reykjavíkur-
borgar, dveljast þar sökum tíma-
bundinna erfiðleika á foreldra-
heimili, t.d. sökum vanheilsu,
læknisaðgerða á sjúkrahúsum,
dvalar móður á hvíldar- og hress-
ingarhæli, sökum hjónaskilnaðar
o. s. frv. Langflest þessara barna
mætti vista á einkaheimili, hefði
barnaverndarnefnd til taks þann
fjölda af heimilum, sem nauðsyn
krefði. • i.ts,
Víða erlendis hefur mankvisst
verið unnið að því að beita fóstri
einmitt til þess að mæta þeirri
þörf, sem hér er drepið á, þ.e.
þegar nauðsyn ber til þess að vista
barn um stundarsakir. Svo mjög
j hefur þetta vistunarúrræði látið
að sér kveða, þar sem bezt hefur
verið unnið að skipulagningu þess
að verulega hefur dregið úr þörf j
fyrir uppbyggingu barnaheimiia, j
svo sem upptökuheimila og vöggu j
stofa. Enda blasir sú staðreynd I
við þeim, sem gerzt þekkja, að I
Skúlí Guðmundsson:
AD KAUPA
Þegar kaupstaðabörnin eru
komin svo á legg, að þau geta
gengið í sölubúðir, eru þau oft
að suða í foreldrum sínum og
biðja um peninga til að kaupa
gott.
En það eru fleiri en litlu
börnin, sem vilja kaupa gott.
Á síðustu árum hefur- þjóðin,
undir forustu núverandi ríkis
stjórnar, keypt mikið gott frá
útlöndum. Keypt hefur verið
sælgæti og súkkulaði, kex, kök
ur og brauð fyrir milljónafúlg
ur, og fjölda margt annað, sem
vel mátti framleiða hér á
landi. Hér er ekki hægt að
telja það allt, eD sem dæmi
má nefna, að á næstliðnu ári
voru innfluttir stólar og önn
ur húsgögn fyrir meira en 25
miil.i. króna. Það er nokkuð af
fólki hér, sem er svo fínt að
afíaoverðu. að það vill komast
hjá að setjast á stóla, sem eru
smíðaðir hér á landi.
Með hömlulausum innflutn-
ingi á iðnaðarvörum hefur ver
ið stefnt að því, að eyðileggja
innlendan iðnað og flytja at-
vinnu frá íslenzkum iðnaðar-
mönnum til útlendinga. En svo
virðist sem ríkisstjórninni þyki
hernaðurinn gegn innlenda iðn
aðinum ekki ganga nógu vel.
Þess vegna fann hún upp á
þvi, að fá þinglið sitt til að
samþykkja að sækja um inn-
göngu í Fríverzlunarsamtök
Evrópu (Efta). Ef við göngum
} það bandalag, ber okkur að
fella niður tolla á vörum, sem
við kaupum frá aðildarríkjum
bandalagsins. Og þá ætti að
ganga betur að koma innlendu
iðnðarframleiðslunni fyrir katt
arnef.
Árið 1967 var hallinn á vöru
skiptum okkar við Efta-löndin
1000 milljónir króna, okkur í
óhag. En þó telur ríkisstjórn
in rétt að ýta undir enn meirh
vörukaup frá þeim löndum,,
með því að fella niður tolla á
framleiðsluvörum þeirra.
Afnám tollanna á útlendu iðn
aðarvörunum hefur í för með
sér mikla skerðingu á tekium
ríkissjóðs. En stjórnin kann
ráð við því. i Eftaskýrslunni,
sem samin var i stjórnarráðinu
undir handarjaðri doktors
Gylfa, segir, að til mála komi
að bæta ríkissjóði tapið með
dr. Björn Björnsson
skammthna fóstur barna á einka-
heimili er hvort tveggja í senn,
bezta vistiunarúrræðið, að jafnaði,
sem völ er á frá uppeldislegu
sjónarmiði, og iþað lang ódýrasta
fyrir viðkomandi sveitarfélag.
Ástæða er til þess að vekja á
því sérstaka athygli, að hér er
um skammtíma fóstur að ræða, en
það eitt greinir viðkomandi fóst-
urheimili algjörlega frá heimilum
þar sem einu barni er fengið fóst-
ur til langframa. Til aðgreiningar
frá fóstri barna í hinni hefð-
bundnu mynd hefur þetta nýja
fyrirkomulag skammtíma fósturs
verið nefnt fóstrunarkerfi.
Segja má að fóstrunarkerfið
myndi nokkurs konar keðju af
heimilum, sem skuldbinda sig til
að ta'ka börn, eitt, tvö, þrjú, eða
jafnvel fleiri til dvalar um óákveð
inn tíma skv. ákvörðun barna-
verndarnefnda, án tillité til eigin
óska, og annast þau, sem þau
væru þeirra eigin börn. Þess ætti
ekki að vera þörf að fara um það
mörgum orðum, hversu erfitt og
ábyrgðarmikið starf er unnið á
slíkum heimilum, en á það skal
bent sérstakl'ega, að erfiðleikar
með tilliti til vistunar barna hjá
vandalausum (t.d. á upptöku-
heimili) eru fyrst og fremst byrj-
unarerfiðlei'kar, þ.e. aðlögunar-
vandkvæði í upptoafi vistunartím
ans, og á þessu tímabili reynir
mjög á þolinmæði og krafta þess
aðila, sem ætlað er að hjálpa
barninu, til iþess að horfast £ augu
við hinn óhjákvæmilega aðskiln-
að við fore.ldraheimilið. Þessir erf
iðleikar enu ætíð fyrir hendi ó
heimili, iþar sem eingöngu eru tek
in böm til drvalar um stuttan,
óálkveðinn tíma.
Sem fyrr segir ábvað barna-
verndarnefnd Reykjavíkur á s.L
ári að hefja vistanir barna á þenn
an hátt og niú eru í starfi 7 heimili.
í borginni með samtals 10 börn.
Greidd eru mánaðarlaun, kr.
6.000 til heimilis með eitt barn,
'kr. 10.000 til heimilis með tvö
börn og kr. 14.000 til heimilis
með þrjú börn. Vistgjöld eru hin
sömu og á upptöku- og vistheim-
ilum borgarinnar.
Sé talið fullreynt, að fóstur á
einkaheimili henti ekki barni,
sem vista þarf til langframa, og
til þess geta legið ýmsar ástæð
ur, er mælt með að fá því vist á
fjölskylduheimili. Þessi tegund
barnaheimila sker sig úr að því
.leyti fyrst o-g fremst, að á ytra
borði er fjölskyldlheimilið nánast
óaðgreinanlegt frá hverj-u öðru
foreldraheimili. Börnin er.u þó,
5-7, af báðum kynjum og á ólík-
um aldri. Til forstöðu er mælt
með, að fengin séu hjón, maður-
inn vinnur úti eins og hver annar
heimilisfaðir og konan vinnur sín
heimilisstörf sem aðrar húsmaeð-
ur, nema hvað í þessu tilviki
þiggur hún laun fyrir heimilis-
störfin. Fjölskyldan býr e.t.v. í
einbýlishúsi, en alilt eins í raðlhúsi
sða rúmgóðri íbúð í sambýlisihúsi.
Á þennan hátt ttíkst ekki einungis
að skapa þann eðlilega heimilis-
brag, sem hverju barni er nauð-
synlegur í uppvextinum, heldur
Framhald á bls. 15.
GOTT
því að hækka tolla á kornvör
um, kaffi og sykri. Og doktor
Gylfi sagði í þingræðu, að hugs
anlegt væri að hækka sölu
skattinn.
Það er langt frá því að verð
mæti útflutningsins hrökkvi til
að kaupa allan þann varning,
þarfan og óþarfan, sem fluttur
er frá öðrum þjóðum.Árið 1967
var vöruskiptajöfnuður okk-
ar óhagstæður um 2800 millj.
króna, enda er þjóðin sokkin í
miklar skuldir erlendis. Stjórn
in tekur lán á lán ofan, og veru
legur hluti af lánsfénu fer til
kaupa á óþörfum varningi.
Þegar menn virða fyrir sér
hallann á viðskiptunum við
aðrar þjóðir undanfarin ár, og
þá geigvænlegu skuldasöfnun í
öðrum löndum, sem þar með
fylgir, kemur mörgum í hug,
að rétt sé að takmarka inn-
fiutning á miður þörfum varn
ingi, til þess að koma í veg
fyrir að við sökkvum enn
dýpra í skuldafeniö. En ríkis
stjórnin telur allar slíkar hug
renningar syndsamlegar, og m-
a. til þess að afstýra því, að
innflutningstakmörkunum verði
beitt, vill stjórnin koma okkur
í Efta, því að samkvæmt sátt
mála þeirra samtaka er óheim
ilt að leggja nokkrar hömlur á
innbyrðis viðskipti þeirra, sem
taka þátt í félagsskapnum.
Litlu börnin, sem fara með
peninga frá foreldrum sínum í
sælgætis- og leikfangabúðir,
hafa engar áhyggjur af fjármál
um heimilanna. Ríkisstjórnin
hefur heldur ekki miklar
áhyggjur af efnahagsmálum
þjóðar sinnar, þegar hún er
að leita eftir lánum til gott-
kaupa hjá öðrum þjóðum. Og
enn bætist við skuldasúpuna.
Þessa dagana er Seðlabankinn,
fyrir hönd ríkisstjórnarinnar,
að taka 770 milljónir að láni
erlendis, meðal annars til þess
að hægt sé að halda áfram að
kaupa gott.
En þó að einhverntíma kunni
að koma að því, að ekki fáist
meira fé að láni hjá öðrum
þjóðum, er ekki þar með úti
öll von um að hægt sé að ná
í gottið.
Nýlega var haldinn þing-
mannafundur Nato-ríkjanna.
Þangað sendu íslenzku ríkis-
stjórnarflokkarnir þrjá vaska
menn úr sínu liði. Heimkomnir
voru þeir kátir og borubrattir.
Höfðu bá gleðifrétt að færa,
að Nato, sú góða mamma, væri
að hugsa um að gefa krökkun-
um í ráðherrastólunum á fs-
land peninga til að kaupa gott.