Vísir - 11.09.1977, Blaðsíða 6

6
Sunnudagur 11. september 1977"VISIR
Carinthia.
Þaö voru fleiri heimsóknir,
heldur en konungsheimsóknin
sem settu svip á lif fólksins og
varða kvikmyndasögu okkar. 1
júlimánuði áriö 1926 kom
skemmtiferðaskipið Carinthia
til Reykjavikur með 350 farþega
innanborðs:
„Meö skipinu er frægur
ferðamaöur, Burton Holmes aö
nafni. Hefir hann eigi gert ann-
aö i 25 ár en aö ferðast um heim-
inn og halda svo fyrirlestra og
sýna myndir — fyrst skugga-
myndir og siðan kvikmyndir —
frá þeim löndum er hann hefir
feröastum. — Mr. Holmes hefir
nú meö sér aðstoðarmann,
Franklin Lavarre frá Honululu.
Tóku þeir báðir kvikmyndir
hjer i gær og i fyrrakvöld. í
fyrrakvöld tóku þeir t.d. myndir
af höfninni hjer og „Botniu” er
hún fór hjeðan, einnig af söng-
Metrópólis — Fritz Lang 1926.
flokknum sem kom um borö. En
myndir af glimumönnunum
mistókust þá. Þess vegna fékk
Mr. Holmes fjóra bestu glfmu-
mennina ásamt Sigurjóni Pjet-
urssyni, til þess aö koma um
borð i gær og sýna þar glfmu
eftir fegurstu reglum listarinn-
ar og voru þar teknar myndir af
öllum brögöum og vörnum gegn
þeim. Var Holmes ákaflega
hrifinn af gimunni og munu
myndirnarhafa tekist vel. 1 gær
voru teknar myndir af götulifi i
Reykjavik og ýmsum merkum
stöðum, svo sem Safnhúsinu og
söfnunum, likneski Ingólfs
Arnarsonar, Austurstræti, fisk-
verkunarstöð og Laugunum.
Þótti þeim fengur aö fá slíka
mynd, þar sem margtfólk er viö
þvott i sjóðandi laug. — Alls
munuþeir hafa tekiö 1000metra
„filmu”, en i dag ætla þeir að
bæta miklu viö ef veður leyfir.”
Þannig hafði þessi heimsókn
kvikmyndagerð i för með sér
likt og konungsheimsóknin.
Munurinn er hins vegar sá að
kvikmynd Lofts hefur varðveist
fram á okkar dag, en um afdrif
Holmes kvikmyndarinnar vit-
um við ekki. Vonandi tekst að
hafa upp á henni.
Það var meö komu skemmti-
ferðaskipsins eins og konungs-
ins i næsta mánuði á undan, að
hún hafði bein áhrif á lif fólksins
i bænum. Sannaðist enn sú
milda speki að fásinnið eflir
upplifunarhæfileikann en of-
framboöiö slævir. Auk Þing-
valla og Kambabrúnar þótti
Hafnarfjörður til að mynda full-
boöleg túristaattraksjón. En Is-
lend. létu sér þá ekki nægja aö
sýna landið heldur fóru þeir um
borð i Carinthiu og skemmtu
ferðamönnunum með söng,
hljóöfæraslætti og glimusýning-
um. 1 þakklætisskyni héldu
feröamennirnir dansleik um
borö. Vafalaust hefur ekki skort
veitingar þaö kvöldið og ef aö
likum lætur hefur mönnum ver-
ið skenkt i glös þeirri veig, sem
Einar Benediktsson, skáld kall-
ar um þetta leyti „ósvikið
þrúguvin”.
Spánarvln og Græn-
land.
Ekki fara sögur af Einari
Benediktssyni um borö én hann
kvartaöi þungan um þetta leyti
undan þeim álögum sem voru á
vfnum sem seld voru íslending-
um. Einar haföi áhyggjur af þvi
aö vinin kæmust ekki frá Spáni
„til vor eins og þau afgreiðast
þar. — En fyrir utan þetta er
fyrst og fremst ein meginspurn-
ing að-leysa Ur? Hvernig stendur
á þvi að slikt afarverö er lagt á
vinin, sem eru að miklu leyti
ákaflega ljeleg og tæpast boöleg
þeim, sem láta sér ekki standa á
sama hvort þeir drekka ólyfjan
eða svikiö þrúguvin. Hjer er
sannarlega nógu dýrt verð gold-
ið fyrir ýmislegt óhentugt fyrir-
komulag, leiðandi af óverjandi
heimskupörum, bönnum og af-
skifti af frelsi einstakra manna
og félaga i verslun, iðnaði og
framleiöslu — þótt ekki væri
tildrað upp ósýnilegum millilið-
um, bak við þjóöina, i viðskift-
um, er rekast af starfsmönnum,
ráönum fyrir kaup af almanna-
fje.”
Svo mörg voru þau orö. Ann-
ars var Einar Ben með allan
hugann við Grænlandsmálið um
þessar mundir, en það var Ein-
ari kappsmál og hugsjón að Is-
lendingar fengju óskoraðan rétt
til yfirráða á Grænlandi, hinni
fornu nýlendu þjóðarinnar.
Flestar 25 greina og ritgerða
sem Einar samdi 1926 voru um
Grænlandsmálið, þó var þeirra
á meðal ein helsta greinargerö
hans um heimspeki, Alhygö,
auk þess sem hann birti 4 ljóð
eftir sig, þar á meöal Þagnir I
Visi 5. október.
Menningin kom einnig i
heimsókn.
Þess var getiö i dagblöðum,
að Halldór Kiljan Laxness
værki komin heim frá ttaliu
með handritið af Vefaranum
mikla frá Kasmir. ,,Og nú hafa
bæjarbúar sjeö Kiljan hér á göt-
unum langan og grannan, með
gleraugun miklu og hattinn
barðastjóra, þar sem hann stik-
ar löngum skrefum tærður af
rýni I regindjúp mannlegrar til-
veru og umfaðmandi og um-
lykjandi öll hin nýjustu form i
skáldlist, þenkjandi um
drengjakolla og stuttkjólatisku,
„kaþólsk viðhorf” ' og
Rhodymenia palmata”. En
Kiljan vinnur meira en að
ganga og hugsa. Hann talar
lika. Og á anna i hvitasunnu ætl-
ar hann að tala við bæjarbúa á
þann hátt, að lesa upp fyrir
þeim nokkra valda kafla úr
hinni nýskrifuðu sögu „Vefar-
inn”.
Af öðrum menningarheim-
sóknum ber hátt komu hinnar
þýsku Fílharmoniuhljómsveit-
ar frá Hamborg en það var Jóni
Leifs að þakka. Haft var eftir
norskum blaðamanni sem sleg-
ist hafði i för meö hljómsveit-
inni að Jón væri upprennandi
hljómsveitarstjóri og tónskáld i
Þýskalandi.
Flutt voru verk klassisku
meistaranna og þess var getið
að þá hefði verk eftir Wagner
verið flutt hér i fyrsta sinn,
Siegfried Idyll.
Nafni Jóns Leifs og góövinur
Halldórs Laxness, Jón
Helgason fræðimaöur, kom
einnig i heimsókn til fósturjarð-
arinnar þetta ár, þvi hann kaus
að verja doktorsritgerð sina um
seinni aldar skáldskap og Jón
Grunnviking við Háskóla Is-
lands.Fór vörninfram IAlþing-
ishúsinu og voru andmælendur
þeir Sigurður Nordal og Páll
Eggert Ólafsson.
Umsóknir um kvik-
myndahúsrekstur.
Þrátt fyrir mikið framboð af
alls kyns menningarviðburðum
á þeirra tima visu, hefur bió-
sókn sennilega verið með ende-
mum góð, 1926 sem ráða má af
þvi að bæjaryfirvöldum bárust
þá umsóknir tveggja einstakl-
inga um rekstur nýrra kvik-
myndahúsa.
Spunnust miklar umræöur út
af umsóknunum hjá bæjarlaga-
nefnd. Meðal annars snérist
umræðan um það hvort rétt
væri að veita einstaklingum
slikt leyfi eða hvort réttara væri
aö bærinn tæki aö sér rekstur
kvikmyndahúsanna. Borgar-
stjóri hélt þvi fram að sætafjöldi
hér væri mjög áþekkur þvi sem
gerðist erlendis hlutfallslega og
það myndi gera bióunum erfið-
ara uppdráttar ef þriðja bióið
bættistviö. Hann haföiog þá trú
að hér væri biómyndaval yfir-
leitt betra en tiðkast viða ann-
ars staðar. Nokkrir bæjarfull-
trúar tjáöu sig um máliö án þess
að taka ákveðna afstöðu til þess,
hvort bærinn ætti að hafa rekst-
ur bióanna eða eigi”. Kvaðst
Pjetur Halldórsson aöhyllast
það „vegna þess eins, ef meö
þviyrði hægtað vera viss um að
myndirnar væru góðar.”
Við Reykvikingar erum ekki
skríD, sagði P.H. ,,en með
slæmum biómyndum er hægt að
gera okkur að skril”.
Hvað var i bió 1926?
Auk Dreyermyndanna, sem
minnst hefur veriö á voru sýnd-
ar a.m.k. tvær merkismyndir
kvikmyndasögulega séð, sem
gerðar voru á árinu á undan:
Gullæði Chaplins og Variété, vel
heppnuð kvikmynd af þýska
skólanum, E.-A. Dupont stjórn-
aði, Karl Freund kvikmyndaði
og Emil Jannings lék. Og ekki
má gleyma skopmyndunum.
Sýndar voru tvær myndir með
Buster Keaton, Sherlock Holm-
es yngri og Buster Keaton sem
Kauphallarbraskari. Tvær
myndir voru einnig sýndar með
Harold Lloyd. Þá má nefna 3
konureftir Ernst Lubitsch og Sá
sem fær skellinn eftir Viktor
Sjöström, báðar gerðar i Ame-
riku. Þá voru sýndarþrjár fróð-
leiksmyndir sem bera sams
konar heiti: ísland i lifandi
myndum (endursýnd), Finn-
land i lifandi myndum og Dan-
mörk i lifandi myndum. Danska
Halldór Laxness (teikning úr
Mbl) — „tærður af rýni I regin-
djúpin...”
Glomdalsbrúöurin — Dreyer 1925.
a