Vísir - 17.11.1977, Síða 10

10
VISIR
utgefandi: Reykjaprent hf.
Framkvæmdastjóri: Davíö Guömundsson
Ritstjórar: Þorsteinn Pálsson(ábm)
Ólafur Ragnarsson
Ritstjórnarfulltrúi: Bragi Guðmundsson. Fréttastjóri erlendra frétta: Guðmund-
ur Pétursson. Umsjón meö Helgarblaði: Árni .Þórarinsson
Blaðamenn: Elías Snæland Jónsson, Guðjón Arngrimsson, Jón Oskar Hafsteins-
son, Kjartan L. Pálsson, Kjartan Stefánsson, Magnús Olafsson, Oli Tynes, Sigur-
veig Jónsdóttir, Sæmundur Guðvinsson. Iþróttir: Björn Blöndal, Gylfi
Kristjánsson Ljósmyndir: Jón Einar Guðjónsson, Jens Alexandersson.
Auglýsinga og sölustjóri: Páll Stefánsson
Dreifingarstjóri: Sigurður R. Pétursson.
Auglýsingar og skrifstofur: Síöumúla 8.
Simar 86611 og 82260
Afgreiösla: Stakkholti 2-4, Sími 86611
Ritstjórn: Síðumúla 14. Sími 86611, 7 línur.
Askriftargjald kr. 1500 á mánuöi
innanlands.
Verö i lausasölu kr. 80 eintakiö.
Prentun: Blaöaprent h.f.
Fæstum blandast hugur um, að ringulreiðarverðbólg-
an er á góðri leið með að grafa undan siðferðilegum
stoðum þjóðlífsins. Þingmenn hafa sætt ámæli af þess-
um sökum og það með nokkrum rétti. Aiþingi hefur ekki
reynst þess umkomið að hemja ringulreiðarverðbólg-
una. Það kom henni af stað í tíð vinstri stjórnarinnar
með markvissri þenslustefnu og við stöndum enn
frammi fyrir sama vanda.
Þessar aðstæður hafa leitt til efasemda um, að þingið
geti komið á jafnvægi í þjóðarbúskapnum, án tillits til
þess, hverjir hafa þar meirihluta. Efasemdir af þessu
tagi snúast í raun og veru um þingræðisskipulagið sjálft.
Engum vafa er því undirorpið að ringulreiðarverðbólgan
er ógnun við lýðræðið í landinu.
Gagnrýnin á þingið, sem af þessum umræðum hefur
sprottið, hefur einnig beinst að vinnubrögðum þess. Þau
eru um margt tafsöm og ekki í takt við nútímalegar að-
stæður. Þingið hefur í raun og veru ekki nægjanlega
sterka aðstöðu til sjálfstæðrar stefnumótunar og að-
halds. Raunveruleg völd þess hafa því farið þverrandi.
Þingmenn Alþýðuflokksins undir forystu Benedikts
Gröndals hafa beitt sér fyrir ýmsum skynsamlegum
breytingum á starfsháttum Alþingis. Þeir hafa t.a.m. átt
frumkvæði aðtillöguf lutningi um sameiningu þingsins i
eina málstofu. Það er mjög þörf breyting.
Að vísu mega menn ekki einblína á skipulagsbreyt-
ingar í því skyni að endurreisa vald og virðingu Alþingis.
En hitter jafn Ijóst, að ýmsir fornaldarhættir í skipulagi
þingsins og vinnubrögðum eru smám saman að gera lög-
gjafarsamkomuna að óvirkri og fremur áhrifalítilli
stofnun. Því er það miður, hversu lítill gaumur hefur
verið gefinn að tillögum Alþýðuflokksins um þessi efni.
i þessari viku tók þó einn af þingmönnum Reykvík-
inga, Ellert B. Schram, undir þá gagnrýni, sem sett
hefur verið fram um þessi efni, og hvatti til breytinga. I
þvi sambandi benti hann sérstaklega á, að það væru úrelt
vinnubrögð að viðhafa sex umræður í tveimur deildum
um lagafrumvörp. Þá vakti þingmaðurinn einnig athygli
á því að nefndir þingsins væru vanbúnar til þess að f jalla
um mál og allt of valdalitlar.
Ellert Schram vakti t.a.m. sérstaka athygli á stöðu
f járveitingarnefndar, sem situr í rúma tvo mánuði á ári
á löngum fundum án þess að hafa nokkur áhrif á fjár-
málapólitíkina. Sannleikurinn er sá, að fjárveitingar-
nefnd hefur fyrst og fremst verið hrossakaupanefnd
fyrir fulltrúa kjördæmanna. Þar hefur engin fjármála-
pólitísk vinna farið fram.
Það sýnir svo glöggt aðstöðuleysi þingsins, að loks
þegar fjárveitingarnefnd fékk starfsmann var það em-
bættismaður úr ráðuneytinu. Á skýrari hátt var tæpast
unnt að leggja áherslu á ósjálfstæði þingsins gagnvart
stjórnsýslunni. Það er þvi kórrétt hjá Ellert Schram í
þessari þingræðu, að mörgu má breyta í því hálfkáki,
sem fram fer innan veggja Alþingishússins.
Sjónarmið Ellerts Schrams eru á ýmsan hátt svipuð
þeim, sem Benedikt Gröndal hefur lýst í málflutningi
sinum fyrir breyttum starfsháttum Alþingis. Það er í
sjálfu sér fagnaðarefni, að þingmenn úr fleiri en einum
flokki skuli sýna áhuga og skilning á mikilvægi þess að
aðlaga þingstörfin breyttum þjóðlífsháttum.
I þessu sambandi má einnig vekja athygli á frumkvæði
Ragnhildar Helgadóttur, forseta neðri deildar, að um-
ræðum á Norðurlöndum um þingræðisskipulagið i Ijósi
þeirrar gagnrýni á stjórnmálastarfsemina, sem sett
hefur verið fram með miklum rétti. Rótleysi ringul-
reiðarverðbólgunnar hefur óumdeilanlega veikt Alþingi,
og stjórnmálaþreyta kjósenda kom ótvírætt fram í mjög
glæsilegri prófkosningu Vilmundar Gylfasonar um síð-
ustu helgi.
Fimmtudagur 17. uóvember 1977 vism
Fjölmennasta starfsstétt á Is-
landi eru skólanemendur. Nær
20% landsmanna vinna sitt
starfsár I skóium, og svipaður
hundraðshluti rfkisútgjaida fer
til menntakerfisins. Þaö er þvi
eölilegt, aö mörgum verOi hugs-
aö til hagkvæmni og nytsemdar
þessa kerfis, og oft komi fram
ábendingar um þaö, sem betur
mætti I þvi fara. Sýnist þar sitt
hverjum, og stangast stundum
á tilmælium aukna fræöslu ann-
ars vegar og aö kerfinu sé hald-
iö i skoröum hins vegar. Alvar-
legasta gagnrýnin á skólann er
þó sú, aö hann skorti tengsl viö
umhverfi sitt og samtiö. Krafa
um þessi tengsl er ekki ýkja
gömul, þegar á allt er litiö er
ekki langt siöan aö skóli var
stofnun, þar sem viöhald fræöi-
legrar þekkingar var aöalatriöi.
Flókiö nútimaþjóöfélag, aukinn
fjöldi nemenda og lengri skóla-
vist færir meö sér ný viöhorf.
Jafnframt hefur á skólann veriö
bætt þáttum öörum en námi,
þótt hann sé i ýmsum tilvikum
vanbúinn aö mæta fyrirmælum
um aukið eöa breytt starf. Skól-
inn á aö vera uppeldisstofnun,
er sagt. Hann á lika aö vera
félagsstofnun. Starfsval á aö
V"
Hinrik Bjarnoson
skrifar um skólamól
og spyr m.a. hvort
staða skólans yrði
ekki sterkari, ef
fólkið i hverfinu
yrði að einhverju
leyti óbyrgora fyrir
honum og gangi
móla innan hans
aö fá nýja og virkari afstöÖu til
skólaveru barna sinna.
Oft og einatt er skólinn fyrsta
og eina opinbera byggingin i
sinu umhverfi, eina samkomu-
húsiö og á stundum eina kirkj-
an. Skólinn er oftar en ekki mik-
iö notaö hús. Samt er talaö um
aö skólahúsin eigi aö nota
meira. Stofnunin skóli og húsiö
skóli eru sitt hvað. Mér hefur
lengi virst skólinn geta veriö
menningarmiöstöð I sinu um-
hverfi. Ef einingar hans eru
byggðar meö þaö fyrir augum,
aö þær geti utan skólatima veriö
til almannanota, gæti ef til vill
veriö ööru visi ástatt en er meö
bókasöfn, samkomusali,
iþróttaaöstööu og fleira I hverf-
um stærri bæja.
Gæti ekki slík aðstaða gert
auöveldara um vik aö koma á
þeim nánari samskiptum fólks,
sem nauösynleg eru til þess aö
samheldni og góöur bragur
veröi i einni byggö eöa hverfi?
Allar götur er augljóst að
skólinn þarf aö koma foreldrum
meira viö en nú er. Þaö er á
engan hátt óeölilegt, aö frum-
kvæöi að nánari viðskiptum
komi frá foreldrum. Ýmis
vandamál, sem snerta hegöun
nemenda og ástand þeirra, yröu
Nánari samvinna
foreldra og skóla
getur létt byrði
af báðum aðilum
fara þar fram. En hvaö þarf til
að svo megi veröa?
Ærlegar athugasemdir
Fyrir nokkru var I sjónvarps-
þætti rætt viö nemendur úr 9.
bekk .i Réttarholtsskóla. Um-
ræðuefniö voru sænsku þættirn-
ir „Skóladagar”. Fæstir held ég
að hafi áttaö sig á þvi hversu at-
hugasemdir unglinganna um
skólann voru ærlegar og skýrt
fram settar. Þrátt fyrir afger-
andi svör um flest mál skólan-
um viökomandi voru þessir
nemendur i raun jákvæöari en
flestir fullorönir. Sem betur fer
var þeim nokkuö niöri fyrir, og
þeir voru sér vel meövitandi um
ábyrgö sina sem fulltrúar heils
árgangs islenskrar æsku. Fólk
áttar sig ef til vill ekki á þvi
hvers konar átak það er fyrir 15-
16 ára ungling að sitja frammi
fyrir alþjóð og tala opinskátt um
reynslu sina i þeim skóla þar
sem hann mætir til náms klukk-
an átta næsta morgun.
Hér veröur ekki vikið aö þeim
þáttum reynslu þessara nem-
enda, sem snerta nám og náms-
efni, heldur rætt örlitiö um þaö,
sem aö félagslegu hliöinni snýr,
og haft þá i huga, hvað fariö
haföi á milli þeirra fullorönu, er
umræöur höföu átt um sama
efni skömmu áöur.
Samvinna skóla
og heimila
Ef skólinn er sú uppeldis-
stofnun, sem á aö geta tekið að
verulegu leyti viö skyldum
heimila, þar sem sumir halda
fram aö foreldrar séu sifellt
skemmri tima innandyra, þarf
starfsaðstaða kennara og nem-
enda i honum að breytast til
mikilla rauna.
Vinnudagur nemandans á
skyldunámsstigi þarf þá að vera
I skólanum, sem aö sinu leyti
veröur aö búa kennara undir aö
gegna aöhluta til móöur- og föö-
urhlutverki, auk fræðslu. Mér er
ekki ljóst, hvort hægt er að
veröa viö þessu. Þvi siður er
mér ljóst, hvort það er æskilegt,
þar sem ég hef ekki hingaö til
getaö séö, aö skólastofnanir fái
meö viöhlitandi hætti sinnt upp-
eldi I sama skilningi og þaö fer
fram á venjulegu heimili. Fólk
getur og velt þvi fyrir sér, hvort
þróunin eigi aö veröa sú, aö
stofnanauppeldi barna komi i
stað uppeldis á heimilum. En
nánari samvinna foreldra og
skóla á þessu sviði gæti létt
nokkurri byrði af báöum.
Grunnskólalögin nýju gera ráö
fyrir slikri samvinnu i meiri
mæli en áöur hefur verið, aö
visu án sterkra ákvæöa. 1 um-
ræöunum i sjónvarpinu kom öll-
um, ungum sem eldri, saman
um nauösyn slikrar samvinnu.
Það var dálitiö erfiöara aö
ákvaröa, hver ætti að hafa
frumkvæöi. Þær efasemdir sýna
veika stööu skólans i umhverfi
sinu. Væri sú staöa ekki sterk-
ari, ef þaö sama umhverfi, fólk-
iö I hverfinu t.d., væri aö ein-
hverju leyti ábyrgara fyrir
skólanum og gangi mála i hon-
um?
Foreldrar þekkja
of lítið til
Þaö er einn höfuöókostur i
samstarfi eöa samstarfsleysi
skóla og heimila, hve litt for-
eldrar eru kunnugir vinnu og
vinnuaðstööu kennara. Ef
ábyrgö foreldranna á skólanum
yxi, yröi hægara um vik fyrir
kennara aö gera sin viöhorf og
starfsvettvang skiljanlegan for-
eldrum, sem aö sinu leyti kynnu
auöleystari án sérfræöingaaö-
stoöar ef báöir aöilar, I skóla og
á heimilum, hæfu um þau um-
ræðu fyrr en nú vill oft verða.
Virkur þáttur á
hverju heimili
Skólinn er óefað þýöingar-
mesti þáttur i félagslegu upp-
eldi barna og unglinga. Þar
eignast maöur marga þá vini,
sem tryggastir veröa ævina út.
Eins og nú er ástatt, er erfitt
fyrir skólann aö sinna þessum
þætti á fullnægjandi hátt. Kenn-
arar fá hvergi nauösynlegan
undirbúning fyrir slikt i mennt-
un sinni, daglegur starfstimi
skóla gerir félagsstarf aö nokk-
urri hornreglu, og misjafn
skilningur er á þvi, að slikt
starf kunni aö leiöa af sér nokk-
urn kostnaö. Um starfsfræöslu
gildir aö nokkru það sama.
Þrátt fyrir ótaldar yfirlýsingar
um nauösyn slikrar fræöslu i
skólum, bæöi vegna nemenda og
atvinnugreina, er henni ákaf-
lega þröngur stakkur sniöinn,
og skólanum raunar um megn
aö sinna henni skipulega i
nokkrum mæli innan ramma
venjulegrar stundatöflu. Þó
verður ekki séö, að hægt veröi
aö komast fyrir happa — og
glappaaöferð I vali unglinga i
starfi meö öörum hætti en
öflugu samstarfi skóla, foreldra
og atvinnustétta.
Hér hefur aöeins veriö tæpt á
atriðum, sem fólki koma eflaust
snemma i hug, þegar um skól-
ann er rætt. Þau eru raunar
gerð aö umtalsefni sem hluti I
staö heildar, sem litil undir-
strikun á þvi, hver þýðing skól-
ans er og hvaöa þýöingu þaö
hefur, aö hann sé virkur og
þekktur þáttur á hverju heimili,
sem viö hann tengist með ein-
hverjum hætti.